Þjóðviljinn - 18.01.1964, Blaðsíða 7

Laugardagur 18. janúar 1964
ÞJðÐVILIINN
SÍÐA 7
Synir bandarískra hernámslið við Panamaskurð draga að hún
bandaríska fánann yfir skólanum í Balbo, en það hleypti
Seilabankinn innheimtir
innstæðulausa tékka
Eins og kunnugt er fór fram
allsherjartékkauppgjör milli
banka og sparisjóða í Reykjavík
og nágrenni hinn 9. nóvember
s.i. Leiddi það í ljós, að í um-
ferð voru þennan eina dag 210
tékkar, sem ekki reyndist inn-
stæða fyrir, og voru þeir að fjár-
hæð samtals um 5,8 milljónir
króna.
Seðlabankinn tók að sér inn-
heimtu umræddra tékka og
krafði útgefendur þeirra um
full innheimtulaun, auk tékka-
fjárhæðar. Innheimtuiaunin urðu
rúmlega 402.000,00 kr, og rann
Villur í Skáldu
Að fullprentaðri nýju af-
mælisdagabókinni Skóldu haEa
fundizt nokkrar villur, sem
útgefendur telja betur en ekki
að biðja dagblöðin fyrir leiö-
réttingar á.
Á bls. 151, í vísu Jakobs
Thorarensens, 2. vo., stendur;
auður og nauð — á að vera:
auðn og nauð.
Á bls. 163, f vísu Prjóna-
Eiríks, l.vo., stendur: annar
að — á að vera: amar að.
Þá hefur orðið nafnarugling-
ur með einhverjum hætti á
tveim stöðum.
Á bls. 377 stendur höfundar-
nafnið Haraidur frá Barmi
(þ.e. Haraidur Hjálmarsson, óð-
ur á Sauðárkróki, nú á Siglu-
firði) — á að vera Haraldur
frá Kambi.
Á bls. 396, 7.1.a.o., stendur:
Látrum, N.-ls. — á að vera:
Látrum, S-þing.
Enda þó.tt þeir viðkomenda,
sem lífs eru. hafi brugðizt
drengilega við mistökum þess-
um, þiðjum við eigendur bók-
arinnar að taka þetta til vin-
samlegrar athugunar.
Bláfellsútgáfan.
sú fjárhæð til Rauða Kross ís-
lands, eins og skýrt var frá í
fréttum útvarpsins um miðjan
desember. Stóðu að því bankar
og sparisjóðir í Reykjavik og
nágrenni,
Vegna áframhaldandi. mis-
notkunar tékka, sem ekki hefur
tekizt að stöðva, þrátt fyrir rót-
tækar aðgerðir, hefur Seðla-
bankinn tekið að sér að inn-
heimta um óákveðinn tíma alla
innstæðulausa tékka, sem inn-
lánsstofnanir í Reykjavík og
nágrenni eignast. Er ákveðið að
þessi innheimla hefjist frá og
með mánudeginum 20. þ.m. og
munu þá allir slikir tékkar
ganga beint til Seðlabankans,
og hann innheimta þá fyrir
hönd innlausnarstofnunar með
fullum innheimtulaunum. Standa
vonir til, að slik samræmd inn-
heimta í hendi hlutlauss aðila
muni hafa veruleg áhrif til að
sporna við misnotkun tékka.
Innheimtan mun fyrst og
fremst beinast gegn útgefanda
tékka, en óumflýjanlegt er, að
fullur réttur sé áskilinn gagn-
vart framseljendum.
Jafnframt þessum innheimtu-
aðgerðum mun allsherjartékka-
upgjör verða látið fara fram
við og við.
Þess skal að lokum getið, að
tilgangurinn með umræddum
aðgerðum er að sjólfsögðu að
sporna við misnotkun tékka og
um leið að auka traust manna
á þeim, svo að þeir geti gegnt
því mikilvæga hlutverki, sem
þeim er ætlað í viðskiptalífinu.
