Þjóðviljinn - 18.05.1965, Blaðsíða 4

4 SlÐA
ÞIÓÐVILÍINN
Þriðjudagur 18. mai 1965
Ctgeíandi: Sameiningarflokkur alþýðu — Sósialistaflokk-
urinn. —
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjðri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjóri Sunnudags: Jón Bjamason.
Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja, Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 linur). Askriftarverð kr. 90.00 á mánuði
Til umhugsunar
Jjargir hafa hrokkið. við er þeir fréttu að ráða-
menn Loftleiða reyndu að nota s’tórgróða sinn til
þess að ná tökum á Flugfélagi íslands og öðlast
þannig raunverulega einokunaraðstöðu í flugmál-
um íslendinga. Mönnum verður hugsað til þeirra
sanninda sem reynt hefur verið að fela að undan-
fömu, að stórfelld auðsöfnun er ekki aðeins til
marks um happasæld fyrirtækja og árangursríka
stjórn, heldur er í fjármagninu fólgið stórfellt
þjóðfélagslegt vald sem gengur í berhögg við al-
mennar lýðræðisreglur; það fylgir gróðanum að
kaldrifjuð peningalögmál koma í stað þeirra mann-
legu sjónarmiða sem þurfa að ríkja í lýðræðis-
þjóðfélagi.
jy|ikilvægt er að fólk leiði hugann að þessum a't-
riðum einmitt nú. Um langt skeið hafa valda-
menn þjóðarinnar barizt fyrir því í orði og verki
að alþjóðlegur auðhringur fengi að koma upp
gróðafyrirtæki á íslandi. í samanburði við þennan
áúðhring eru Loftleiðir smávaxið fyrirtæki og árs-
gróði þeirra einber skiptimynt. Engu að síður hef-
ur því verið haldið fram að engin lýðræðisleg
hætta væri í því fólgin að veita erlendu fjármagni
þvílíka aðsföðu á íslandi; auðhringurinn myndi
aðeins greiða umsamin gjöld í skatta og fyrir raf-
orku, en að öðru leyti myndi hann ekki láta til
sín taka í íslenzku þjóðfélagi. Þeir sem hafa trú-
að slíkum áróðri í hjartans einfeldni hafa nú feng-
íð áþreifanlegt dæmi um að auðfélög haga sér á
gagnstæðan hátt. Alúmínhringurinn myndi á
skömmum tíma reyna að smjúga inn í efnahags-
kerfi íslendinga, ná jafnt valdi á fyrirtækjum og
blöðum sem stjórnmálaflokkum.
jyjenn skyldu einnig gera sér grein fyrir því að
hætturnar sem leiða af erlendu fjármálavaldi
eru margfalt háskalegri en þær sem tengdar eru
innlendu auðmagni. í kjölfar erlends fjármagns
getur fylgt erlend íhlutun. Það eru engin almenn
stjómmálaviðhorf sem valda íhlutun Bandaríkja-
manna í Dóminíska lýðveldinu, heldur sú áþreif-
anlega staðreynd að þar í landi eiga bandarískir
auðhringar mikil fyrirtæki og þurfa að láta tryggja
gróða þeirra. Örlög Kongó stafa fyrst og fremst
af því að þar hafa alþjóðlegir auðhringar átt aðgang
að drjúgri auðsuppsprettu. Þegar brezki flotinn var
sendur til íhlutunar gegn íslendingum 1958 var
ástæðan ekki neinn almennur yfirgangur brezkra
stjórnarvalda. heldur sú að brezk gróðafyrirtæki
voru að missa tök sín á íslenzkum auðlindum. Á
sama hátt þurfa menn að gera sér grein fýrir því
að alúmínhringurinn myndi ekki aðeins nota að-
stöðu sína til þess að kaupa upp áhrif og y’firráð,
ef hann fenm fótfestu á íslandi, heldur hefði hann
að bakhiarh' prlent vald, ef honum mistækist og
íslendino-ar v- ^nu síðar að ákveða að breyta hög-
um hans. — m.
