Þjóðviljinn - 05.08.1964, Blaðsíða 6

W
g SlÐA
HÓÐVILIINN
Miðvikudagur 4. ágúst 1964
FRÁSÖGN FRÁ VÍGVÖLLUM SUÐUR-
VIETNÁM EFTIR WILFRED BURCHETT
Einvígi milli manns
mei hríspoka
og sprengjufíugvélar
Ég hlustaði á litlu skæru-
liðastúlkiuia kurteislega, en
fjarska vantrúaður. Hún var
gullfalleg með spékoppa, und-
ur smávaxin og hét Thua, sem
þýðir blóm. Hún var með vin-
konu sinni, sem líka hét Thua,
en hennar nafn var borið fram
með öðru tónfalli og það
brejrtti merkingunni svo þá
þýddi það „liðug“. Hand-
sprengjumar dingluðu . við
belti þeirra, og hún hélt smá-
um höndum sSnum fast um
heimatilbúna byssu.
Litla blóm
„Blóm“ var 19 og „Liðug“ 22
en báðar litu þær út fyrir að
vera 15 ára. Blóm hafði rétt
lokið frásögn sinni af því,
hvemig hún, vinkona hennar
og fimm ungir menn úr heima-
varnarliði sveitaþorpsins þeirra
höfðu rekið herdeild úr Sai-
gonhemum af höndum sér.
Þetta var einkar einföld fró-
sögn. Hún hafði þotið úr einni
skotstöðu í aðra og skotið í
gríð og erg til þess að óvin-
imir héldu að þarna væri
fjöldi hermanna. Þegar hún sá
vélbyssu komið fyrir, varð
hiín enn að skipta um stöðu
og kasta handsprengju til að
þagga niður í vélbyssunni. Eft-
ir baráttu þessa unga fólks
voru níu hermenn dauðir, ell-
efu særðir og herdeildin á
flótta.
í fyrsta lagi fannst mér það
óhugsandi, að svona lítil og
sérlega kvenleg stúlka hefði
getað gert nokkuð þessu líkt.
í öðru lagi fannst mér ósenni-
legt, að heil herdeild hefði
dregið sig til baka eftir að
hafa ekki misst fleiri en níu
manns. Síðan heimsótti ég
þorpið, eitt þeirra, sem þjóð-
lega frelsisfylkingin kallar
„Víggirt þorp“, það var á Binh
Chanh héraði í næsta nágrenni
Saigon. „Viggirt þorp“ er
vissulega víggirt, en á allt
annan hátt en ég hafði áður
séð. Viggirðingin er völundar-
hús neðanjarðarganga — þau
voru næstum því 30 km á
lengd, var mér sagt — og hér
og þar opnast þau upp á yfir-
borðið í vandlega falin skot-
skýli, sem snúa að öllum veg-
um sem til þorpsins liggja.
Það hafði sem sagt ekki verið
neitt vandamál fyrir litla
blómið að hraða sér úr einni
skotstöðu í aðra í fullkomnu
öryggi. Ef óvinahermenn hefðu
hætt sér nær hefðu þeir fall-
ið i margar ægilegar gildrur,
flestar djúpar gryfjur með
bambus- eða stálteinum á botni,
í öðrum voru sprengjur.
Nú eru 5500 slík „víggirt
þorp“ í Suður-Víetnam og fer
fjölgandi dag frá degi. Sjálf
Saigon er umkringd þessum
þorpum og neðanjarðargöng
tengja mörg þeirra innbyrðis.
Þegar maður sér svona nokk-
uð, rennur það upp fyrir manni
að hugtakið „þjóðfrelsisbar-
átta“ er ekki óhlutstætt slag-
orð og íbúar Suður-Víetnam
hafa fullkomnað svo skæru-
hernaðarlist, að annað eins hef-
ur hvergi í heiminum gerzt —
ekki einu sinni í Kína.
