Þjóðviljinn - 03.01.1964, Blaðsíða 4

4 SlÐA
Gtgetandi: Samemmgarflokkiu albýdu — Sótaalistaflokk-
urinn. —
Bitstjórar: Ivar H. Jónsson. Magnús Kjartansson (ábt,
Siguröur Suðmundsson.
Fréttaritstjórar: Jón Biamason. Sigurður V FnðWófsson.
Ritstjórn afgreíðsla auglýsingar Drentsmiðia: Skólavörðuat 19
Slrru 17-500 (5 iinuri Asfcriftarverð fcr. 80 á mánuði.
Viðreisnarheimabrugg
^uðfundið er á greinum og ræðum viðreisnarráð-
herranna um þessi áramó’f að þeim er ekki
rótt. Tilneyddir af staðreyndum viðurkenna þeir
að einhvem veginn sé ekki allt í því himnalagi
sem þjóðinni var lofað þegar „viðreisnin“ var
h'afin með brauki og bramli, henni lýst sem rót-
tækri og víðtækri lækningu á flestu því er af-
laga hefði farið í efnahagslífinu, upphafi nýs tíma-
bils betri og farsælli þjóðfélagshátta. Hefði eitt-
hvað af viðreisnarskruminu verið satt, hefðu sf jóm-
arflokkamir ekki getað fengið betra tækifæri til
að koma stefnu sinni og fyrirætlunum í fram-
kvæmd. Þessi ár hafa verið einstök um árgæzku
og aflasæld, enda þótt viðreisnartilburðir hafi
hvað eftir annað stöðvað fiskiflota landsmanna,
m.a. með ósvífnum kröfum um rýrari hlut síld-
arsjómanna þegar þeir færðu mesta björg í bú
þjóðarinnar og stöðvun togaraflotans mánuðum
saman. Og verkalýðshreyfingin hefur sýnt ríkis-
stjómum viðreisnarinnar oft á ÍEiðum furðulega
mikið og óverðskuldað langlundargeð.
ginhverjir muna það kannski að það er ekki
lengra síðan en í kosningabaráttunni á sl.
sumri að þessir sömu menn, forsvarsmenn .,við-
reisnarinnar", sáu ekki á henni blett eða hrukku,
eða rétt’ara sagt á því þjóðfélagsástandi sem hún
befði valdið. Menn horfa nú um þessi áramót ólíkt
raunsærri augum á viðreisnarástandið, og þá virð-
ist' það eina von ráðherranna að menn beinlínis
gleymi því að það er Sjálfstæðis’flokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn sem verið hafa í ríMsstjóm með
meirihluta Alþingis bak við sig frá því í desem-
ber 1958, en ekki einhverjir aðrir flokkar eða önn-
ur þjóðfélagsöfl: Og það er bamaskapur sem ætti
að vera fyrir neðan virðingu reyndra stjóm-
málamanna að standa nú mitt í óreiðunni og upp-
lausnarástandinu sem fimm ára stjóm ’flokka
þeirra hefur vaMið, þrátt fyrír mesta góðæri, og
vera að burðast við að kenna öðmm um glundroð-
ann, óðadýrtíðina, vinnuþrælkunina og aðrar veil-
ur sem framkvæmd hinnar fáránlegu og skrum-
lófuðu „viðreisnarstefnu" hefur valdið. Það er
nærri því broslegt að sjá Bjama Benediktsson og
Emil Jónsson, sem í vitund manna eru að verða
eins og tvær samvaxnar viðreisnarfígúrur, vera
enn að nudda á því nuddi sínu að vamarbarátfa
verkalýðshreyfingarinnar gegn óðadýrtíð viðreisn-
arstjómarinnar og kjaraskerðingu sé orsök er’fið-
leikanna sem nú er við að glíma í efnahagsmálum.
Flestir íslendingar vita, að þeir erfiðleikar eru
heimabrugg viðreisnarflokkanna, Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðuflokksins og ríkisstjóma þess-
ara flokka, sem miðað hafa stjórnarstefnuna um
íimm ára skeið við hagsmuni auðvalds þess sem
'ferðínni ræður í Sjálfstæðisflokknum og fengið
hefur Alþýðuilokkinn til aínota. — s.
