Þjóðviljinn - 20.12.1964, Blaðsíða 4

4 SÍÐA
HÖÐVILIINN
Otgefandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistafiokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Siguróur Guðmundsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Préttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust 19.
Sími 17-500 (5 línur) Áskriftarverð kl 90,00 á mánuði.
Tveggja kosta vö/
J^íkisstjórnin hefur verið knúin til nokkurs und-
anhalds í söluskattsmálinu vegna eindreginnar
afstöðu stjórnarandstöðunnar og launþegasamtak-
anna, sem fram hefur komið í baráttu Alþýðu-
bandal. á Alþingi, í eindregnum mótmælum Sósí-
alistaflokksins, Alþýðusambandsins og Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja; í hinni miklu andúðar-
öldu sem risið hefur meðal almennings. Stjórnin
virðist hafa ætlað að hún gæfi siglt gegnum Al-
þingi með þessar verðbólguráðstafanir og gífurleg-
ar nýjar skattaálögur nú rétt fyrir jólin án þess
að mikið bæri á. Nú hefur öðru vísi við brugðið,
enda koma þessar verðbólguráðstafanir ríkisstjórn-
arinnar í kjölfar hinnar ósvífnu skattheimtu og út-
svarsálagningar sem þjakað hgfur alþýðuheimilin
alían síðara hluta þessa árs. Og vegna þess aið ríkis-
stjórnin og flokkar hennar, Sjálfstæðisflokkurinn
og Alþýðuflokkurinn, hafa fundið reiðiöldu al-
mennings skella fast á sér vegna þessa nýja ó-
hæfuverks, hefur stjórnin tekið þann kost að láta
lítið eitt undan. En þó slíkt undanhald fyrir
v^pjýálýðshreyfingunni breyti ekki eðli málsins
hefur þó með þessu tekizt að hrífa 68 miljónir
krúnaoúr höndum hj-ris skaftgleiðasta fjármálaráð-
herra sem í það embætti hefur komizt á íslandi.
0« ríkisstjórnin hefur sannarlega verið vöruð við
því sem hún kann að uppskera vegna þessara
verðbólguráðstafana. Það hefur verið gert með
hvössum orðum á Alþingi og í blöðum og einbeitt-
um mótmælum verkalýðshreyfingarinnar, og blöð
ríkisstjórnarinnar kveinka sér undan og kalla hót-
anir. Réttara orð væri þó aðvaranir. í nefndaráliti
um söluskattsfrumvarpið minnir Björn Jónsson á
aðaíatriði málsins með þessum orðum: „Ekki verð-
ur annað séð en- ríkisstjórnin standi nú á mikil-
vægum tímamótum varðandi alla þróun efnahags-
málanna á næstu tímum og þá um leið varðandi
afstöðuna til verkalýðssamtakanna og kjaramála
vinnus'téttanna. Tveggja kosta er völ. Annar er sá
að reyna enn á ný leið verðbólgustefnunnar, verð-
hækkanastefnunnar og stríðsstefnunnar gegn al-
þýðusam'tökunum. Hinn er að þrautreyna leið sam-
starfs og samvinnu um vandamálin, sem við er að
etja. Sú leið stendur ríkisstjórninni enn opin. Al-
þýðusamtökin hafa nú með sérstakri samþykkt Al-
þýðusambands íslands enn á ný boðið ríkisstjóm-
inni inn um opnar dyr þeirrar leiðar. Rök eru því
engin fyrir því að þvinga fram, í fullri andstöðu
við almannasamtökin, slíka lagasetningu um verð-
bólguaðgerðir, sem þetta frumvarp boðar. Þess
vegna ber ríkisstjórninni að draga þetta frumvarp
til baka nú og reyna samningaleiðina. Beri hún
hins vegar ekki gæfu 'til að fara þá leiðina, ber
Alþingi að taka af henni ráðin og fella frumvarp-
ið.“ Enn hefur ríkisstjómin ekki séð að sér, en
minna má á, að fyrir rúmu ári var þvingunarlaga-
frumvarp þessarar sömu ríkisstjórnar gegn verka-
lýðshreyfingunni stöðvað, þegar það átti ekki e'ft-
ir nema eina atk”— ^agreiðslu við síðustu umræð-
una í þinginu. — s.