Notkun tékka hefur aukizt
gífurlega undanfarin ár. Má
nefna sem dæmi, að samanlögð
upphæð þeirra tékka, sem bank-
ar og sparisjóðir skiptust á í
ávísanaskiptum við Seðlabank-
ann, nómu árið 1958 um 7,6
milljörðum krðna, en á síðasta
ári 19,4 milljörðum króna.
(Frá Seðlabankanum)
Fyrsta áfallið í utanríkismál-
um sem nýi forsetinn í
Bandaríkjunum verður fyrii
sannar ummæli sem fyrir renn
ari hans lét eitt sinn falla á
fundi með róðgjöfum sínum.
„Rómanska Amerika er orðin
mesta hættusvæðið fyrir okk-
ur,“ sagði John Kennedy. Þetta
fékk Lyndon Johnson að reyna
um síðustu helgi, þegar blóð-
bað við Panamaskurð minnti
óþyrmilega á að uppreisn hálf-
gerðra og algerðra nýlendu-
þjóða gegn niðurlægingu og
arðráni á sér ekki einungis
stað í Asiu og Afríku held-
ur ólgar hún einnig í Ameríku
sunnan Rio Grande, árinnar
sem skiptir löpdum með Tex-
as og Mexíko. Bandaríkja-
stjórn þóttist ætla að læra af
byltingunni á Kúbu að taka
yrði upp nýja sambúðarhætti
gagnvart rikjum Rómönsku
Ameríku Atburðirnir í Pan-
ama sýna að látið hefur verið
sitja við orðin ein. Blóð Pan-
amastúdentanna sem banda-
rískir hermenn vógu á landi
sem að nafninu til er hluti af
Panama hrópar hærra en all-
ir þeir ræðuskörungar saman-
lagðir sem sendir hafa verið
frá Washington til að tala um
jafnrétti og gagnkvæma sam-
hjálp á fundum Framfara-
bandalagsins svonefnda.
4þessu ári eru sextíu ár lið-
in síðan öldungadeild Banda-
ríkjaþings staðfesti sóttmál-
ann sem ítök Bandaríkjanna á
Panamaeiði byggjast á. Þá var
ekki verið að fara í felur með
nýlendustefnuna, enda sat að
völdum í Was'hington Theo-
dore Rooseveit, sem hafði lýst
því skýlaust yfir að það væri
„örlögbundið hlutverk“ Banda-
ríkjanna að drottna yfir Róm-
önsku Ameríku rétt eins og
evrópsku stórveldin höfðu lagt
undir sig Afríku. Atburðirnir
sem gerðust 1904 áttu sér all-
langan aðdraganda. Árið 1880
hóf franski verkfræðingurinn
Lesseps, sá sem stjórnaði
greftri Súesskurðar, skurðgröft
þar sem eiðið er mjóst milli
Atlanzhafs og Kyrrahafs. Þá
var ekkert Panama til, land-
ið sem nú ber það nafn var
hérað í Kólumbíu. Brátt varð
Lesseps gjaldþrota og vinna
við skurðgröftinn lá lengi
niðri. En þegar Theodore
Roosevelt varð íorseti eftir
morðið ó McKinley hófst hann
tafarlaust handa að koma þessu
hernaðarlega þýðingarmikla
°g gróðavænlega mannvirki
undir bandarisk yfirráð. Að-
ferðirnar sem hann notaði eru
sígilt dæmi um skefjalausa ný-
lendustefnu stórveldis gagn-
vart máttarminni nágrönnum.
Byrjað var á samningavið-
ræðum við Kólumbíu, enda
hafði aldrei verið í efa dreg-
ið að hún réði yfir skurðar-
stæðinu. Stjórnin í Bogota
krafðist 40 milljóna dollara
greiðslu fyrir að veita Banda-
ríkjunum rétt til að grafa
skurðinn. Það fannst banda-
ríska forsetanum alltof 'flýrt.
