Þjóðviljinn - 21.04.1966, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 21. apríl 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA ^
Seint mundi það hvarfla að
mér að íreista þe&s að gera
stutta afmæliskveðju til Snorra
Hjartarsonar að einskonar rit- /
dómi um ljóðabækur hans
tvær, Kvæði og Á Gnitaheiði.
Til þess skortir mig tíma og
getu, en einnig vilja, því að
ég hef • aldrei fundið köllun
hjá mér til að lima sundur
skáldskap, sem mér ,er verulega
hugfólginn. bregða honum und-
ir einhverja bókmenntalega
smásjá, flokka hann og efna-
greina. Auk þess fer því fjarri,
að verkdagur þessa sextuga
snillings sé allur og mynd hans
í íslenzkri bókmenntapögu full-
mótuð. Til dæmis má glöggt
ráða af nokkrum kvæðum
hans, sem birzt hafa í tn'marit-
um að undanförnu, að hann
hefur ekki numið staðar f þeim
lundum, sem hann hafði áður
fundið, né unað þeim streng-
leik einum, sem var honum
áður tamur. Þess skal ennfrem-
ur getið, að ný ljóðabók ettir
hann mun brátt koma fyrir al-
menningssjónir, Og er það
vissulega mikið fagnaðai’efni
öllum þeim, sem’ unna góðum
skáldskap og láta sig nokkru
skifta hag og ris íslenzkra
bókniennta.
Svo segja fróðir menn, að í
rauninni jafngildi það krafta-
verki, ef skáldi tekst að yrkja
kvæði, sem liklegt er til að
standa óbiiknað ,um langan
aldur. Ég hygg að Snorri Hjart-
arson hafi ort mörg slík kvæði.
Ljóðabækur hans eru ekki
miklar fyrijferðar, en báðar
skipa honum þó umsvifalaust í
hóp þeirra skálda, sem fegurst
hafa kveðið á íslenzka tungu.
Það mun reynast örðugt að
benda á nokkurt erindi í bók-
Styrkur £#
tíl heilbrigðis-
mála
T rúman áratug' hefur Evpópu-
ráðið lagt sérstaka áherzlu á
að stuðla að samvinnu um heil-
brigðismál milli aðildarríkja
sinna. Árangurinn hefur m. a.
komið fram í því að gerðir
háfa verið ýmsir samningar
hér að lútandi, og í því, að á
vegum ráðsins eru nú árlega
veittir um 150 styrkir til náms
ferða starfsfólks við heilbrigð-
ismál. Fyrir skömmu var til-
kynnt um styrkveitingar á
þessu ári, og koma sjö styrk-
ir í hlut Islendinga. Þeir eru
þessir:
Guðmundur S. Jónsson eðlis-
fræðingur til náms í geislunar-
vörnum í Noregi í þrjá ípán-,
uði. t
Dr. Gunnlaugur Snædal
læknir til náms í kvensjúk-
dómafræðum í Bretlandi í tvo
mánuði.
Kristín Jónsdóttir læknir til
náms í lyflæknisfræði í Bret-
landi í tvo mánuði.
Ólafur Jónsson læknir til
náms í meltingar- og vaneldis-
sjúkdómum f Bretlandi í einn
máhbð
Ole Bieltvedt skólayfirtann-
læknir tib að kynna sér eftirlit
með tannskemmdum í Noregi
í tvo rnánuði.
Tryggvi Þorsteinsson læknir
til nám í slysahjálp í Bretlandi
í fjóra mánuði.
Þórunn Pálsdóttir hjúkrunar-
kona til framhaldsnáms f
hjúkrun geðveikra í Noregi i
sex mánuði.
Þ. V.
