Þjóðviljinn - 16.07.1964, Page 4

4 StiÐA
Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: tvar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.),
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Fréttaritstjóri: Sigurður V Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust. 19,
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 9Ö.0Ó 5 mánuði
Aætlunarhúskapur
||agskýrslur sýna að íslendingar eru sú þjóð í
Vestur-Evrópu sem ver hæstu hlutfalli af þjóð-
artekjum sínum í fjárfestingu. Engu að síður hef-
ur hagþróun hér verið hægari en í flestum öðr-
um löndum. Ástæðan er sú að fjárfesting hér er
skipulagslaus og vanhugsuð; tugum og hundruð-
um miljóna króna er varið í framkvæmdir sem
ekki verða þjóðinni lyftistöng heldur baggi á
framleiðslunni.
Qlöggt dæmi um þetta er kæliskipafloti lands-
manna sem Þjóðviljinn hefur gert að umtals-
efni undanfama daga. Svo er nú ástatt að Eim-
skipafélag íslands á skip sem geta annað því að
flytja út alla útflutningsframleiðslu frystihúsanna.
Jöklar h.f., fyrirtæki Einars riká og félaga hans,
eiga einnig skipakost sem gæti annað öllu þessu
verkefni. Og enn bætast við skip í eigu Sambands
íslenzkra samvinnufélaga og annarra fyrirtækja.
Kæliskipaflotinn er þannig orðinn meira en tvö-
falt stærri en þörf er á og skipin skrölta hálftóm
milli l'anda. Á sama tíma og Eimskipafélag ís-
lands hefur aukið frystirými skipa sinna um 200
þúsund teningsfet hafa flutningar þeirra minnk-
að úr 40 þúsund tonnum af frysturn fiski niður
í 14 þúsund tonn! Svo er nú komið að Eimskipa-
félagið hefur enn lækkað farmgjöld á frystum
fiski um allt að því þriðjung, en Sölumiðs'töð
hraðfrystihúsanna neitar að þiggja kostaboðið til
þess að Jöklar h.f. verði ekki gjaldþrota.
Jjarna: er um að ræða óþarfa fjárfestingu sem
nemur hundruðum miljóna króna og hefur þau
ein áhrif að rekstur skipanna verður miklu
kostnaðarsamari en ella og hvílir sem baggi á
sjómönnum, útvegsmönnum og allri þjóðinni. Og
hliðstæð fyrirbæri blasa við á öllum sviðum. Nú
berjast valdamenn Sölumiðstöðvarinnar til að
mynda fyrir því að koma upp kassagerð, þótt fyrir
sé í landinu fyrirtæki sem annar öllum þörfum
landsmanna á því sviði og meira en það. í flest-
um greinum iðnaðar er vélakostur sá sem keyp't-!
ur hefur verið fyrir ærið fé aðeins hagnýttur að
litlu leyti, og í fiskiðnaðinum blasir hvarvetna við
í senn stórfelld yfirfjárfesting og ákaflega frum-
stætt skipulag.
gtjórnlaus fjárfesting af þessu tagi er sfórfelld-
asta veilan í íslenzku atvinnulífi. Braskarar
sem af skammsýni hlaupa eftir fljótteknum auði
án þess að hugsa um hagsmuni þjóðarheildarinnar
eru engir menn til þess að ákveða það í hvað
þjóðm ver fjármunum sínum; sá persónulegi gróði
sem þeir hafa að leiðsögn reynist alltof oft villu-
ljós fyrir þjóðina í heild. Áætlunarbúskapur með
lýðræðislegu skipulagi er augljósari nauðsyn fyr-
ir íslendinga en nokkra þjóð aðra. Eigi góðæri?
að lyfta þjóðinni á hærra stig efnahagslega o-
tryggja öllum almenningi batnandi lífskjör r
fyrirhyggja 00 bekking að koma í stað handab-'
og skammsýni. — m.
ÞI0ÐVIUINN
HIÐ ISLENZKA
FRÆÐIFÉLAG 75
pimmtudagur 10. júlí 1904
4T
Vorið 1887 var stofnað „Is-
lenzkt náttúrufræðisfjelag''
meðal Islendinga í Kaup-
mannahöfn í þeim tilgangi „að
koma upp sem fullkomnustu
náttúrugripasafni á Islandi, er
sé eign þess og geymt í Reykja-
vík“. Hugmyndina að stofnun
þessa íélags átti Bjöm Bjarn-
arson. síðar sýslumaður í
Dalasýslu. Hann færði þessa
hugmynd í tal við Stefán
Stefánsson, síðar skólameistara
á Akureyri, og tóku þeir sam-
an höndum um að hrinda
henni í framkvæmd. Á fundi
hinn 7. maí var það félag
stofnað og kosin stjórn, en
hana skipuðu Bjöm Bjarnar-
son, Stefán Stefánsson, Móritz
Halldórsson Friðriksson, Ölaf-
ur Davíðsson og Bertel E. Ó.