Hann sendi vopn og menn til
nýrzta héraðs Kólumbíu með
þeim árangri að þar var gerð
uppreisn og lýst yfir itofnun
Panamaríkis. Bandaríkjastjórn
tók hið nýja ríki tafarlaust
undir vernd sína o.g fékk Kól-
umbíustjóm ekken að gert.
Síðan var gerður „samningur“
við stjórnina sem bandarískir
erindrekar settu á laggirnar í
Panama. Samkvæmt honum
var látið af hendi við Banda-
rikin ,,um alla framtíð" skurð-
•W**eðið og s\»aeði meðfram
Fánar Bandaríkjanna og Panama blakta saman við hún.
honum beggja vegna. Fyrir
landið kom 10 milljóna dollara
greiðsla og 250.000 dollara
leiga á órl hverju. „Ég tók
eiðið“ sagði Roosevelt forseti
'hreykinn, og þóttist vel miða
á framaferlinum sem hann
hóf með því að afla banda-
rískra ítaka á Kúbu,
Skurðarsvæðið var gert að
bandarískri nýlendu og
þess vandiega gætt að forrétt-
indi herraþjóðarinnar kæmu
fram í hvívetna. Algerum að-
skilnaði var komið á milli
Bandaríkjamanna og Panama-
búa sem þar bjuggu. í póst-
húsunum voru til dæmis höfð
tvö afgreiðslugöt, annað fyrir
Bandarikjamenn og hitt fyrir
innfædda. Bandarískir starfs-
menn á skurðarsvæðinu fengu
laun sín greidd í gulli en Pan-
amamenn sín margfalt lægri
laun í silfri. Sá háttur hélzt
óbreyttur þangað til fyrir
nokkrum árum að Eisenhower
afnam hann eftir eitt uppþot
Panamabúa gegn bandariskri
af lúsum, sjúkdómum og
skækjum sem kosta dollar, en
það er aðeins fáeina metra
handan við mörk skurðarsvæð-
isins.“
Stjórnarfar og þjóðarhagur í
Panama eru með svipuðu
móti og í öðrum hálfnýlendum
Bandaríkjanna í Mið-Ameriku.
Frá því Theodore Roosevelt bjó
ríkið til í því skyni að tryggja
Bandaríkjunum alger yfirráð
yfir þýðingarmestu samgöngu-
leið Ameríku hafa völdin ver-
ið í höndum fómennrar yfir-
stéttar en meginþorri lands-
manna býr við bág kjör. Ætt-
irnar sem með völdin fara
hafa síðustu áratugi tamið sér
vandasama jafnvægislist til
að varðveita forréttindi sín.
Sá sem forseti er hverju sinni
gerir sér far um að afla
trausts Bandarikjanna að því
marki að þau sjái honum fyr-
ir fé og vopnum, jafnframt
því sem hann þóknast löndum
sínum með því að 5rmpra ann-
að veifið á kröfum til aukinn-
anna og Panama kærði Banda-
ríkin fyrir Öryggisráðinu og
Bandalagi Ameríkurikja.
Ekki er enn séð íyrir endi
þessa máls. — Chiari Pan-
amaforseti hefur krafizt
þess að sáttmálinn frá 1904
verði endurskoðaður og honum
gerbreytt, enda sé þar um að
ræða nauðungarsamning knú-
inn fram með bandarísku of-
beldi. Rusk utanríkisráðherra
Bandaríkjanna svarar því til
að Bandaríkjastjórn taki ekki
í mál að gera neinar tilslakan-
ir sem hrófli við hernaðarað-
stöðu hennar við Panamaskurð.
Þjóðernissinnar í Panama
krefjast þess að skurðurinn
verði afhentur Panama til eign-
ar eða þá settur undir sameig-
inlega stjóm Ameríkuríkja, og
Chiari hefur gert þessar kröf-
ur að sínum í bili að minnsta
kosti. Orð Rusks verða ekki
skilin öðruvísi en sem afsvar
við kröfunum. ítrekuð skothríð
bandarísks herliðs á Panama-
búa sem féllu tugum saman
veldur því að heiftin í garð
nýlenduveldisins er magnaðri
en nokkru sinni fyrr.
