Þjóðviljinn - 25.06.1964, Side 6

g SlÐA
MÓÐVILJINN
Fimmtudagur 25. júní 1964
Nýjungar í Sovétríkjunum
riSKVCIBAII MCB UOSUM,
RAFSTRAUMI06 S06BÆLUU
Sovétríkjunum að kynnast
þessari nýstárlegu veiðiaðferð
á Kaspíahafi.
Undanfarið hafa verið gerð-
ar velheppnaðar tilraunir í
Sovétríkjunum með notkun
rafstraums við fiskveiðar. Með
rafstraumi niðri í sjónum er
hægt að beina fiskinum í á-
kveðnar áttir og á þessu bygg-
ist þessi nýja veiðiaðferð, sem
engin net eru notuð við.
Aftantil á skipinu eru lát-
in út sveigjanleg málmrör og
rafstraumi hleypt á þau. Þar •
er bakskautið (katóðuna) að
finna, en forskautið (anóðan)
er sogskálin sem hefur ein-
angrað yfirborð. Fiskurinn er
fyrst laðaður að með ljósgjafa
og rafstrauminum síðan hleypt
á. Kafsviðið dregur fiskinn að
sogskálinni og þar er honum
dælt upp í skipið.
Þessi aðferð hefur einn höf-
uðkost. Stórir fiskar lamast af
rafstraumi með lágri spennu,
en háa spennu þarf til að lama
smáfiska. Það er þannig hægt
að velja úr fullorðna fiska frá
ungviðinu með því að hafa
spennuna lága.
Þessi aðferð er þó enn á til-
raunastigi og bíður frekari
fullkomnunar. Að henni er nú
unnið og margar tilraunir hafa
verið gerðar með hana á mið-
um í Kyrrahafi og Eystrasalti.
Veiöar meö dælum, ljósgjafa og rafstraumi. Nánari skýring í textanum.
Fiskveiðar Sovétríkj'anna hafa tekið geysilégum fram-
förum á undanförnum árum, segir í grein eftir fiskifræð-
inginn Ivan Nikonoroff, sem er varaformaður vísinda-
deildar fiskimálanefndar Sovétríkjanna, sem gerir grein
fyrir ýmsum nýjum aðferðum .við fiskileit og fiskveiðar.
Sjávaraflinn nam 1.755 þúsund lestum árið 1950, en í
fyrra varð hann 4.670 þúsund lestir.
Þetta er fyrst og fremst að
þakka því að fiskiflotinn hef-
ur verið stóraukinn, hann hef-
ur þrefaldazt síðasta áratug, og
þvi hversu vel hann er búinn
öllum nauðsynlegum tækjum.
o Megnið af flotanum er nú
stór skip sem geta leitað á
fjarlæg mið. Þau stunda nú
vejðar um öll höf. Á Atlanz-
hafi, Kyrrahafi, Indlandshafi
og á miðum við S-heimskauts-
landið. Um 85 prósent af afl-
anum er veiddur á fjarlægum^
miðum.
Enda þótt veiðamar séu að
miklu leyti enn stundaðar með
gamalreyndum aðferðum, hafa
þegar orðið miklar framfarir i
veiðitækninni og aðrar eru á
döfinni. Margar vísinda- og
tækninýjungar hafa komið að
gagni við fiskveiðamar.
Þannig hefur verið smíðað
nýtt fiskileitartæki sem nefn-
ist „Kalmar’! en með því má
finna fisktorfur á allt að 800
metra dýpi. Fjöldaframleiðsla
hefur nú verið hafin á þessu
tæki. Þá hafa verið endurbætt
bergmálsleitartæki sem em
sérstaklega mikilvæg við tog-
veiðar á miklu dýpi, 500 —
1000 metra,
Á næstu árum mun það fær-
ast stöðugt í vöxt að stunda
fiskveiðar á annan hátt en
með netum, með rafljósum
sem laða fiskinn að, rafstraumi
og sogdælum. Fiskirannsóknir
í Sovétríkjunum munu á
næstu ámm einkum miðast
við að fullkomna slíkar veiði-
aðferðir.
Notkun rafljósa niðri í sjón-
um í því skyni að laða fisk-
inn að hefur þegar gefið góða
raun.