Þorleifsson. Viku seinna var
haldinn framhaldsfundur og
félaginu sett lög. Það var svo
fljótlega hafizt handa um
framkvæmdir og keypt nokk-
uð af náttúrugripum, sem
•Stefán Stefánsson varðveitti
fvrir félagið, þangað til hann
fór heim alfarinh seinni hiuta
sumars sama ár. Björn B.jarn-
arson fór líka aifarinn til Is-
lands þetta sama sumar og
var engin furða þó dofnaði
mjög yfir starfsemi hins ný-
stofnaða félags við að missa
báða frumstofnendur sína frá
störfum strax á fyrsta ári.
I viðaukaákvörðun við lög
félagsins var það • ákvæði. að
begar félagsmönnum heima á
Islandi fjölgaði og þeir yrðu
orðnir eins margir í Reykja-
vík og í Höfn. þá skyldi k.iósa
stjórn í Reykjavík og hún
taka við störfum Hafnarstjórn-
arinnar. Stjómin skrifaði því
þeim Benedikt Gröndal og
Þorvaldj Thoroddsen vorið 1887
■ og’- skoraði á þá að koma upp
náttöruffæðifélagi í Reykja-
vík, en ekkert varð úr þvi
þá. Það var ekki fyrr en tveim-
ur árum seinna, sumarið 1889
að hreyfing komst á málið
hér heima og þá fyrir atbeina
Stefáns Stefánssonar. Á stofn-
fiindi kennarafélags í Reykja-
vík vakti Stefán máls á að
stofna hér náttúrufræðifélag
og fékk það góðar undirtekt-
ir. Stefán fékk í )ið með sér
bá Benedikt Gröndal, Þorvald
Thoroddsen, Björn Jensson og
J. Jónassen og skrifuðu þeir
bréf um stofnun slíks félags
og létu ganga til undirskrifta
meðal bæiarbúa. Undir bað
skrifuðu 80 manns og þrið.iu-
daginn 16. júlí 1889 var fé-
lagið stofnað í leikfimihúsi
barnaskólans. I stjórn voru
kosnir aðalstofnendurnir fimm
og skiptu þeir þannig með
sér verkum, að Benedikt Grön-
dal var formaður, Jónassen
gjaldkeri og Bjöm Jensson
ritari, en þeir Stefán Stefáns-
son og Þorvaldur Thoroddsen
voru einskonar meðstjórnend-
ur.
Á stofnfundinum voru félag-
inu sett lög og voru þau í
öllum aðalatriðum samhljóða
lögum Hafnarfélngsins. sem var
svo lagt niður síðla þetta sama
sumar og náttúrugripir þess
sendir hinu nýstofnaða Revkja-
víkurfélagi, og urðu þeir þann-
ig fyrstu gripir þess.
Framan af beindust störf fé-
lagsstjórnarinnar nær eingöngu
að vexti og vörzlu náttúru-
gripasafns félagsins og mædd:
bar mest á formanni, bó aðrir
stjórnarmenn og ýmsir fleiri
náttúrufræðingar legðu þar
hönd á plóginn Einkum vann
Biarni Sæmundsson mikið og
‘'eigingjamt starf við safnið
'■'au 35 ár sem hann var for-
maður félagsins og mest af
seim endurgjalds’aust. Frá ár-
mu 1927 voru bó lengst af
(PT.fs-r,-!; --anú- starfsmenn við
rnrmanns félags-
ins. sern iafnframt var for-
stöðumaður safnsins. Hluta af
safni sínu hafði félagið til
sýnis fyrir almenning frá ár-
inu 1905 og fram til ársins
1947, að það afhenti ríkinu
safnið til eignar og umhyggju.
Aðsókn að sýningarsalnum var
Þorvaldur Thoroddsen
jafnan mikil. Húsnæðismál
safnsins voru lengst af erfið
viðureignar og félaginu ofviða
að leysa þau á viðunandi hátt.
Árið 1927 voru fyrst lagðar
fram teikningar af væntanlegu
húai fyrir náttúrugripasafmð
og re.vnt var að fá lóð undir
það. Árið 1939 var málið tekið
upp á ný og 1942—1946 starf-
aði nefnd að rannsókn máls-
ins. Nefndin sendi sérfróða
menn til útlanda að athuga
safnabyggingar, útvegaði lóð
undir væntanlega náttúru-
gripasafnabyggingu, og réð
arkitekt til að gera uppdrætti
að byggingunni. Þannig stóðu
byggingamálin þegar. rikinu
var afhent náttúrugripsafnið
í ársbyrjun 1947. Síðan hefur
verið lokið við teikningar og
líkan að byggingunni, en ekki
er enn byrjað að byggja.