VEL KVEÐIÐ
Sextugur é morgun
um þessum, sem ekki beri vitni
sjaldgæfri fágun og þekkingu,
hámenningu skáldsins, smekk-
vísi þess og vægðarlausum list-
rænum aga. Út af fyrir sig er
það til að mynda afrek, hversu
farsællega Snorra Hjartarsyni
tekst að samhæfa fslenzkri
Ijóðhefð ýrpsa þá lærdóma,
sem hann hefur dregið af er-
lendum meisturum. ekki sízt
engilsaxneskum nútímaskáld-
um. Margslungnir fbrmtöfrar
hans eru þeim mun aðdáunar-
verðari sem hann þjappar ein-
att saman meira efni f kvæð-
um sínum en títt er um sum
hin listfengustu skáld. Þessir
töfrar eru ekkert yfirborðsglit,
heldur sprottnir af djúpri, upp-
runalegri skynjun, tengdir
reynslu skáldsins órofa bönd-
um og þá ekki síður náttúru
landsins, sögu og draumum
þjóðarinnar í misjöfnum veðr-
um:
Hér vefur móðurfaðmi hlíðin
há
og hhíir frjómild lífsins
smæstu þjóð
og allt í kring cr auðnin köld
og grá,
ískölcl og járngrá, slungin fölri
glóð.
Mín blómahlíð, mitt land, mín
litla bjóð!
Ef lfkja mætti kvæðum
skálda við tóna hljóðfæris, þá
mundi ég nefna knéfiðlu í
sömu andrá og mörg beztu ljóð
Snorra Hjartarsonar. Glati ís-
lenzk þjóð ekki sjálfri ser og
dýrustu eign sinni í faðmlög-
um við erlent herveldi og
auðveldi, munu óbornar kvn-
slóðir hlusta á þessa mildu
og styrku tóna og njóta þar
hvatningar, unaðar og hug-
svölunar.
SNORRI HJARTARSON
Snorri Hjartarson:
LAND ÞJOÐ
OG TUNGA
Land þjóð og tunga, þrenning sönn og ein,
þér var ég gefinn barn á móðurkné;
ég lék hjá þér við læk og blóni og stein,
þú .leiddir mig í orðs þíns háu’vé.
Á dimmum vegi dýrð þín um mig skein,
í dögun þeirri er líkn og s'tormahlé
og sókn og vaka: eihing hörð og hrein,
þú heimtar trúnað, spyr hver efnd mín sé.
Þú átt mig, ég er aðeins til 1 þér.
Örlagastundin nálgast grimm og köld;
hiki ég þá og bregðist bý ég mér
bann þitt og útlegð fram á hinzta kvöld.
Island, í lyftum heitum höndum ver
ég heiður þinn og líf gegn trylltri öld.
(Úr ljóðabókinni „Á Gnitaheiði“ 1952)
Ólafur Jóh. Sigurðsson.
★
Fyrir allmörgum árum hitti
ég Snorra Hjartarson fyrsta
sinni. Hann var gestur skáld-
bróður síns á Húsavík og
þangað slgeddumst við síðla
dags að sumarlagi nokkrir
heiðaráparar sólbrenndir úr
Hólmatungum og Vesturdal.
Þeir vinirnir höfðu gert sér
það til dundurs um daginn. að
' banga saman spaugilega þýð-
ingu á Álfakónginum; ég man
ennbá upphafið:
Hver ríður í þessu Toki og
fleng
á rauðskjóttu, það er maður
mcð (lrcng,
og kvæðið ailt eftir því. Við
áttum með þeim dýrlegt kvöld
gamans og alvöru. og fró þeirri
stundu hefur Húsavík staðið
mér fyrir hugarsjónum sem
eitt mesta menningarból þessa
lands.
Síðar höfum við Snorri
marga hildi háð. Ég hef tölu-
’ vert reynt að lækna hann af
þrálátum kvilla, hef meira að
segja fengið að sjá þjóðskálda
bióð. en batinn hefur ekki orð-
ið varanlegri en svo að Snorri
v-hefur . fyrir skömmu sagt lausri
stöðu sinni sem yfiybókavörður
sökum vanheilsu. Ég freistast
til að hugga mig við að lé-
legur árangur lækningatilrauna
minna kunni óbeint að leiða til
þess að hannifái meira tóm til
Ijóðagerðar en áður, Ein-
hvern veginn er því svo farið
að við ætlumst til þess af okk-
ar beztu skáldum að þau séu
mikilvirk. Smáar bækur og
strjálar er okkur ekki nóg frá
hendi þeirra sem geyma lykil-
inn að fjárhirzlum listarinnar.
og nú þegar Snorri Hjartar-
son stendur á sextugu hefur
hann ekki gefið út nema tvær
Ijóðabækur. Mættum við fá
meira að heyra!