Ein ástæðan er náttúrlega
sú, að svo sem Bandaríkja-
menn hafa lært af reynslu
samherja sinna í baráttu gegn
skæruliðum, hafa skæruliðar í
Suður-Váetnam notið góðs af
baráttureynslu í Kína, Kóreu,
Kúbu, Alsír og fleiri löndum.
Baráttuaðferðir gegn þyrlum í
Alsír var t.d. nákvæmlega
numin.
Orusta á gúm-
plantekru
í Norður-Kína færðu menn
sér mjög neðanjarðargöng í
nyt á stríðsárunum. Foringinn
í þorpinu hennar „Blóms“
sagði mér, að til þessa hefðu
hundrað þúsund vinnudagar
farið í að fullkomna neðan-
jarðargangakerfið þar. Engar
loft- eða sprengjúárásir geta
eyðilagt þetta varnarkerfi neð-
anjarðar og fjöldi sprengju-
gildra er til taks í göngunúm,
ef óvinirnir komast niður í
þau.
Það var fullkomlega Ijóst,
að örfáir ákveðnir varnarliðar
gátu raunverulega haldið heilli
herdeild í skefjum og væri
farið að margfalda herdeildir
með 5500 gerðist það auðskilj-
anlegt, að það er ekki lítið
/verkefni fyrir heila hernaðar-
vél að reyna að vinna þessi
„víggirtu þorp“.
Nokkrum dögum síðar kom
enn kröftugri árétting á sann-
leiksgildi frásagnar „Blóms“.
Klukkan var u. þ. b. 7 að
morgni dags 18. febrúar og
ég lá enn niðursokkinn í hugs-
anir mínar í hengirúmi, sem
var hengt upp á milli tveggja
gúmtrjáa á plantekru í, u. þ. b.
5 km fjarlægð frá þjálfunar-
stöð fyrir fallhlífaliða, sem
Bandaríkjamenn reka í Trung
Hua rétt hjá Saigon. Þá var
ég varaður við, þar sem her-
deild fallhlífaliða með þrem
bandarískum ráðgjöfum hefði
skyndilega komið í ljós í nokk-
,/ fyrstu sinn eigum við vini að grönnum'
..í fyista sinni í sögu 'sinni eiga Pólverjar vini að nágronnum'', sagði WlaJysiaw Gomulka þeg-
ar þess var minnzt í Varsjá að 20 ár voru liðin frá því að Pólland var endurreist. Þrír Ieið-
1 agar nágrannaríkjanna voru komnir til hátíðahaldanna, þeir Krústjoff, forsætlsráðherra Sov
étríkjanna, og Ulbricht, forseti Austur-Þýzkalands, sem sjást í bílnum fremst á myndinni, og
Antonin Novotny, forseti Tékkóslóvakíu.
Jafnframt því sem konur í Suður-Vietnam sinna sinum frið-
samlcgu störfum cru þær einnig s.kæruliðar, rciðubúnar að
verja sveitaþorp sitt og frelsi lánds síns með vopn í hönd,
eins og konur á Kúbu og mörgum fleiri stöðum í veröldinni.
ur hundruð metra fjarlægð.
Mér var ráðlagt að koma mér
í leynilega skotgröf í grennd- '
inni, því nú tækist orusta.
Fallhlífaliðssveitin hafði tekið
sér stöðu við plantekruna um
miðnætti og hermennirnir voru
farnir að sækja fram í morg-
unsárinu.
Ég kaus heldur að stökkva
niður í eitt þeirra hálfhring-
laga skotbyrgja, sem stóðu í
fremstu víglínu. Af fyrri
reynslu vissi ég, að hvorki
holurnar né jarðgöngin voru^
nægilega víð fyrir mig. Um
100 metrar voru milli her-
deildanna, þegar fallhlífalið-
arnir komu auga á nokkra
skæruliða, sem höfðu það verk-
efni að vernda mig. Fallhlífa-
liðarnir voru í tveim sveitum
og höfðu bæði þungar vél-
byssur og fallbyssur. Þeir fóru
strax að skjóta úr tveim vél-
byssum og fallbyssuáhöfnin
fór að undirbúa sig. Þeim var
samstundis svarað með vél-
byssuskothríð úr skotstöðum,
sem þeir höfðu ekki séð. Eins
og elding voru bandarísku ráð-
gjafarnir komnir niður í skot-
gröf og reyndu með handa-
pati að fá hersveitirnár til að
sækja fram. En þrír fallhlífa-
liðar höfðu særzt í fyrstu skot-
hríðinni og hinir kröfðust þess
að þegar í stað yrði hörfað.