SPJALLAÐ UM BÓK VID
BJÖRN Þ0RSTEINSS0N
Á laugardaginn var, þann 12.
þessa mánaðar, skrifaðir þú
gredn um bókmenntir 1 Þjóð-
viljann. Greinin fjallaði um
bókina, Konur og kraftaskáld.
Þú beittir' þínum góða penna
til að sýna lesendum fram á
að nú hafi í okkar hlut fallið
góður fengur. Þú ferð á kost-
imi við að lýsa þessu verki
snillinganna og sérð ekki aðra
galla á bókinni en smá agnúa
á prófarkalestri.
Björn minn: Ég get ekki
kvalið þá hugsun útúr kollin-
um á mér, að væna þig um,
að þú hafir ekki lesið bókina
nema einusinni, áður en þú
skrifaðir þennan ritdóm, því
að ég' þykist þess fullviss, að
ef þú hefðir lesið hana tvisv-
ar eða jafnvel þrisvar áður,
þá hefði ritdómurinn orðið
ögn öðruvísi orðaður en hann
er.
Það má vera að ég hefði
betur gert að lesa ekki grein
þína Bjöm, og heldur ekki
bókina nema einu sinni, því
að þá hefði ég ekki sezt niður
með ritgögn til að segja mitt
álit, en úr þessu verður ekki
snúið við.
Það leynir sér ekki að snill-
mgarnir eru ekki að láta sagn-
fræðina eina gilda, þeir skrýða
frásagnirnar skáldlegum bún-
ingi, áferðarfallegum en ekki
ætíð haldgóðum. Höfundar
segja í formála, að frásögu-
þáttunum sé ætlað að skipa
sögupersónum sínum á trúlegt
svið og bregða þar upp minn-
isverðum myndum úr lífi.
þeirra
Nú skulum við sjá hvernig
snillingumun tekst þettá; ég
skal ekki taka nema eitt dæmi^
úr hverjum kafla til að sýna
við hvað ég á, þegar ég er
efagjarn um hið trúlega svið
myndarinnar.
Við skulum þá fyrst skoða
fyrsta kafla bókarinnar, um
ættstóru konuna. Þú, Björn,
segir að hann sé magur, mik-
ið rétt, en að minni hyggju
kemur það til af því að höf-
undur hefur ekki staðið með
báða fætur á herðum fróð-
leikssafnara og hann hefur
heldur ekki staðið öruggum
fótum á slóðum þeim sem
Látra-Björg var vaxin úr og
dvelur mestan hluta ævi sinn-
ar á, hann hefur ekki fengið
nógu marga né nógu rétta
sagnaranda, sem dæmi má svo
nefna, að höfundur veit ekki
um tilkomu þess manns er tal-
inn var elskhugi Bjargar.
Hann telur það ekki verða vé-
fengt að honum hafi skotið
upp úr hafinu, líklega sem
sjóreknum skipbrotsmanni,
seinna kemst hann svo í vand-
ræði með þennan mann og til
þess að lesandinn haldi ekki
að þetta hafi verið marmennill
þá kemst hann að þeirri nið-
urstöðu að líklega hafi hann
verið franskur.
Ef nú höfundurinn hefði far-
ið iiorður í Hrísey, Svarfaðar-
dal eða Ólafsfjörð, fundið þar
að máli greinargóða gamla
konu, eina eða tvær, sem
mundu vel kvöldvökurnar um
síðustu aldamót, og rætt þetta
mál við þær, þá eru miklar
líkur fyrir að hann hefði feng-
ið að vita, að að élskhuginn
hafi verið bóndasonur á Látra-
strönd, dálítið kvikur í ástum
og síðar dugandi bóndi, sem
nú eigi afkomendur á sögu-
slóðum Látra-Bjárgar.