Ái’ið 1923 var tekin upp sú
nýbreytni i starfsemi félags-
ins að halda samkomur þar
sem flutt voru erindi um nátt-
úrufræðileg efni, og sumarið
1941 voru fyrstu fræðsluferð-
irnar farnar á vegum félags-
ins. Samkomurnar og fræðslu-
ferðirnar hafa átt stöðugt vax-
andi vinsældum áð fagna með-
al félagsmanna. Síðastliðinn'
vetur voru t.d. haldnar 7 slík-
ar samkomur og I sumar hafa
verið farnar 5 fræðsluferðir.
Félagið hefur alla tíð haft
með höndum nokkra útgáfu-
starfsemi. Það hefur gefið út
skýrslu um starfsemi sína frá
upphafi; fram til ársins 1946
sem sérstakt rit. en síðan hef-
ur hún birzt í tímariti fé-
lagsins, Náttúrufræðingnum.
1 sumum skýrslunum eru auk
þess ritgerðir um ýmis nátt-
úrufræðileg efni. Á 25 ára af-
mæli félagsins 1914 gaf það
út afmælisrit. 1929 gaf það út
leiðarvísi um söfnun og með-
ferð náttúrugripa.
Félagið hefur styrkt árlega
tímaritið Náttúrufræöinginn
frá því hann hóf göngu sína
árið 1931; árið 1941 keypti fé-
lagið útgáfuréttinn að Nátt-
úrufræðingnum og hefur hald-
ið honum úti síðan sem sínu
tímariti. Flytur hann bæði al-
þýðlegar frœðslugreinar og
vísindalegar greinar um nátt-
úrufræði.
Félagið hóf árið 1945 út-
Eáfu ritsins Acta Naturalia
Islandica, sém flytur niðurstöð-
ur íslenzkra náttúrufræðirann-
soknn n oinhvm
anna. Ritið var afhent ríkinu
um leið og náttúrugripasafnið.
Stefáns Stéfá nsson
meistara, félaginu . útgáfurétt-
inn að Flóru Islands. Félags-
stjórnin hófst brátt handa um
undirbúning að nýrri útgáfu
Flóru og kaus nefnd til að
annast hana. III. útgáfa Flóru
kom svo út á vegum félagsins
árið 1948. Auk þessarar útgáfu-
starfsemi hefur félagið stuðlað
að útgáfu ýmsra rita um nátt-
úrufræðileg efni með því að
veita til þeirra styrki úr Minn-
ingarsjóði Eggerts Ólafssonar,
sem félagið stofnaði á 200 ára
afmæli Eggerts.
Árið 1932 gerði félagið ráð-
stafanir til að koma á fót
fuglamerkingum hér á landi
og hefur náttúrugripasafnið
síðan verið miðstöð þeirra.
Undanfarin ár hefur félagið
veitt bókaverðlaun fyrir bezta
úrlausn í náttúi*ufræði á lands-
prófi.
Þá hér hafi verið gerð grein
fyrir helztu þáttunum í starf-
semi félagsins er þó enn ótal-
ið eitt mikilsvert atriði. Það
er þau áhrif sem það hefur
með starfsemi sinni og söfnun
haft í þá átt að auka og efla
áhuga manna og þekkingu á
náttúru landsins. Auk þess
hafa söfn félagsins verið uppi-
staðan I fjölmörgum vísinda-
legum ritgerðum.
Á 'stofnfundi félagsins gerð-
ust 58 manns félagar þess og
á fyrsta starfsárinu fjölgaði
þeim í 116. Á 25 ára afmæli
þess voru þeir 168, á 50 ára
afmæli 172, á 60 ára afmæli
276, á 70 ára afmæli 694 og
nú á 75 ára afmæli félagsins
eru þeir 820, þar af 3 heiðurs-
félagar.
Félagið hefur notið starfs-
krafta fjölmargra ágætis-
manna; að öðrum ólösfúðúm
hafa íslenzkír, náttúrufragðing-
ar, sem vön er, þjónað, því mést
og bezt. 12 menn. hafa verið
formenn félagsins þessa þrjá
Framhald á 9. síðu.