Æ-Æ OC AVAHÆ
1 afekekktum skógi á af-
skekktum slóðum á Madaga-
skar hafa náttúrufræðingar
nýlega rekizt á ofurlítinn
apakött, sem haldið var að
horfinn væri með öllu og út-
dauður fyrir löngu og kall-
ast hann æ-æ (Aye-aye).
Þetta næturdýr er hálfapi af
þeirri deild, sem fyrst sá
dagsins ljós fyrir 60 miljón-
um ára. Þessi deild, prosímí-
anar, eða frumapar, eru for-
feður allra annarra apa,
mannapa og manna. Æ-æ og
frændi hans avahæ eru af
lemurættinni, það köllum vér
draugapa.
Sá, sem þennan frænda
vom fann heitir J. J. Pett-
er og er franskur dýrafræð-
til dimma tekur, en þá fer
hann á kreik hljóður og
hraður, sveiflar sér fimlega
milli trjátoppa, étur skor-
kvikindi og lirfur, sem hann
grefur út úr holum með
hvassri kló á örmjórri og
eftir því langri löngutöng.
Hann er ekki mannblendinn,
eða apablendinn réttara sagt,
og skilja makar að skiptum
að jafnaði eftir hina fyrstu
brúðkaupsnótt. Ungarnir eru
skildir eftir einsamlir óðar
en þeir geta bjargað sér
sjálfir. Og vegna þess að teg-
undin er nærri því útdauð,
vill dr. Petter fanga nokkur
dýr og flytja til óbyggðrar
eyjar í námunda við Mada-
gaskar, svo að þau megi
Avahæ.
ingur, og hefur haft mikið
fyrir að grafast eftir högum
og háttum hans. Á daginn
hniprar hann sig í laufi og
limum trjáa og sefur þangað
tímgast þar í næði. Avahæ er
næturdýr eins og æ-æ, en
hann er ekki jafn ófélags-
lyndur. Fjölskyldur halda
saman, feður og mæður og
börn, jafnvel þangað til böm-
in eða ungarnir eru nokk-
urra ára gömul og afmarka
sér sérstakt svæði og varna
þess öllum öðrum með hvellu
blístri, en þá tóna nemur
mannseyra naumast. Þeir
svífa milli trjágreina á þann
óvænta hátt, að það gera
þeir lóðréttir eins og englar
fljúga. En það er háttur
flesfra apa, að svífa láréttir
milli greina eða trjáa. Fyrir
miljónum ára vom frumap-
ar mjög margir til og eftir
því margrbreytilegir, en þeg-
ar fram komu hálfapar, sem
miklu voru vitrari og dug-
legri, hörfuðu frumapar og
þeim fækkaði og hurfu að
lokum nema á Madagaskar,
en þar vom aldrei neinir
hálfapar. Nú er þeim enn
hætta búin af útrýmingu,
ekki af öpum, heldur mönn-
um, því mannabyggð færist
sífellt nær og nær skógum
þeirra.
Tarsíi, sem mig minnir ég
hafa séð kallaðan drauginn (æ
-æ á það miklu fremur skilið),
hefur augu eins 'og undirskál-
ar og naut fram að þessu
einstakrar virðingar meðal
dýrafræðinga. Hann hefur
sem sé stutt nef sem ekki er
rakt eins og á ketti, heldur
órakt eins og á hálföpum, og
heila hefur hann stærri en
fmmapar, og var af þessu
dregin sú ályktun, að hann
mundi vera forfaðir allra
hálfapa, og þar með okkar
sjálfra. En nú er þetta borið
til baka, og er sagt í staðinn
að hálfapar muni vera
komnir af enn fmmstæðari
fmmöpum. Samt nýtur tarsíi
eða draugur mestu virðingar
enn og mest fyrir það, að
Æ — æ
hafa sigrazt á öllum hættum
í f jóra tugi ármiljóna án þess
að breytast svo séð verði.
