Þjóðviljinn - 18.08.1964, Blaðsíða 4

—
ÞlðÐVILIINN
Þriðjudagur 18. ágúst 1984
Otgefandi: Samemingarflokkur alþýöu — Sósíalistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson, Magnús Kjartansson (áb.),
Sigurður Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust. 19,
Simi 17-500 (5 linur) Áskriftarverð kl 90,00 á mánuði.
Kýpur
j fyrradag voru rétt fjögur ár liðin síðan Kýpur
var lýst fullvalda ríki eftir löng og harðvítug
átök eyjarskeggja við brezka nýlenduherra, en
þessa afmælis var ekki minnzt af fögnuði heldur
ugg og kvíða eftir ný umfangsmikil átök sem
ýmsir hafa óttazt að leiða kynnu til alvarlegrar
og víðtækrar styrjaldar. Á ytra borði er því ein-
att haldið fram að átökin á Kýpur stafi af því
að grísku og tyrknesku þjóðarbrotin geti ekki unn-
ið saman í sátt og eindrægni, vegna einhverra
annarlegra kynþáttafordóma, en í raun og veru
eru allt önnur öfl að verki. Meðan _ Bre’tar fóru
með völd á eynni beittu þeir hinni sígildu aðferð
sinni að deila og drottna, egna Tyrki gegn Grikkj-
um, og lýstu sér síðan sem óhjákvæmilegum sátta-
semjara. Eftir að Bretar neyddust til að veita
Kýpur. fullveldi hafa þeir og Bandaríkjamenn
haldið sömu iðju áfram og hagnýtt í því skyni
herstöðvar sínar á eynni. í stjórnarskránni frá
1960, sem aldrei var samþykkt af Kýpurbúum
heldur neydd upp á þá af öðrum ríkjum, voru ýms
ákvæði sem gerðu sjálfstjórn óframkvæmanlega
til lengdar og hlutu aðdeiða til vaxandi óvildar
milli þjóðarbrotanna, m.a. hafði tyrkneski minni-
hlutinn raunverulegt neitunarvald í' hinum mik-
ilvægustu málum. Það eru þessi ólýðræðislegu á-
kvæði og barátta Kýpurbúa fyrir nýrri stjórnar-
skrá sem valdið hafa átökunum á þessu ári. Þau
átök hafa síðan verið nötuð af Bretum og Banda-
ríkjamönnum til þess að reyna að ná fullum völd-
um á eynni á nýjan leik; þau hafa verið höfð að
átyllu fyrir tillögum um að Atlanzhafsbandalag-
ið hertæki eyjuna eða að bandarískur her stigi þar
á lStnd til þess að „halda uppi friði“ eins og það
er orðað. Hafa Bretar og Bandaríkjamenn notað
tyknesku stjórnina sem handbendi í þessari bar-
áttu sinni gegn sjálfstjórn Kýpurbúa; til að mynda
dregur enginn kunnugur í efa að þau s'tórveldi
hafi staðið á bak við hinar svívirðilegu loftárásir
Tyrkja á eyjuna, er varnarlitlir borgarar voru elt-
i uppi með híðskotabyssum og napalmspengjum,
enda var sú árás alger stæling á ofbeldisverkum
Bandaríkjamanpa í Norður-Vietnam. Hefur Kýp-
urstjórn nú snúið sér til Sovétríkjanna, beðið þau
aðstoð ef hún verði fyrir nýjum árásum af hálfu
NATO-ríkja og fengið jákvæð svör.
Qrlög Kýpur sýna ljóslega hversu lítils sjálfs-
ákvörðunarréttur smáþjþðanna er metinn af
því hernaðarbandalagi sem þykist þó 'til þess kjör-
ið að vernda þau réttindi. Séu hernaðarhagsmunir
annarsvegar er ekki hikað við að hafa lífshags-
muni smáþjóðar að leiksoppi. En s’taðreyndirn-
ar sýna einnig að svo er nú komið valdahlutföllum
í heiminum að Bretar og Bandaríkjamenn dirf-
ast ekki að láta kné fylgja kviði, eins og þau ríki
hefðu gert fyrir nokkrum áratugum, þannig að
-máríkið á þess kost að halda sínum hlut andspæn-
■- risunum. Vonandi tekst Kýpurstjórn að hag-
vta þá aðstöðu til þess að tryggja sér óskorað!