HÓÐVUJINN
Um margar aldir hefur mannkynið barizt við ellina; þó er það
ekki fyrr en á okkar öld að vísindin taka upp þessa baráttu af öllu
afli sínu; enda hefur hún aldrei verið eins brýn og nú þegar með-
alaldur manna í heiminum lengist með hverju ári sem líður. .
BARÁTTAN
VIÐ ELLINA
Enfcverja srnni fcom gömnl
kana í borgarsjúfcrahósia í
Lyan; bún var 99 ára. Hún
vikfi fá sjúkrapláss vegna þess
aA upp á síðkastið hafði hún
fundið til þreytu og var hrædd
við að vera vetrarlangt ein 1
herbergi sínu. Þessi kona
hafði aldrei verið veik áður
og við nákvæma rannsókn
fundust engin sjúkdómsein-
kenni á henni. Engu að síður
dó hún nokkru síðar; þó hafði
ekkert bent á nálægan dauða.
Dauðinn er
óhjákvæmilegur
Af hverju dó þessi gamla
kona? Af hjartabilun? En alU
ur dauði hefur í för með sér
stöðvun hjartans, og það þarf
því ekki að vera neitt lélegra
en önnur líffæri, þegar dauðinn
fer í hönd. Hjarta gömlu kon-
unnar starfaði eins vel og i
nýfæddu bami. Hún dó ein-
faldlega úr elli. Hún hefði get-
að tekið undir orð húmanist-
ans Fantenelle, sem dó mánuði
fyrir hundrað ára afmæli sitt:
Ég finn aöeins að mér veit-
ist erfitt að lifa.
Það er ekki ýkjalangt síö-
an vísindin tóku að rannsaka
hvað ellin í raun og veru er,
þótt svo mannkynið hafi alltaf
haft áhuga á þessu vandamáli,
sem svo nátengt er dauðanum.
Og viðleitni til að stöðva rás
tímans, varðveita eilífa æsku,
koma i veg fyrir hin óhjá-
kvæmilegu endalok — allt eru
þetta eilífir draumar sem hafa
fengið menn til að leita að eli-
xír lífsins. töfravatni æskunn-
ar, og á okkar öld gátu af
sér mixtúru Bogomolets.
Mannsævin lengd
um 20 ár
Tvær nýjar vísindagreinar
fást við þetta æfaforna vanda-
mál — gerontología, eða elli-
fræðin, og rökrétt framhald
hennar, geriatría, eða læknis-
fræði ellinnar. Báðar þessar
greinar fæddust ekki fyrr en
eftir síðusfcu heimsstyrjöld
Við megum heldur ekki
gleyma því, að ellin er til-
tölulega nýr „sjúdómur". Á
fyrri ðJdnm tófest mðnnum ein-
faldlega ekki að lifa fram á
ell>ár. Meðalaldur Rómverja
var ekki nema 20—30 ár. Ár-
ið 1805 höfðu ekki nema 2—3
Indverjar af 1000 möguleika á
að lifa til 65 ára aldurs. Með-
alaldur EJvrópubúa hefur þre-
faldazt á fjórum ðldum: á 16.
öld gat hver móðir búizt við
því að bam hennar lifði 25
ár, árið 1856 — 43 ár. árið
1956 hvorfci meira né minna
en 69 ár. 1 Svfþjóð er meðal-
aldur kominn upp í rúmlega
72 ár.
Aðeins á sfðustn háMri öld
hefur meðalaldur á okkar meg-
inlandi aukizt um 20 ár. Þessi
þróun, sem þakka ber sigrum
vísindanna og bættum lífskjör-
um hefur gjörbreytt mynd
þjóðfélagsins — 17% allra
Frakka t.d. eru nú 65 ára og
eldri, og við getum gert ráð
fyrir þv! að mjög fljótlega
verði þriðjung'UT háttvirtra
kjósenda fcominn yfir sextugt
ödauðleiki
frumunnar
Þannig vorn effi og dauði
hrakin á undanhaid löngu áð-
ur en menn skipulögðu áhlaup
á forsendur þeirra. Nú vit-
um við að líf manna lengist
jafnhliða þjóðfélagslegum og
tæknilegum framförum. Og
þegar menn sigrast á krabba-
meini og ýmsum hjartasjúk-
dómum þá mun meðalaldur
taka enn undir sig stökk og
máske fara yfir 80 eða 90 ár.