Tarsíi hefur fundizt á
nokkrum eyjum í Suðaustur-
Asíu, og hann á langlífi sitt
að þakka því hve vel hann
kann til næturferða og þeirra
íþrótta, sem þeim fylgja.
Hann mæti heita apaköttur-
inn alsjáandi, og bezt sér
hann í dimmu. Hann getur
snúið höfðinu í hálfhring og
séð aftur fyrir sig jafnt sem
fram. Heyrnin er með ólíkind-
um skörp og jafnast á við
ratsjá, og hann er síhlerandi
og bærir eyrun í sífellu, svo
fátt kemur að honum óvör-
um. Hann er þolinmóðari en
nokkur laxveiðimaður, situr
kyrr langtímum saman án
þess að bæra á sér, stekkur
svo eldsnöggt á bráðina þegar
hann kemst í færi, hremmir
hana, dregur í fylgsni sitt og
étur síðan. Hann veiðir gekk-
óa og litlar eðlur. Hann dýf-
ir fingri í hland sitt og rýð-
ur því á trjágreinar. Það ger-
ir hann til að helga sér land,
eins og landnámsmenn gerðu
með eldi fyrrum. Sagt er að
önnur dýr virði þá helgi, og
forðist að koma inn fyrir vé-
bönd landhelgi tarsía draugs,
tenda taki hann öllum gestum
illa.
5. þing Landssambands íslenzkra verzlunarmanna:
Tryggja verður verulega
hækkun raunteknanna
Sambandsþingið var, eins og
skýrt hefur verið frá í frétt-
um blaðsins, háð á Selfossi
fyrir og um síðustu helgi.
Fjölmargar ályktanir voru
gerðar þar og verður þeirra
helztu getið hér á eftir, fyrst
um kjaramálin, svohljóðandi:
„5. þing Landssambands ísl.
verzlunarmanna leggur áherzlu
á að tryggð verði veruleg
aukning rauntekna á tímaein-
ingu frá því sem nú er.
Til að svo megi verða, tel-
ur þingið óhjákvæmilegt skil-
yrði, að verðbólguþróunin
verði stöðvuð.
I þessu sambandi vill þingið
lýsa yfir fullum stuðningi við
„Ályktun um kjaramál“, sem
samþykkt var á Kjaramálaráð-
stefnu ASI 27. marz s.l.
I samræmi við það, telur
þingið óhjákvæmilegt, að við
gerð nýrra kjarasamninga við
vinnuveitendur, verði byggt á
eftirfarandi meginatriðum sem
samningsgrundvelli.
1. Almenn kauphækkun.
2. Stytting vinnuvikunnar í
40 klst. Dagvinnu sé lokið alla
laugardaga kl. 12 á hádegi.
Heimilt skal starfsfólki i
samráði við vinnuveitendur að
vinna af sér laugardaginn, ef
meirihluta starfsíólks æskir
bess.
3. Fjögurra vikna lágmarks-
orlof. Lágmarksorlof hækki eftir
5 og 10 ára starf hjá sama
vinnuveitanda í stað 10 og 15
ára starfe eins og nú er.
4. Nánari útfærsla á flokka-
skipan samninganna og orð-
skýringar við þá verði endur-
skoðaðar.
5. Skýrari ákvæði um starfs-
reynslu, þannig að starfereynsla
sé örugglega tryggð í öllum
starfsgreinum.
6. Aukin réttindi í veikinda-
forföllum til samræmis við aðr-
ar sambærilegar starfsstéttir.
7. Hækkun slysatryggingar.
8. Komið verði á stofn
fræðslu- og menningarsjóði,
sem vinnuveitendur greiða í
sem svarar 1% af útborguðum
launurn félagsmanna.“
Afskiptum borgarstjórnar
mótmælt
Þá taldi þingið aðkallandi
að komið verði á sem fyrst
hagstofnun launþegasamtak-
anna. og var stjórn LlV falið
að vinna að því í samvinnu
við önnur launþegasamtök í
landinu.