Tekið til fótanna
Þeir voru reyndar svo fljótir
að hörfa, að bandarísku ráð-
gjafarnir urðu að skilja morg-
unmatinn sinn eftir í skotgröf-
unum. Ráðgjafarnif ættu ann-
ars að senda mér þakkarbréf,
því hefði ég ekki verið þarna
hefði allur hópurinn verið
'drepinn. FLN-liðið, sem var
þarna til að verja mig hafði
fengið fyrirskipanir um „mestu
öryggisráðstafanir". Þeir voru
þarna til að hrinda sérhverri
árás, en ekki til að gjörfella
óvinina — þar sem það hefði
óhjákvæmilega haft í för með
sér víðtækar loftárásir með
sprengjuregni og vélbyssu-
skothríð. Skæruliðarnir á
staðnum voru reiðir og spurðu
seinna lífvarðarsveitina, hvers
vegna hún hefði farið að
skjóta af hundrað metra færi,
en ekki beðið þar til það var
orðið 15 metrar, eins og skæru-
liðamir voru vanir að gera.
Þeim var svarað, að skotið
hefði verið til að hræða en
ekki drepa.
Fallhlífaliðarnir linntu ekki
flóttanum fyrr en þeir voru
komnir heim í þjálfunarstöð
sína í Trung Hua. Ef ég hefði
ekki séð undanhaldið með eig-
in augum hefði ég aldrei trú-
að að heil hersveit hefði lagt
á flótta, aðeins eftir að þrír
hefðu særzt. Meðal skæruliða
var enginn særður. Skothríð
þeirra hafði ekki verið svarað.
Nokkrum vikum síðar varð
ég sjálfur vitni að atburði, sem
sýndi annars konar siðferðis-
þrek. Það var um hádegi 8.
marz um 20 km suður af bæn-
um Tay Ninh. Tvær ADsteypi-
flugvélar bar skyndilega að og
steyptu sér hvað eftir annað,
hentu sprengjum og skutu af
vélbyssum rétt þar hjá, sem ég
lá og hvíldi mig með hjóli
mínu. Skyndilega tók ég eftir
reykhala aftur úr annarri vél-
inni þegar hún kom upp úr
einni dýfunnL Nokkrar spreng-
ingar heyrðust, flugvélin
stakkst yfir sig og lenti til
jarðar með ægilegum hvelli,
þegar vélin og sprengjurnar
sprungu í loft upp saman.
Stáltaugar A
Hvað hafði gerzt? Flug-
mennirnir höfðu komið auga
á þrjá menn, sem báru hrís-
poka á bakinu og voru að
fara í gegnum rjóður í skóg-
inum. Þeir réðust til atlögu —
eins og þeir ráðast ævinlega
á allt sem hreyfir sig, allt
sem lifir. En eins og allir, sem
ég hef hitt á ferð í Suður-
Víetnam voru þessir vopnaðir.
Þeir köstuðu frá sér hríssekkj-
unum og skriðu gegnum gras-
ið. Þegar flugvélarnar steyptu
sér og komust í skotmál, svör-
uðu þeir í sömu mynt með
sínum byssum. Happa- eða
eða mjög nákvæmt skot, sem
skotið var af frábæru öryggi
hlýtur að hafa hæft benzín-
tank annarrar vélarinnar.