Þegar árið 1954 var tekin i
notkun ný aðferð til að veiða
ansjósuna í Kaspíahafi, makríl
í Svartahafi og aðrar svipaðar
fisktegundir. 1 stað neta var
notuð dæla, sem sogar fiskinri
úr sjónum og nú em ansjósu-
veiðamar að mestu leyti stund-
aðar á þennan hátt á stórum
bátum sem ýmist hafa eina eða
tvær dælur. Rafljós em jafn-
framt notuð til að laða fiskinn
að dælunum. Eftir að torfurn-
ar hafa verið fundnar með
leitartækjum er slöngum frá
dælunum varpað niður í þær
miðjar. kveikt á Ijósgjafanum
við sogskálina og dælan sett i
gang. Talið er að afköstin með
þessari aðferð séu allt að þrisv-
ar sinnum meiri en þegar veitt
er með netum. Ýmsir erlend-
ir fiskifræðingar hafa verið í
Málaliðar
landeigandans
myrtu tuttugu
leiguliða
1 Meconman í fylkinu Colima
í Mexíkó hafa fundizt lík tutt-
ugu leigúliða sem höfðu „horf-
ið“ fyrir skömmu.
Fréttastofan Prensa Latina
segir að málaliðar stórjarðeig-
andans Manuel Ribe Valencia
hafi ráðið bænduma af dögum
til að koma í veg fyrir að þeir
fengju jarðarskika þá af landi
hans sem þeim bar samkvæmt
landslögum um skiptingu stór-
jarða. Fréttastofan segir að
jarðeigendumir hafi komið upp
þessum sveitum málaliða með
vitund og vilja fylkisstjórans í
Colima.
Röðin komin
að prestum
íBrazi/íu
Afturhaldsöflin sem steyptu
Goulart forseta af stóli í Brasil-
íu hófu stjóm sína með of-
sóknum á hendur kommúnist-
um og öðrum vinstrimönnum,
en þau hafa ekki látið þar við
sitja.
Nú bitna ofsóknimar á ka-
þólskum klerkum og forystu-
mönnum Kristilegra demókrata.
1 Rio de Janeiro hafa verið
handteknir 22 leiðtogar æsku-
lýðssamtaka þeirra og forseti
samtakanna í Belo Horizonte,
Henrique Novais. Biskupar
landsins sem studdu valdaránið
í fyrstu eru nú farnir að sjá
að sér og hafa sent stjóminni
mótmæli út af þessum síðustu
handtökum.
Norðmenn
smiða skip
Frá mörgum stöðum í Nor-
egi berast nú umsóknir um
lán til aukningar skipaistólsins
og til rekstrar og endumýjun-
ar á öðrum fyrirtækjum sjáv-
arútvegsins.
Er bjartsýni orðin svo mik-
il vegna þessara uppgötvana, að
norsk blöð telja ástæðu til að
vara við slíku, en hingað til
hefur rfkt svartsýni i Noregi
vegna sildveiðanna' og nægir
í því sambandi að minna á af-
hroð það, sem Norðmenn biðu
á Islandsmiðum í fyrrasumar.
Jafnvel þó að jafnmikið
síldarmagn fengist og var í
Noregl fyrir öld lýtur vanda-
málið ekki einungis að síld-
inni sjálfri heldur einnig að
útlánaaukningu svo mikilli að
hætt er við sjóðþurrð, ef ekki
verður bráður bugur undinn á,
og útvegað fé.
Hafa Sovétríkin og USA komið sér
saman um njósnir úr gervitunglum?
Hafa stjórnir Sovétríkjanna og Bandaríkjanna
gert með sér leynisamning um að leyfa hvor
annarri að stunda njósnir yfir löndunum í því
skyni að auka öryggi þeirra og forða skyndiárás-
um? Þetta er nú mjög rætt í bandarískum blöð-
um og hallast mörg þeirra að því að svara þess-
ari spumingu játandi. Tímaritið „The New Re-
public“ fullyrðir þannig: — Án formlegra við-
ræðna hafa Bandaríkin og Sovétríkin gert með
sér þegjandi samkomulag um að leyfa eftirlit
úr lofti, svo fremi sem þetta eftirlit sé fram-
kvæmt úr gervitunglum.
1 frétt í norska „Dagbladet”
segir að alllengi hafi leikið
grunur á, að slíkt samkomu-
lag hafi tekizt milli stjórna
stórveldanna tveggja. Banda-
ríkjastjóm hafi hvorki viljað
staðfesta né bera til baka frétt-
ir um þetta, en ýmsar sann-'
anir liggi þegar fyrir. Helztar
þeirra séu þessar:
Fyrir þremur árum hóf flug-
her Bandarikjanna að skjóta
á loft svokölluðum Samos-
gervitunglum frá Vandenberg-
stöðinni í Kalifomíu. Mikil
leynd hefur hvílt yfir þessum
geimskotum, en vitað er þó
að árið 1963 voru 20 gervi-
tungl af þessari gerð send á
braut og haldið er áfram af
sama kappi í ár.