En þá vaknar sú spuming
hvort mannlífið hafi samt ekki
ákveðin takmörk sem ekki
verði komizt yfir. Sumir halda
að hægt verði að fara yfir
þessi takmörk eins og menn
brutust gegnum hljóðmúrinn.
Og þar eð hægt er á rann-
sóknarstofum að halda lifandi
óendanlega lengi þeim frum-
um sem Kkami okkar er gerð-
ur af. þá sé maðurinn í heild
„pótentíalt” ódauðlegur.
Dauðinn — afleiðing
sameiningar fruma
Lífeðlisfræðilega kemur ellin
fr.am í því að það dregur úr
starfsemi allra Hffæra. það
hægir á öllum efnaskiptum og
mótstöðuafl Kkamans veikist.
Anatómískt kemur þetta
fram í kölkun vefja, samein-
ingu alls þess frumufélags
sem þornar upp og „hyrnist".
Frumur þróaðri lífvera eru
ekki frjálsar. Hver þeirra er
hluti heilda; þegar hún hefur
tekið sér stöðu i vissu líffæri,
epesíalísérazt ef svo mætti
segja, þá hefur hún týnt frelsi
sínu. Með sérstökum tilraunum
er hægt að fá henni frelsið
aftur, en þá glatar fruman
hlutverki sínu. Það hefur td.
tekizt að halda lífi i vísi að
hænuhjarta í 27 ár, þ.e.a.s.
þrisvar sinnum lengur en
hænan lifir. Frumur þessa
líffæra héldu stöðugt áfram að
fjölga sér, en náðu engum
þroska og sýndu enga tilhneig-
ingu til að skipta með sér hlut-
verkum og mynda fullkomið
líffæri. Þessar frumur vantaþi
þátttöku í almennu lífi líf-
verunnar til að þroskast —
og eldast.
EHin á ekki
að vera ,,dapurleg“
En hvað sem því líður; við
megum ekki taka ellinni skil-
greiningarlaust við verðum að
gera greinarmun á sjúklegri
elli, of snemma byrjaðri elli,
sem samvizka mannkynsins
hefur alltaf mótmælt, og líf-
eðlisfræðilegri elli, eðlilegri
edli, sem kemur fram sem
þriðja aldurskeið mannsins.
Hinar síðustu uppgötvanir
vís:ndanna hafa gert drauma
um lengingu mannsævinnar að
veruleika, og einnig drauma
um að gera ellina að jafn-
skemmtilegu og ánægjulegu
tímabili ævinnar og þau sem
á undan fóru. Þessvegna set-
ur gerontologia sér ekki það
takamark að stöðva rás tím-
ans heldur að losa gamalt
fólk við þá líkamlegu van-
sæld sem boðar dauða. Rússar
hafa lengi haft áhuga á bess-
um málum og beint at'l”gli
sinni áð lífi 100 ára gamals
fólks; þeir álfta að slíkt fólk
þyrfti ekki að heyra til und-
antekninga og mannlífið gæli
varað 150 ár ef hver og einn
— Föstudagur 3. janúar 1964
neytti til fulls allra þeirra
möguleika sem með honum
búa.
Þróun hrörnunar
Enn er ýmisl. óupplýst um
þróun ellihrömunar, én margt
hafa smásjárrannsóknir þegar
leitt í ljós. Það er almfennt
viðurkennt að með aldrinum
hefst þétting hinnar lifandi
frumu. Smám saman taka vef-
ir okkar að glata þeim efnum
sínum sem bezt leysast upp.
og leiðir þessi afvötnun til þess
að næring fnumunnar truflast.