Seilabankinn vill takmarka
nýbyggingar á íbúðarhúsum
Þjóðviljanum hefur borizt
eftii’farandi fréttatilkynning frá
Seðlabankanum varðandi samn-
inga bankans, ríkisstjórnarinn-
ar og húsnæðismálastjórnar um
lán til íbúðabygg'nga:
I samkomulagi um launa-
mál, sem gert var 5. júní sl.
milli ríkisstjórnarinnar og sam-
taka launþega og atvinnurek-
enda, hél; ríkisstjórnin því að
gera ráðstafanir til öflunar
lánsfjár til íbúðabygginga. 1
samræmi við þetta voru hinn
30. júní sl. sett lög um launa-
skatt, er renna skyldi til
íbúðalána, en jafnframt hafa
farið fram viðræður milli fé-
lagsmálaráðherra og banka-
stjórnar Seðlabankans um, að
bankinn hlaupi undir bagga til
þess, að hægt verði að veita
þau íbúðalán á þessu ári. sem
fyrrgreint samkomulag gerir
ráð fyrir.
Nú hafa tekizt samningar um
það, milli Seðlabankans ann-~'
urs, vegar og ríkisstjórnarinn-
ar ög húnæðismálastjórnarinn-
nr h'ns vegar, að bankinn lám
60 milj. kr. til íbúðalána, en
rneð því á að vera kleift að
úthluta nú á pæstu vikum 100
milj. kr. S íbúðalánum til
beirra, sem fullgildar umsóknír
e'ga hjá húsnæðismálastjóm.
Jafnframt því sem Seðla-
bankinn gerir þennan samn-
'ng vill bankastjórn hans
leggja áherzlu á. að allt sé
gert sem unnt er til að tryggja.
að aukin útlán til ibúðabygg-
inga nýtist sem bezt og verði
ekki til. að auka þá þenslu,
sem nú er á vinnumarkaðinum.
og þá e’nkum í byggingariðn-
aðinum. Af þessari þenslu staf-
ar nú hætta fyrir almennt
jafnvægi í þjóðarbýskapnum,
jafnfrámt því sem hún veld-
ur hækkun byggingarkostnað-
ar og lélegri nýtingu vinnu-
afls og fjármagns. Bankastjórn-
in telur því eftirfarandi atriði
mikilvæg til þess að tryggja
bann grundvöll, sem lagður
var með samkomulaginu um.
launamál 5. júní sl.
I fyrsta Iagi er nauðsynlegt,
að á móti hinum nýju lán-
um Seðlabankans t:l íbúðalána
komi eftir því sem unnt er,
h’utdeild í sparifjármyndun
bjóðarinnar. Bankastjórn Seðla-
bankans hefur því ákveðið, að
innlánsstofnunum verði á ár-
inu 1964 gert að binda sér-
staklega í Seðlabankanum 5%
'nnlánsaukningar, auk þeirrar
almennu innlánsbindingar, sem
fyrir er. Áætlað er. að með
bessari sérstöku bindingu fá-
ist á árinu um helmingur
be'rra upphæðar, sem Seðla-
bankinn nú veitir til fbúða-
lána.
f öðru Iagi leg«:,- Seðlabank-
;ínn megináherz'ía á vntð, að
hið nýja lánsfé, sem nið al-
,-nenna veðlánakerfi fær á
’æssu ár- og fvrri hluta næsta
’ts, en gert er ráð fyrir, að
■'nð verði 250 milj. kr.. gangi
allt til að ljúka þeim íbúð-
um, sem nú eru vel á veg
komnar. svo að framboð á í-
buðum aukizt sem örast. Jafn-
framt séu aðrir, sem hyggjast
byrja nýjar íbúðabyggingar,
hvattir til að fresta frarn-
. kvæmdum til næsta árs, enda
geti þeir þá notið hinna hækk-
andi íbúðalána, sem þá eru
fyrirhuguð. Augljóst er, að nú
eru fleiri íbúð'r i byggingu
en vinnuafl og fjármagn leyfir
að lokið sé á hæfilegum tíma.
Er því æs.kilegt, að sem fæstir
til viðbótar héfji byggingu
nýrra íbúða á þessu ári. Vill
Seðlabankinn beina þeim ein-
dregnu tilmælum til húsnæð-
ismálastjórnar, svo og lífeyris-
sjóða. sparisjóða og banka, að
þeir beini fjármagni til þess
eingöngu á næstunni að full-
ljúka ’ íbúðum í byggingu, en
veiti ekki fjármagn til nýbygg-
inga.
I Þriðja lagi telur banka-
stjórn SeSlabankans nauðsyn-
legt, að reynt sé að draga $r
öðrum byggingaframkvæmd-
um bæði ríkisins. sveitarfélaga
og fyrirtækja. Hér á hið sama
við og um íbúðir, að það er
sérstaklega mikilvægt, að ekki
sé hafizt handa um nýbygg-
ingar, heldur lögð megin-
■ áherzla á að Ijúka og gera
arðbærar þær miklu bygging-
ar, sem í smíðum eru. Er þeim
tilmælum beint SCi banka og
annarra lánsstofnana. að þeir
stuðli að því að þessari meg-
instefrxu verði fylgt.
I