Ég hef ekki vitjað skáldsins
nú um hríð; sjúklingum batn-
ar stundum þegar læknirinn
hættir að skipta sér af þeim.
Von mín er sú að ég hitti
hann glaðan og hressan þegar
nýr áratugur er genginn í
garð Dg vissulega bfða hans
þá ærin verkefni. Mér finnst
að maður með víðfeðma
menningarþekkingu og óskeik-
ula smekkvísi eins og Snorri
Hjartarson ætti að hafa um sig
hirð ungra sfcálda, sem dag
hvem settust við fætur meist-
arans og næmu af honum. Veit
ég vel að bækur hans eru
mörgum Ijóðasmið sannur há-
skóli og eiga eftir að verða
það um langan aldur. en bein
samskiptj við slíkan mann yrði
áreiðanlega aukin hvatning og
í fyllsta skilningi lifandi lær-
dómur. Mætti afmælisbamið
og væntanlegir hirðmenn taka
þetta mál til vinsamlegrar at-
hugunar.
Þórarinn Guðnason.
Þorgeír Sveinbjarnar-
son; Vísur um draum-
inn. Rvík. 1965, Menn-
ingarsjóður gaf út.
‘Það eru nú liðin ellefu ár
frá því Þojgeir Sveinbjamar-
son gaf út fyrstu íjóðabók
sína^ ,,Vísur Berg'þóru“ hét
hún Undirritaður sá aldrei
þá bók, en minnist þess, að hún
kom á óvart mönnum, einkum
þóttu formtilraunir höfundar
skémmtilega nýstárlegar. Og nú
lætur svo Þorgeir til sín heyra
á ný og kallar bókina „Vísur
um drauminn“.
Þessi bók er allmikil að
vöxtum eftir því sem nú ger-
ast Ijóðabækur. Höfundur
skiptir hennj í fjóra kafla.
Tveir þeirra.eru einstök kvæði,
hinir nefnast Landslag og
Kjarválsstemma, sem raunar
er mest um landslag Kka Þo:r-
\?eir sækir mjöo- yrk'sefni sín
til íslenzkrar náttúru og báðir
eru þessir þættir sannkallað-
ur dýrðaróður um ísland og
seiðmagnaða fegurð -þess
Það, sem mér finnst ein-
kenna þessi kvæði öðru frem-
ur, eru óvenjulega 'fáguð og
vönduð vinnubrögð skáldsins.
Þorgeir er að mínum dómi orð-
inn einn mestur formsnillingu-f
íslenzkra ljóðskálda. Nú er
þetta ekki þarin ve<j aa skilja.
að Þorgeir sé bundinn þræll á
einhverri forníslenzkri stefja-
galeiðu; þvert á mótj leikur
hann sér að íslenzku ljóðformi
breytir þvi og hagræðir á ým-sa
vegu. Hitt skilur svo milli
feigs og ófeigs, að Þorgeir veit
hvað hann er að gera og ger-
ir það af óbrigðulli smekk-
vísi.
Það má segja sem svo, að
Þorgeir leiti ekki víða fanga
i Skáldskap sínum; kvæðin
geta á stundum sýnzt nokkuð
einhæf. Nú skal það sízt last-
að, Þorgeir þekkir sjálfur bezt
sín takmörk. Helzti gallinn á
þessum kvæðum virðist mér
sáv að höfundi hættj um of til
þess að fóma rökréttri hugs-
Un og máli á altari táknmynd-
arinnar. Ég nefni sem dæmi
kvæðjð .,Að lifa og deyja“ er
svo hljóðar:
,.Að lifa / er að s<kynja 7
nýjan tíma. / Tíðin liðna / er
jörðin / Að deyja / er að
lifa / nýjum tíma / Tíðin
framundan / er • himinninn /
opinn nýrri stund“.
Mér er engin launung á því,
að þetta skil ég ekki, og það
sem er kannski verra: Mig
langar þótt skömm sé frá að
segja ekkert að komast til
botns í þvi. Þorgeir mættí
þannig að ósekju rifja upp
fyrir sér þau fomu sannindi.
að þvi flóknari sem framsetn-
ingin er, — þeim mun meiri
K'kur eru fyrir því, að eitt-
hvað sé bogið við hugsunina
bak við málið.