"ullveldi. lýðræðislega stjórnarskrá og það íhlut-
imarleysi annarra sem á skömmum tíma myndi
tryggja eðlilega sankbúð landsmanna. — m. |
Þóroddur Guðmundsson sextugur
Þóroddur frá Sandi í Aðal-
dal, sonur Guðmundar Frið-
jónssonar, er sextugur í dag.
Þess vegna munu hugir vina
hans vera „þétt á sveimi” i
kringum hann þessa stundina
og þeir sem því geta viðkomið
veita sér það tillæti að njóta '
návistar og risnu þeirra ágætu
hjóna. Og ekki mun hann Þór-
oddur þurfa að standa einn í
því að taka á móti yinum og
vandamönnum, því það skal
sagt strax að hún Hólmfríður
konan hans tekur þannig á
móti gestum að það er stórum
vandgerðara við mann eftir
en áður.
Þóroddur er löngu þjóðkunn-
ur maður. Hann er skáld ágætt
og rithöfundur, en að lífsstarfi
kennari og uppfræðari ungs
fólks. Vel mætti segja mér að
atvik fremur en óskir hafi bor-
ið hann inn í það lífsstarf og
að upphaflega hafi hann ætl-
að sér annað, því að ungur
nam hann erlendis þau frséði
er heyra landbúnaði. Hitt veit
ég, að í þessu starfi, sem öðr-
um, mun hann inna af hendi
með ágætum sína þegnlegu
skyldu og þjónustu við tilver-
una, því velviljaðri mann og
hjartahreinni getur ekki.
Sá sem les ljóð Þórodds frá
Sandi, hlýtur fliótt að gera sér
ljóst hversu rík þau eru af
mannást og fegurðardýrkun.
Þar fyrirfinnst ekkert sem er
ljótt, beiskt eða særandi. Þó er
Þóroddur harður og þolinn
baráttumaður fyrir hverju þvi
máli seiÁ hann veit sannast og
réttast og lætur sig þá engu
Skipta þó að honum sé vegið
af þeim sem telja sér vald-
ið og meirihlutann, enda aldrei
kunnað þá list að standa á
varðbergi til þess að skyggn-
ast um eftir því hvar vænleg-
ast væri til vinnings að ganga
í fylkingu.

Þóroddur GuSmundsson.
Þóroddur er mikill náttúru-
skoðari og náttúruunnandi,
enda svo elskur að þessu okk-
ar landi og sögu þess, að bet-
ur væri margir slíkir. Ég hygg
hann viti ekki aðra skemmtan
meiri en gönguferðir og fjalla-
príl í óbyggðum og öræfum,
enda svarar sá hreinleiki ( sem
þar er að finna til hugarfars
hans og hjartalags. ÞeSs vildi
ég óska honum að hann ætti
eftir að klífa mörg fjöll sértil
yndis og sigra jökulinn sjálf-
an.
Þessi fáu orð áttu aldrei að
verða bókmenntaleg ritgerð um
verk Þórodds eða ævisögu-
skráning í líkræðustil, heldur
fyrst og fremst handtak og
vinarkveðja og margföld þökk
til þessara elskulegu hjóna,
Hólmfríðar og Þórodds, fyrir
öll kynnin og allar samveru-
stundir.
Til hamingju með daginn,
kæru vinir. Lifið vel og lengi.
Gnðm. Böðvarsson.