Um leið hlaðast upp úrgangs-
efni innihaldandi köfnunarefnL
Minnkun frumunnar hefur í
för með sér vatnstap; flest líf-
færi minnka og maðurinn létt-
ist verulega. Auk þessa verða
þau úrgangsefni sem hlaðast
upp m lli frumanna til þess
að trufla þær efnabreytingar
sem efnaskipti frumanna byggj-
ast á. Þess vegna tekur stárfs-
hæfni ýmissa vefja smám sam-
an að minnka.
Ault þess, samkvæmt þvi
sem Pavlof kennir. enu öll
störf líkamans nátengd æðri
taugastarfsemi, sem heilabörk-
urinn stjómar. Miðtaugakerfið
tekur þátt í öllum flóknum
breytingum í Kkamanum.
e nnig í hrömun ellinnar, sem
verður þvi þegar aillt kemur
til alls mjög háð því hvemig
fi’jmumar í heilaberkinum
hafa varðveitzt.
Þessar frumur hafa sérstöðti
að því að þœr þreytast fljótt.
Svefninn er hin nauðsynlega
vöm gegn ytri áhrifum sem
endurreisir starfshæfni þeirra
Þetta hefur mikla þýðingu
fyrir okkar viðfangsefni: læri-
sveinum Pavlofs hefur tekizt
að fá fram ellimörk á hund-
um með þvi að öfþreyta heila-
börk þeirra — og síðan tókst
að lækna þessa elli með evefni.
Þetta var síðan notað af sov-
ézkum læfcnum til að lækna
sjúka öldunga sem gengnir
voru í bamdóm — það náðist
góður árangur sem náði bæði
til sálar og líkama. En því
miður er enn efcki hægt að
segja með vissu um þýðingu
þessara tilrauna.
Þvf miður verður ellin ekki
,,afkróuð“ ef svo mætti segja:
enginn vefur, ekkert Kffæri
kemst hjá ellibreytingum, en
samt getur engin þessara
breytinga talizt bein hindrun
á þvf að lífið haldi áfram.
Hrömun ellinnar er skilyrð-
islaust tengd hægfarandi breyt-
ingum í háræðakerfi og sam-
söfnun millifrumuefna. Þessar
breytingar forákvarða dauða
frumanna með því þær trufla
aðflutning næringar og brott-
flutning úrgangsefna. Auðvitað
ski'lja þessar breytingar eftir
nokkra lífsmöguleika fyrir
gamlan líkama sem —- ein-
m:tt vegna þeirra — þarfnast
minna: möguleika til að , lifa
hægu lífi. En hinn aldraði
líkami þarf ekki að verða fyr-
ir miklu hnjaski til að þvi
jafnvægi sé raskað sem hinar
minnkuðu þarfir hans komu á.
Því er höfuðverkefni vísind-
anna fólgið í því að tefja fyr-
ir þessum breytingum og gefa
líkamanum tækifæri til að
nota sem bezt alla lífsmögu-
leika sína.
Yngingalækningar »
Mannkynið hefur um margar.
aldir reynt að berjast við .ell-
ina með allskonar galdri, eink-.
um töfradrykkjum. Síðasta
hálf önnur öld hefur verið
auðug að margvjslegum vís-
indalegum tilraunum í þe$sari
baráttu. en allar hafa þær gef-
ið mjög takmarkaöan árangur
vegna bess að þær hafa bar-.
izt við það, sem hver hélt vera
höfuðástæðu ellinnar (óhreint
blóð, e:trun í meltingarfær-
um hrörnun kynkirtla o.s.frv.)
en slfk ástæða er -.ekki til, •
Blóðgjafir (eða blóðhreinsun).
hafa ekki yngt menn upp þótt
hær hafi annars reynzt til
ýmsra hluta nytsamlegar. Ekki
náði Métsjníkof betri árangri i
tilraunum sínum til að hafa
áhrif á bakteríulíf í neðri
meltingarfærum, en baðan hélt
hann komin eiturefni sem e’tr-
uðu frumur Hk'”~c>r”:
Framhald á " s^u.