En ,þetta eru annars sm'á-
vægilegar aðfinnslur þegar
hafðir eru í huga yfirgnæfandi
kostir þessarar bókar. Þorgeir
Sveinbjamarson hefur ekki
verið að flýta sér neitt en
fullunnið þessa ljóðabók sina
Árangurinn er verk. sem ’.jóð-
unnendur mega ekki Iáta fram
hjá sér fara
Jón Thór Haraldsson.
• •
Onmir einvígiskák
um HM-tignina
í annarri skák einvígisins
lék Spasskí svörtu og valdi
afbrigði af drottningargambít,
sem kallast „Kerfi Tartakow-
ers-Maokogonofs-Bondarévsk-
ís“.
Petrosjan — Spasski
Drottningargambítur
1. c4 e6.
2. Rc3 d5
3. d4 Be7
4. Rf3 Rf6
5 Bg5 0—0
6. e3 h6
7. Bh4 b6
8. cxd Rxd5
9. Bxe7 Dxe7
10. Rxd5 exd
11. Hcl Be6
12. Da4 c5
13. Da3 Hc8
14. Be2 a5
15. 0—0 Ra6
16. dxc bxc
17. Rd4 Bd7
18. Bxa6 Hxa6
19. Re2 a4
20 Hfdl Dd6
21. Hd2 Be6
22. h3 Hc7
23. Rf4 c4
24. Dxd6 Hxd6
25. Re2 a3
26. bxa Bf5
27. Rc3 Hcd7
28. Hd4 Kf8
29. f3 Ke7
30 Hcdl Be6
31. Hbl ' Ha6
32. a4 Kd6
33. Kf2 Kc5
34. Hd2 Ha5
35. Ke2 Bf5
36. e4 dxe
37. fxe Hxd2+
38. Kxd2 ' Bd7
39. Hb7 Kc6
40. Hb8 Kc5.
I þessari stödu fór skákin
í Mð og Petrosjan skrifaði
niður 41 leik sinn
Fram að fjórtánda leik
gekk allt venju samkvaamt.
En í stað hins venjulega 14.
— Df8 lagði svartur inn á
nýjar brautir með 14 — a5.
Má vera að þessi leið sé
virkari, en hún er tengd nýj-
um veikleika á drottningar-
armi.
Forvitnilerg staða skapaðist
eftir að hvítur lék 17 Rd4.
Svo virðist sem það sé vel
til fallið að svara með 17.—
Rb4, en þá fær hvítur jrfir-
burði með því að halda á-
fram 18. Rxe6 — . fxe. 19.
Da4 með hótun um 20. a3.
f næsta leik skipti Petrosj-
an á biskup og riddara and-
stæðingsins. Er þetta fróðleg
herstaða þegar mannaskipti á
,.léttum“ mönnum eru til
hagsbóta fyrir hvítan.
f nítjánda leik gat Spasski
gert stöðuna einfaldarj og
eftix það hefði hvítur átt
erfiðara með að sanna stöðu-
yfirburði sína: 19. — Bb5. 20.
Hfel — Dxe2. 21. Hxe2 — d4,
Þess vegna hefði verið rétt
að athuga 19. Hfel í staðinn
fyrir 19. Re2.
En samt hafnaði svartur
slíkri einföldun og kaus held-
ur að leita sterkari gagn-
leikja.
Leikurinn 21 Hd2! er sýnu
sterkari en hinn eðlilegj 21.
Rc3 sem á eftir getur komið
21. — d4. 22. Re4 — E>g6 og
það sem verra er: 23 Rxc5
— Bh3. 24. g3 — Hxc5. 25.
Dxc5 — De4! og vinningur.
Og ef leikið er 23. Rg3 — Be6.
24. Hxc5 — Hxc5. 25. Dxc5
— dxe — þá heíur svartur
bjargað sér undan erfiðleik-
unum.
Petrosjan herðir á og
Spasskí ákveður að gera
drottningarkaup.
f 25 leik fórnar svartur
peði. Bersýnilega' er Spasskí
Framhald á 9. síðu.