Fjórar gerðir
Nýlega er komin út í Banda-
ríkjunum bók um njósnakerfi
Bandaríkjanna — „The Invis-
ible Government” (,,Hin ósýni-
lega stjórn”) — og í henni er
sagt að Samostunglin séu af
fjórum mismunandi gerðum,
og hefur hver sínum sérstöku
njósnaverkefnum að gegna:
Gerð 1 sendir sjónvarps-
myndir af Sovétríkjunum til
móttökustöðva í Bandaríkjun-
um og meðfram landamærum
Sovétríkjanna. Skýrleiki mynd-
anna er svo mikill að greina
má einstaka menn úr 500 km
hæð.
Gerð 2 tekur l.iósmyndir af
stöðum á jörðu niðri sem hafa
sérstakt hernaðargildi, svo sem
flugskeytastöðvum og loft-
vamastæðum. Þegar boð eru
send til gervitunglsins frá
jörðu eru myndirnar sendar i
fallhlífum til jarðar.
Gcrð 3 hefur bæði sjón-
varpstæki og venjuleg ljós-
myndatæki. Sýni sjónvarps-
myndimar sérstaklega athyglis-
verða hluti er hægt að senda
boð til gervitunglsins um að
teknar verði nákvæmar ljós-
myndir af þeim næst þegar
gervitunglið fer yfir sama
stað.
Gerð 4 tekur upp á segul-
band fjarskiptasendingar yfir
Sovétríkjunum. Næmleiki upp-
tökunnar er slíkur að fylgjast
má með öllum útvarpsfjar-
skiptum milli einstakra her-
eininga,
Láta þau eiga sig
Bandariskir herforingjar
gera sér vel Ijóst að Sovétrík-
in ráði yfir flugskeytum sem
gætu skotið Samos-tunglin
niður. Ef þau kærðu sig um að
verjast slíkum njósnum sem
koma upp um hverja einustu
flugskeytastöð, hvern flugvöll,
hverja herstjómarstöð, þá væri
þeim það leikur oinn að losna
við njósnatunglin.
Famt sem áður hafa Sovét-
ríkin fram að þessu enga til-
raun gert til þess.
Kosmos til njósna?
Bandarískir sérfræðingar
fullyrða hins vegar að Sovét-
ríkin hafi sjálf hafið að senda
sams konar njósnatungl á loft
í marz 1962. Sé þar um að
ræða Kosmostunglin sem skot-
ið hefur verið á braut á svo
sem mánaðarfresti síðan. Svo
sé látið heita að Kosmostungl-
in eigi að afla upplýsinga um
geislavirkni og aðrar aðstæður
úti í geimnum, en hins vegar
séu brautir þessara tungla
slíkar að ekki geti verið um
annað að ræða en að þau séu
notuð í njósnaskyni.
Myndir Krústjoffs
Vitnað er í það að Krústj-
^ff forsætisráðherra hafi oftar
i einu sinni upp á síðkastið
gefið í skyn að Sovétríkin
stundi slíkar njósnir yfir
Bandaríkjunum og bandarísk-
um herstöðvum. Haft er eftir
honum að hann gæti. ef á-
stæða væri til, sýnt Johnson
forseta myndir sem teknar
hefðu verið úr sovézkum
njósnatunglum. Viðbrögðin í
Bandaríkjunum við þessu hafi
verið:
—Við höfum ekkert á móti
sovézku njósnatunglunum. Þau
eru á sama hátt og okkar í
þágu friðarins.
Það er haft eftir talsmönn-
um Bandaríkjastjórnar að höf-
uðmáli skipti að stórveldin tvö
geti fullvissað sig um að hvor-
ugt þeirra sé að undirbúa
hernaðarárás á laun. Með
þessu móti sé bægt frá dyrum
þeirri hættu að . skyndilegar
breytingar á styrkleikahlut-
föllum þeirra og því sé ekki
lengur nein hætta á skyndiá-
rásum.
Tekið af dagskrá
1 fyrra hófust viðræður á af-
vopnunarráðsstefnunni í Gení
um að setja bann við hvers-
konar njósnum úr lofti, hvort
sem þær væru stundaðar úr
flugvélum eða gervitunglum.
En þetta mál var skyndúega
tekið út af dagskrá og hefur
ekki verið til umræðu síðan
og er talið sennilegt að stjórn-
ir Sovétríkjanna og Bandaríkj-
anna hafi á laun komið sér
saman um það. ,,Ég njósna og
þú mátt njósna líka — bað
eru báðir ásáttir um”, segir
,,Tlie New Republic”.
180 miljárðar
Það er til marks um hve
nv’da áherzlu Bandaríkjastjórn
leggur á hernaðamjósnimar að
kunnugir telja að hú.i verji ár-
lega í þcssu skyni um 4 milj-
örðum dollara — uppundir 180
miijörðum fel. króna.
\
i