Á tökin á Panamaeiði koma á
/V óheppilegum tíma fyrir
Bandaríkjastjóm. Fyrsta meiri-
háttar embættisveiting John-
sons forseta var að gera Thom-
as Mann að aðstoðarutanrík-
isróðherra með valdi til að
skipa öllum málum sem varða
skipti Bandaríkjanna og Róm-
önsku Ameríku. Mann er
kunnur fyrir að halda því
fram að Bandaríkjastjóm eigi
ekki að hika við að beita fár-
hagslegum þvinguínarráðstöf-
unum til að tryggja aðstöðu
bandarískra fyrirtækja í Róm-
önsku Ameríku. Var skipun
hans í embættið og viðtækt
vald skýrt þannig að Johnson
væri að hóta stjómum Argen-
tinu og Brasilíu hörðu, en þær
hafa gert sig líklegar til að
þrengja kosti bandarískra auð-
hringa. Það fylgdi sögunni að
Íœwv-v'
Frá atburðunum í Panama fyrir nokkrum dögum.
yfirdrQttnun. „En misréttið
hélzt óbreytt,“ segir banda-
ríska fréttablaðið Newsweek.
„Bandarískir ibúar skurðar-
svseðisins, 22.000 hermenn og
15.000 óbreyttir borgarar, búa
í vistlegum húsum, verzla í
verzlunum þar sem þeir fá
einir aðgang og hafa út af
fyrir sig golfvelli, baðstrendur
og næturklúbba, þar sem bjór-
inn kostar tíu sent og viskí-
sjússinn 25 sent... Yfirleitt
halda bandarískir íbúar skurð-
arsvæðisins sig frá nágrönn-
um sínum af öðru þjóðerni, en
flestir þeirra búa í þröngum
hreysum bj'ggðum úr kassa-
fjölum. Einhvern veginn tekst
þeim að láta sem Þeir viti
ekki af „Hollywood“, fátækra-
hverfi írá Panamaborg fullu
ar hlutdeildar Panama í tekj-
um af skipaskurðinum og ó-
tvíræðrar viðurkenningar af
Bandaríkjanna hálfu á yfir-
ráðarétti þess yfir skurðar-
svæðinu. Ein af tilslökunum
Eisenhowerstjómarinnar eftir
átökin 1959 var að óheimilt
skyldi að hafa uppi bandaríska
fánann á skurðarsvæðinu nema
Panamafáni blakti honum við
hlið. Fánamálið varð tilefni á-
takanna í síðustu viku. Þá
storkuðu bandarískir skóla-
nemendur Panamabúum með
því að draga stjörnufánann
einan að húni við skóla sinn.
Af þessu hlutust blóðugir bar-
dagar dag eftir dag, hús banda-
rískra fyrirtækja vjða í Pan-
ama voru brennd, stjórnmóla-
sambandi var slitið milli rikj-
Mann ætti að nota óskorað
vald sitt yfir fjárveitingum úr
sjóði Framfarabandalagsins til
að knýja treg ríki í Rómönsku
Ameríku til að fara að dæmi
Bandaríkjanna og fylgiríkja
þeirra sem slitið hafa stjórn-
málasambandi við Kúbu og
sett viðskiptabann á eyna.
Bandarikjastjórn hefur hvað
eftir annað reynt að rá ríki
Rómönsku Ameríku til að
skipa sér í fylkingu gegn Kúbu,
en það hefur ævinlega strand-
að á Brasiliu, Mexíkó og
nokkram smærri rikjum. All-
ar fyrirætlanir um nýja sókn
Bandarikjanna gesn Kúbu
innan Bandalags A ” '’-ia
eru dauðadæmdar ,)rr,
sinn vegna átaka-
ama. . < .0.