Þóroddur Guðmnudsson skáld
frá Sandi á í dag sextugs-
afmæli. 1 því tilefni vil ég
með örfáum orðum votta hon-
um einlæga virðingu og þakk-
læti okkar samherja hans í
Samtökum hemámsandstæð-
inga.
Ég hef ekki kunnáttu til að
ræða um bókmenntastörf og
kennslu Þórodds Guðmunds-
sonar, en í Samtökum hernáms-
andstæðinga höfum við um
fjögurra ára skeið átt mikið
samstarf, án þess skugga hafi
borið þar á.
Ég hygg, að samtök okkar
eigi engum einum meira að
þakka en Þóroddi Guðmunds-
syni. Hann hefur frá því á
Þingvallafundinum góða 1960
átt sæti í framkvæmdanefnd
og miðnefnd samtakanna, verið
þar hafinn yfir allan innbyrðis
flokkadrátt, en gegnt hlut-
verki mannasættis og aldrei
skorazt undan að taka að sér
þau verkefni, er að höndum
hafa borið. Þóroddur hefur
talað á fjölda funda víða um
land á vegum samtakanna, og
minnist ég sérstaklega funda-
ferðalags okkar um Austurland
19(62, er við fórum ásamt uvg-
um félaga okkar, sem nú er
látinii.
Hér eru háð tvísýn átök um
íslenzka þjóðartilveru. Þá sárs-
aukafullu staðreynd gerir Þór-
oddur Guðmundsson sér Ijósa,
og hann bregzt við af reisn og
hetjuskap, samkvæmur sjálf-
um sér.
I miskunnarlausri hríð, er
mögnuð hefur verið að þjóð-
ernislegum innviðum Islend-
inga nú um skeið, hefur marg-
ur lotið lágt, blindað augu sín
fyrir uggvænleik þess. sem er
að gerast, og kosið frið við
formyrkvaða ráðamenn. Þannig
hefur farið ótrúlega mörgum
úr þeim glæsilega hópi vel
menntaðra Islendinga, er hér
fögnuðu lýðveldi fyrir 20 ár-
um.
En til eru þeir, sem harðna
við hverja raun, og þar er að
finna Þórodd Guðmundsson frá
Sandi.
Seiglan, sem gaf forfeðrum
okkar líf f 1000 ár er runnin
honum í merg og blóð.
Ást Þórodds á landi okkar
og þjóð. íslenzkri menningu og
sögu, gefur honum þrek til að
vinna afrek jafnt í ósigri sem
sigri.
Ég óska afmælisbaminu góðr-
ar heilsu og þess, að hann lifi
þann dag að standa á Kili vit-
andi Island hreinsað af sora
erlendra herstöðya.
Kjartan Ólafsson
/#
Dömurinn í Vaglaskógi"
Það var mishhermi í Lands-
hornasyrpu Þjóðviljans sunnu-
aagmn z. águst, að sýslumað-
urinn í Húsavík hefði bannað
samkomuhald „í Vaglaskógi
og víðar í sýslunni“ um s.l.
verzlunarmannahelgi. Það gerði
hann ekki. En hann bannaði
.,dans|leik,‘ í Vaglaskógi og
víðar um verzlunarmannahelg-
ina í fyrra a.m.k.
En einmitt um nýliðna verzl-
unarmannahelgi var haldið
svonefnt bindindismannamót í
Vaglaskógt, sem hófst á laug-
ardag og lauk á mánudag og
voru böll tvö haldin. Þetta
þótti allt takast vel, en ekki
komst fólk óhindrað þarna inn
fremur en ríkt fólk í himna-
ríki. Sonur minn flýtti sér úr
heyskapnum í mjaltirnar óg
síðan í skóginn. Fyrst rakst
hann á „bifreiðaeftirlitið,“ og
varð að sýna skilríki, siðan
rakst hann á lögregluþjón sem
spurði: „Er ekki allt í lagi
með þig góði!“ „Jú, það helcj
ég“, svaraði pilturinn. ,,Já, við
skulum vona það,“ sagði lög-
regluþjónninn. Loks rakst
hann á „Lykla-Pétur“ og varð
að greiða kr. 75.00.