Það er hægt að fyrirgefa
mönnum það að þeir viti ekki,
svo þeir klæði frásögnina í
skáldaskikkju, en að þeir lendi
í þeim vandræðum að grípa
til reyfarastíls, það á ekki að
afsaka. Með reyfarastíl verður
frásögnin næsta ótrúleg.
í öðrum kafla bókarinnar
byrjar höfundur á því að
segja frá Vatnsenda-Rósu þar
sem hún er að velja sér leg-
stað. Það hafa margir gert fyrr
og síðar, svo að það atriði
er ekki neitt sérkennilegt fyrir
Rósu Guðmundsdóttur. En svo
heldur höfundur áfram og
þræðir nokkurnveginn rauna-
sögu Skálda Rósu, um norður-
og austurland, vesturland og
suðurland og staðnæmist að
lokum í þeim sama kirkjugarði
og hann upphóf gönguna.
Á þessari miklu ferð hefur
margt skeð, en einna lengst.
dvelur höfundur við ástamálin
á Möðruvöllum, en margt
brestur þar á sannar heimildir,
hann styðst mjög við umtal,
konur spjalla um ástand Önnu
Sigríðar og hjal skrifarans og
Rósu sem þá er aðeins sextán
ára að aldri. Um þetta vefur
höfundur skáldmáli sínu af
mikilli kunnáttu, en hingað til
hefur kvennaslaður ekki þótt
góðar heimildir. Hápunkti
nær þetta ástadrama á Ketil-
stöðum þegar Rósa færir Páli
kaffið í rúmið morguninn eft-
ir að hann kom heim með sína
ektakvinnu önnu Sigríði, sem
hann hafði verið giftur um
skeið. Þá hafi Anna Sigríður
sofið svefni hinna réttlátu fyr-
ir ofan PáL Þegar Rósa sá þau
firn, þá var hún næstum því
búin að missa bakkann.
Það virðist stundum svo, að
í líkum málum sem þessum
þá þurfi skáld að fá útrás og
sleppi örinni þegar þeir hafa
spemnt bogann þó ekkert skot-
mark sé.
Höfundur þessa kafla fellur
í þá freistni að segja að Rósa
hafi átt að yrkja vísuna „Þó
að kali heitur hver ...,“ þeg-
ar hún var seytján ára og
einnig vísuna „Þó verði sjór-
inn vellandi....“ Því hefur oft
og mörgum sinnum verið mót-
mælt að Rósa hafi gert þessar
vísur. Margir hafa talið sig
geta fært óyggjandi sannanir
fyrir því að þær séu eftir Sig-
urð Ólafsson í Katadal; hvað
sem(um það er, þá bera þær
hljómblik af öðrum vfsum hans.
Það er fullmikið gert að
ætla ómenntaðri seytján
ára stúlku að yrkja þennan óð,
en ef svo væri, hvernig má
það ske að hún gat ekki síðar
á ævinni ort sambærilegar
vísur?
Svo segir þáttarhöfundur að
Rósa hafi verið á báti á Breiða-
firði og gert þá visuna „Ég að
öllum háska hlæ“.
Nú er nóg að gert, þetta hef
ég aldrei heyrt fyrr, enda er
vísan afbökuð í mínum eyrum
eins og hún birtist þama.
Björn minn, hvi tekur þú
þetta gott og gilt? Þú hefur þá
ekki lesið greinarkorn í Sunnu-
degi, fylgiriti Þjóðviljans, í maí
s.L, þar sem engum getum var
að því leitt hver hafi gert
vísuna, óvéfengjanleg sögn er
þar um að Látra-Björg gerði
þessa visu í sjávarháska norð-
ur á Eyjafirði. Ennfremur hef-
ur þú ekki munað eftir bók-
inni Fólk og fjöll eftir Rósberg
Snædal, en hann heldur því
fram að Níels skáldi hafi gert
vísuna. Þessi tvö dæmi nægia
til þess, að ef þú hefðir þekkt
þetta, þá hefðir þú ekki sem
sagnfræðingur látið það henda
þig, að samþykkja orðalaust
þessa meðferð Tómasar á vís-
unni.