Þingið skorar á Alþingi og
ríkisstjórn að veita verzlunar-
fólki aðild að Atvinnuleysis-
tryggingasjóði og fól stjórn
l.andssambandsins að fylgia
málinu fast eftir.
Ennfremur mótmælti þine
LÍV harðlega afskiptum meiri-
hluta borgarstjórnar Reykja-
víkur í sambandi við iokun-
artíma sölubúða £ borginni,
þar sem þar um væru gildandí
samningar milli Verzlunar-
mannafélags Reykjavíkur og
atvinnurekenda. Taldi þingið
að með þessu væri verið að
skapa hættulegt og einstakt
fordœmi og skoraði það á
stjórn LlV að vera vel á verði
um samningsrétt félaganna.
Lækkun skatta af lágtekjum
Landsþing verzlunarmanna
beindi þeirri áskorun til sam-
bandsfélaganna að þau hlutist
til um að aðbúnaður á vinnu-
stöðum verði allstaðar þannig
að viðunandi megi teljast fyr-
ir starfsfólkið. I því sambandi
benti þingið á að hinn langi
vinnutími afgreiðslufólks gerði
bað nauðsynlegt að það
geti notið hvíldar í sínum
hvíldartímum á vinnustað á
hreinum og vistlegum stöðum.
Jafnframt taldi þingið að
strangt eftirlit beri að hafa
með ölium öryggisútbúnaði f
'ambandi við vinnuvélar.
Um skattamái var svofelid ð.
Ivktun gerð'
„5. þing LÍV haldið á Sel-
fossi 7.—9. maí 1965 telur að
lækka beri skatta og útsvör af
lágtekjum og miðlungstekjurrþ
svo að þurftartekjur séu út-
svars- og skattfrjálsar.
Skattar og útsvör verði inn-
heimt jafnóðum og tekjur
falla til.
Meðan söluskattur er ekki
felldur niður, sem þingið taldi
þó æskilegast, verði hann inn-
heimtur í tolli, og á fram-
leiðslustað, en ekki í smásölu
eins og nú er.“
Loks fer hér á eftir ályktun
um byggingarkostnað og í-
búðabyggingar:
„5. þing LlV haldið á Sel-
fossi 7.—9. maí 1965, telur að
neyta beri allra ráða til þess
að lækka þann óhóflega bygg-
ingarkostnað sem nú er.
1 því sambandi bendir þing-
ið á eftirfarandi:
1. Stofnuð verði alménn-
ingsbyggingarfélög eða sam-
band samvinnubyggingarfé-
laga, er eða ásamt ríkl , ©g
bæjarfélögum byggi hentugar
íbúðir í stórum stfl, og.;sélji
meðlimum sínum á kostnað-
arverði með hagkvæmum kjör-
um.
Við byggingu íbúðanna sé
notuð nútímatækni og fyllsta
vinnuhagræðing.
2. Ríki og bæjarfélög beiti
sér fyrir útvegun fjármagnsj
sem lánað væri til langs tíma
til íbúðabygginga.
3. Lækkaðir verði tollar á
byggingarefni og innfluttum
húsum, ef talið verður hag-
kvæmt að flytja inn tilbúin
hús.
4. Vextir af lánum til f-
búðabygginga verði lækkaðir
og lánstíminn lengdur, líka á
beim lánum, sem veitt hafa
verið eftir 1960.
5. Lán verði stórhækkuð nú
begar, þannig að þau nemi
minnst R0n/n af byggingarkostn-
að£ meðal íbúðar.
6. Gerðar verði ráðstafanir
til þess að hindra það óeðli-
lega brask sem nú viðgengst
með íbúðahúsnæði. Þingið tel-
ur ekki rétt að vísitölutryggja
einvörðungu þau lán, sem veitt
eru fólki til bess"" að eignast
eigin ibúð.“
H Meðal ályktana, sem fimmta þing Landssam-
bands íslenzkra verzlunarmanna gerði á dögun-
um var samþykkt um kjaramál, þar sem áherzla
er lögð á tryggingu verulegrar aukningar raun-
tekna og stöðvun verðbólguþróunarinnar.