Blöðin skrifa um þessa
verzlunarmannahelgi og þykir
sérstaklega frásagnarvert að
víðast skyldi takast að halda
samkomur án ofdrykkju og
skrílsláta. Blaðið „Dagur“ á
Akureyri birtir leiðara um
málið sem nefnist: „Dómurinn
í Vaglaskógi".
Þar segir m.a.: „-----For-
eldrar gátu nú tjaldað og búið
þar með börnum sínum án
þess að eiga á hættu að
drykkjuóðir menn ryfu frið-
helgi slíkra bráðabirgðaheim-
ila með öskrum og jafnvel of-
beldisverkum. Þar var hátíð
án víns.
Þetta er mjög umhugsunar-
vert af þeirri ástæðu, að slíkt
hefur ekki áður verið unnt,
a.m.k. hin síðari ár, á fjölda-
samkomum í Vaglaskógi —“.
(Leturbreyting mín O.L.).
En ég spyr: hafði slíkt verið
reynt? Einu fjöldasamkomurn-
ar, sem ég minnist í Vagla-
skógi hin síðari ár, eru nætur-
stundarböll, haldin í gróða-
skyni, og engum meinuð frjáls
meðferð og drykkja áfengis á
staðnum, hvorki innan húss né
utan, fyrr en jafnóðum að
menn gerðust drykkjuóðir; þá
fyrst kom lögreglan að halda
uppi „reglu“.
Það var sú tíð að haldnar
voru fjöldasamkomur með
menningarbrag í Vaglaskógi.
Að slíkum samkomum stóð t.d.
ungmennafélagsskapurinn hér
í sveitinni flest sumur í ára-
tugi, og fram að heimsstyrj-
öldinni síðari. En þá urðu
mikil umskipti. Spilling hern-
aðarandans sagði fljótt víða
til sín. og þegar amerískar her-
stöðvar voru leyfðar til fram-
búðar í landinu eftir stríðið,
sköpuðust enn auknar hættur
fyrir okkar litla lýðveldi.
Andi varðbergshreyfingarinnar
tók víða að grafa um sig,
m.a. í ungmennafélögunum, og
krvað svo rammt að, að hin
sígildu ákvæði í stefnuskrá
ungmennafélagshreyfingarinnar,
um þjóðernis- og sjálfstæðismál,
urðu mörgum feimnismál. Var
þjóðernisleg vakningarbarátta
víða bönnuð og hvarvetna tor-
velduð af áhangendum varð-
bergshreyfingarinnar.
Mig langar til, út frá þessu
skrafi um samkomur i Vagla-
skógi, að birta hér lýsingu á
skemmtisamkomu sem u.m.f.
„Bjarmi“ hér í sveit hélt í
skóginum 17. júní 1911. Þá var
félagið aðeins tveggja ára. Og
ég birti þetta orðrétt úr gerða.
bók félagsins:
„Ár 1911. Laugardaginn: hinn
17. júní hélt félagið ,,Bjarmi“ al-
mennan skemmtifund í Vagla-
skógi, til mlnningar um 100
ára afmæli Jóns forseta Sig-
urðssonar. Nefnd sú, er kosin
hafði verið til að hafa fram-
kvæmdir í þessu máli, hafði
útbúið fundarsvæðið snotur-
lega.
Fnjóskdælir fjplmenntu
mjög og talsvert var þar af
utansveitarfólki.
Klukkan tólf á hádegi hófst
skrúðganga inn á fundarsvæð-
ið og var þá sungið: „Frjálst er
í fjallasal“ o.s.frv. Síðan var
fylgt dagskrá fundarins og var
hún þannig:
1. Fundarsetning: Sigurður
Helgason (Skógum).
2. Söngur: 1. Hvað er svo
glatt. 2. Ó, Guð vors lands.