Að vísan sé afbökuð er eng-
Sunnudagur 20. desember 1964
inn vafL það er önnur hending
hennar sem verður fyrir mis-
þyrmingu: Hjá Níels er hún
svona :
Eg að öllum háska hlæ
á hafi sóns óþrðngvu.
hjá Rósu:
Eg að oílum. hása|ilæ
heims á leiðum þrongvu. ..
Hjá Björgu:
N.
Eg að öllum háská hlæ,
á hafi kólgu ströngu
9
en síðairi helmingurinn eins:
mér er sama nú hvort næ
nokkru landi eða öngvu.
»8
Það sjá allir þann mikla
mun sem er á þessum hending-
um, hjá Níels og Rósu eru þær
úrskeiðis, ef þau hafa þá nokk-
urntíma afbakað hendinguna,
en Látra-Björg brosir út yfir
ólgandi hafið, lyftir vísunni
yfir freyðandi röstina, kveður
hana í land, inní þjóðarbrjóst-
ið.
Með kafla þessum fylgir
svo hin kunna mynd af úngfi
stúlku í íslenzkum búningi og
umhverfi. Það hafa verið
leiddar getur að því að Sigríð-
ur Rósudóttir hafi verið fyrir-
myndin að þessari mynd, full-
yrt hefur það ekki verið fyrr
en nú. En, en, en???
Gott fólk! Lofið Rósu að
hvíia í friði í sjálfsvöldum
legstað, vekið hana ekki upp
af þeirri moldu til að kasta
henni aftur milli kannski mis-
góðra manna, það verður henni
engin raunabót.
Þriðji og síðasti kafli bókar-
innar er um Bólu-Hjálmar.
Höfundur fer útí grenjandi
stórhríð til að fylgja umkomu-
lausri og jóðsjúkri stúlku til
bæja, það tekst honum vel, en
þegar hann fer að lýsa Mar-
gréti Jónsdóttur, þá er eins og
Framhald á 13. síðu.
SPARIÐ SP0RIN
Kaupið í KJÖRGARÐI
NEÐSTA HÆÐ
Fjölbreytt húsgagfna-
úrval á 700 fm.
gólffleti
Borðstofuhúsgrögn
8 gerðir
Sófasett — mjög
glæsilegt úrval
80 gerðir af áklæðum
Svefnherbergishús-
gögn, 10 gerðir
Svefnsófar eins og
tveggja manna
Sófaborð og smáborð
í mjög fjölbreyttu
úrvali.
Seljum frá flestum
húsgagnwfr" ’«ið-
endum landsins.
I. HÆÐ
Karlmannaföt
Drengjaföt
Frakkar
Skyrtur
Bindi
Nærfatnaður
Peysur
Sportfatnaður
Vinnufatnaður
Sportvörur
Jólaskraut
RitfÖng
Leikföng
Búsáhöld
Glervörur
Í3tÍS
Inngangur og bílastæði
Hverfisgöt umegin.
II. HÆÐ
Kvenkápur
Kvenhattar
Regnhlífar
Kventöskur
Kvenhanzkar
Kvenskófatnaður
Inniskófatnaður f r
Kjólar
Kjólasaumur
Undirfatnaður
Lífstykkjavörur
Sokkar ^(.1
Peysur
Blússur ‘b
Greiðslusloppar
Snyrtivörur i
Hárgreiðslustofa
Gam og smávörar
Ungbarnafatnaður
Telnnafatnaður
Tækifæriskjólar
Vefnaðarvará
Gluggatjöld.
KJÖRGARÐUR
4

4