Þegar ég kom á staðinn,
höfðu skæruliðarnir náð í fjór-
ar þungar vélbyssur sem höfðu
þeytzt úr vélinni við spreng-
inguna. Þær höfðu fundizt
hálfgrafnar í jörð en ó-
skemmdar. Skömmu síðar
komu 15 þyrlur á vettvang
með hermenn, sem söfnuðu
leifunum af bandarískum liðs-
foringja í litla körfu. Hvernig
vissu skæruliðarnir að það
hafði verið Bandaríkjamaður?
Þeir höfðu fundið höfuðkúpu-
brot með ljósum hárlubba.
Að leggja með byssu til or-
ustu við steypiþotu, sem lætur
vélbyssuskothríðina dynja yfir,
krefst viss siðferðisþreks, þess
sem fallhlífaliðarnir á gúm-
plantekrunni ' voru svo gjör-
samlega sneyddir.
Það er þetta siðferðisþrek
sem skilur milli sigurs og ó-
sigurs í stríði.
Þróunarsjóiur SÞ
eflist til muna
Alþjóðlegi þróunarsjóðurinn
(IDA) tllkynnti 8. júlí s.l.. að
formsatriðum í sambandi við
aukningu sjóðsins um 750
miljónir dollara hefði nú ver-
ið fullnægt.
12 ríki höfðu þá tilkynnt, að
þau mundu leggja fram yfir
600 miljónir dollara, en sú
lágmarksupphæð var skilyrðið
fyrir aukningu hans. Af ríkj-
unum 12 ætluðu Bandaríkin að
leggja fram 312 miljónir, Bret-
land 96.6 miljónir og Vestur-
Þýzkaland 72,6 miljónir doll-
ara. Framlag Danmerkur nem-
ur 7,5 milj., Noregs 6,6 og Svi-
þjóðar 15 miljónum dollara.
Búizt er við að fjögur lönd ,
til viðbótar tilkynni síðar
væntanleg framlög sín. þeirra
á meðal Finnland með 2,29
miljónir dollara.
Upphaflegur höfuðstóll Al-
þjóðlega þróunarsjóðsins var
790,9 miljónir dollara. Til
þessa hefur sjóðurinn veitt
vaxtalaus lán, sem nema 778,3
miljónum dollara til vegagerð-
ar, áveitugerðar, skólabygginga,
orkuvera og annarra áþekkra
framkvæmda í 22 vanþróuðum
löndum. (Frá S. Þ.).
Eftirfítsstarf SÞ í
Jemen framlengt
Eftirlit Sameinuðu þjóðanna
í Jemen var framlengt um tvo
mánuði til 4. september eftir
viðræður við ráðamenn í Saudi-
Arabíu og Arabíska sambands-
lýðveldinu og við meðlimi ör-
yggisráðsins, segir í skýrslu
sem O Þant framkvæmda-
stjóri birti 2. júh' s.l.
Ástandið í Jemen var með
tiltölulega kyrrum kjörum 5
maí og júní. segir í skýrslunni,
en framkvæmdastjórinn kveðst
sannfærður um, að ekki muni
miða í átt til betra samkomu-
lágs, friðar og aukins sam-
starfsvilja nema því aðeins að
hægt verði að koma til leiðar
samningaviðræðum milli full-
trúa ríkisstjómanna í Saudi-
Arabíu og Arabíska sam-
bandslýðveldinu, þ.e.a.s. milli
Feisals krónprins og Nassers
forseta. Ekkert bendir þó til
þess, að slíkra viðræðna sé að
vænta í náinni framtíð.
U Þant telur, að eftirlit
Sameinuðu þjóðanna hafi
stuðlað að því að bægja frá
hættunni á ófriði í Jemen,
enda þótt það hafi verið mjög
takmarkað. Hann benti hins
vegar á, að sér mundi reynast
torvelt að mæla með áfram-
haldándi eftirliti S.Þ. í núver-
andi mynd, ef ekki yrði gert
neitt til að bæta sambúðina of
finna lausn á vandanum i
næstu tveimur mánuðum.
(Frá S. Þ.t