3. Séra Ásmundur Gislason
(Hálsi): Minni Jóns forseta
Sigurðssonar.
4. Söngur: 1. Þá komst á tím-
um, 2. Vormenn. 3. Heyrðu
yfir höfin gjalla.
5. Pétur Einarsson (Skógum);
Minni íslands.
6. Söngur: 1. Þú gamla mæra
móðurgrund. 2. Töframynd
í Atlandsál. 3. Þér risajökl-
ar.
7. Ingólfur Bjarnarson (Fjósa-
tungu): Minni sveitarinnar.
8. Söngur: 1. Blessuð sértu
sveitin mín. 2. Fjallkonan.
3. Vorið er komið. <$>
9. Stefgn Kristjánsson: (Vögl-
um). Minni skógarins.
10. Söngur: 1. Æðstur drottinn.
2. Heyrið vella. 3. Eg reið
um sumar.
11. Fundarhlé í klukkutíma.
12. Kappreiðar.
13. Glímur og aflraunir, hlaup
og stökk.
14. Frjálsar umræður: 1. Ólaf-
ur Pálsson (Sörlastöðum):
Minni; ,,Bjarmafélagsins“ og
flutti kvæði fyrir minni
sveitarinnar, næst á eftir
að Ingólfur Bjarnarson tal-
aði. 2. Leifur Kristjánsson
(Vöglum): íþróttir, 3. Egill
Olgeirsson (Kambsmýri):
Kvæði. 4. Kristján Jónsson
(Nesi): Minni Kuflaflotar
(þ.e. samkomust.) Auk þess
utansveitarmenn: 1. Sig-
urður Jónsson í Yzta-Felli.
2. Grímur Friðrikss. Rauðá.
15. Söngur: 1. Nú rennur sólin.
2. Kveðja.
16. Páll G. Jónsson (Garði):
Kvaddi fundarmen.
Þegar.' hér var komið var
dagur að kveldi kominn og fóru
menn því að búast heim, og
var að sjá, sem dagurinn hefði
varpað gleði og ánægju yfir
þá sem þar voru staddir, —
enda var veður hið ákjósan-
legasta og samkomustaðurinn
í fegursta sumarskrauti sínu,
og menn að minnast sinnar
mestu og beztu Þjóðhetju, eem
uppi var á næstliðinni öld.
Fundarstjórnendur:
Sigurður Helgason,
Páll G. Jónsson,
Guðný Bjarnardóttir.
Skrifarar:
Pétur Einarsson,
Eiður Sigtryggsson.“
Síðan þetta gerðist hafa
margar stjörnur hrapað, en
Vaglaskógur er enn á sama
stað og umf. „Bjarmi“ er enn
til. En árið 1961, hinn 17. júní,
var engin hátíð í skóginum á
150 ára afmæli Jóns forseta
Sigurðssonar. Engar ræður
voru þar haldnar af fátækum
en frjálshuga bændum, enginn
söngur frá einlægum brjóstum
fólks, sem þráði fullt frelsi
lands og þjóðar.
17. júní 1961 var það heldur
ekki andi Jóns Sigurðssonar
Framhald á 9. síðu.
Enn fjölgar
fórnardýr-
um í Hiro-
shima
Þann 6. ágúst sl. minnt-
ust Japanir þeirra þús-
unda manna er létu lífið,
er Bandaríkjamenn vörp-
uðu atómsprengjunni á
Iliroshima, sólskinsbjartan
morgun fyrir 19 árum.
Tilkynnt var i Hiros-
hima. að á fyrra helmingi
þessa árs hafi 28 manns
látizt af völdum geisla-
verkunar er frá sprengj-
unni stafaði. Tala þeirra,
er látizt hafa vegna þess-
arar viðurstyggilegu
sprengjuárásar er nú kom-
in upp í'60.974, og verður
lítið úr Heródes barna-
morðingja i samanburði
við lýðræðishetjurnar í
í vestri.
* '
i