Þjóðviljinn - 11.05.1966, Page 4

I
4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagur 11. mai 1966.
Útgefandi: Sameiriingarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
urinn.
Ritstjórar: Ivax H. -Tónsson (áb). Magnús Kjartansson,
Siguróur Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Þorvaidur Jó'-i.annesson.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja Skólavörðust 19.
Sími 17-500 (5 tínur). Askriftarverð kr. 35.00 á mánuði.
Ný nýlendustefna
J umræðum og ritum um þjóðfélagsmál er víða
um heim beint sívaxandi athygli að hinni nýju
nýlendustefnu, aðferðum hins alþjóðlega auðvalds
til að viðhalda arðráni sínu og auka það í löndum
sem fengið hafa stjórnarfarsfegt sjálfstæði. í for-
ystugrein nýs heftis af tímaritinu Hétti er fjallað
um alúmínsamninginn frá þessu sjónarmiði. Þar
er í fáum orðum lýst ókjörum samningsins og af-
leiiðingum, m.a. á þessa leið:
”Hvi semur íslenzk auðmannastétt þannig? Hún
hefur aldrei staðið á verði um sjálfstæðið. Það
er fyrir henni aðeins frelsið til að græða. Sterkari
hluti hennar, verzlunarauðvaldið og pólitísku um-
boðsagentamir, vill umfram allt fá erlent auð-
vald inn í landið: sumpart sem sterkan og ríkan
bandamann gegn verkalýðshreyfingunni, en sum-
part rekur vonin um molana af borðunum þessa
aðila til hins illa verks. Veikari hlu'ti atvinnurek-
endastéttarinnar, útvegsmenn og iðnrekendur, sjá
sumpart ekki hvað er að gerast, eða hafa of lítið
pólitískt þrek eða forsjá til að berjast. En sú borg-
arastétt sem nú opnar hlið íslands fyrir gulli
klyfjuðum asna erlendra auðhringa, mun sjálf
finna fyrir því, er tímar líða, að hún verður tröðk-
úð í svaðið af því erlenda valdi. Sú höfðingjastett
sem sveik ísland 1262 sá of seint að hún hafði
keypt sér erlenda herra er útrýmdu henni er fram
liðu stundir. Um það hlið sem alúmínhringurinn
ræðst nú inn, munu Findus, Unilever og aðrir auð-
hringar á eftir fara og skuggi Efnahagsbandalags-
ins færist æ nær, — nema fólkið rísi upp og stöðvi
innrásina, er það áttar sig á hættunni“.
Lóðaskortur
J>að er hvorttveggja í senn furðulegt og ósvífið
þegar Geir borgarstjóri og fylgihnettir hans í
borgarstjórn eru að hrósa sér af þeim íbúðum
sem Reykvíkingar sjálfir vinna að með eigin
höndum og að mestu fyrir eigið fjármagn. Dugn-
aður og framtak almennings hefur skilað íbúða-
byggingunum það áfram sem raun ber vitni en
sízt af öllu fyrirhyggja eða aðstoð íhaldsmeiri-
hlutans. Þrátt fyrir þetta hefur lóðaskorturinn og
óíullnægjandi lán til íbúða komið í veg fyrir að
í Reykjavík væru reistar á liðnu kjörtímabili nægi-
lega margar íbúðir til að fullnægja árlegri íbúða-
þörf samkvæmt athugun borgarhagfræðings.
Vantar hér á milli 300 og 400 íbúðir. Skorturinn á
húsnæði staðfestir þetta. Og þessa vöntun á nægi-
lega mörgum íbúðum má rekja beint til óstjórn-
ar íhaldsins í lóðamálunum. Lóðir eru seint og
illa undirbúnar og alltof fáar. Þetta ástand hefur
ekki aðeins skapað óeðlilegan húsnæðisskort í
borginni heldur flæmt fjölda fólks burt úr Reykja-
vík tii nágrannasveitarfélaganna og nú er sama
sagan einnig að gerast varðandi þá sem ióðir
þurfa fvrir iðnað eða annan atvinnurekstur. Leið
þeirra liggur burt frá Reykjavík af því að sfjórn-
endur böfuðborgarinnar hafa reynzt ófærir ’til að
sinna óskum þeirra og-þörfum. — g-.
Voru heilbrigðisyfirvöld landsins ekki höfð með í ráðum?
Eitruð flúorefni í stórum stí! munu
berast frá Straumsvíkurverksmiðju
Enda þótt mikið hafi verið
rætt um álmverksmiðjuna í
Straumsvík að undanfömu,
bæði innan þings Dg utan, hef-
ur' {>ó einni steðreynd málsins
lítið verið haldið á lofti, en hún
er sú að álmverksmiðjur reyn-
ast öllu lífi umhverfisins hinn
mesti vágestur. Þetta er mikils
vert atriði í heilbrigðislegu til-
liti og hvarvetna vandamálsem
leitazt er við að leysa eftir
mætti. Hér virðist það hins
vegar að mestu sniðgengið og
látið eins og ekkert sé. Á þessa
hlið málsins benti ég í efri
deild, en ekki var sú ábending
látin tefja afgreiðslu þess um
svo mikið sem eina mínútu, og
játaði þó iðnaðarmálaráðherra
að uppjýsingar mína-r kæmu
honum á óvart. Mér þykir
rétt þó seint sé að kynna
landsmönnum lítillega hvaðhér
er un? að ræða. Alþingismönn-
um benti ég á það í tæka tíð.
★ Fluorsamböndin hættu-
legust
Frá öllum álmverksmiðjum
berast eiturefni út í umhverfið,
aðeins misjafnlega mikið eftir
því hvernig er um hnútana bú-
ið. Hættulegust þessara efna
eru flúorsamböndin, einkum
flúorvetni, enda eru þau talin
með sterkustu eiturefnum sem
til eru.
Ef maður neytir 5—10 g af
flúorsalti, er honum dauðinn
vís innan fárra klukkustunda.
Ef flúorvetni í andrúmsloftinu
nær 100 mg í einn rúmmetra,
þá þolir það enginn maður í
heila mínútu. Sé magnið fjór-
um sinnum minna, eða 25 mg,
má þola það örstutta stund.
★ Áhrif flúoreitrunar
-Flúorinn ertir og særir húð
og slímhúðir, og af því leiðir
einkenni hinnar bráðu eitrun-
ar, svo sem húðsár, hósta, and-
arteppu og verki í kviðarholi. Á
vægu stigi kemu-r sú eitrun fyr-
ir í sambandi við rékstur álm-
verksmiðja. Hitt er þó algeng-
ara, að þar sé hættan meiri á
hægfara eitrun. Þá verður sér-
kennileg breyting á beinum
líkamans. Þau verða útlits eins
og mölétin, og út úr þeim
vaxa beinauka- hér og þar, en
óþægindin verða verkir og
stirðleiki. Þessari hægfara eitr-
un á háu stigi verður hver sá
rtiaður örugglega fyrir sem fær
20—80 mg af flúor daglega í
mörg ár. Það er atvinnusjúk-
dómur sem starfsmenn álm-
verksmiðja fá, nema sérstakar
ráðstafanir séu gerðar þeim
til verndar. Svipað gildir um
fólk sem Iengi ,býr í nágrenni
þessara verksmiðja. Það verður
fyrir ðhollum áhrifum flúors-
ins. ef varúðar er ekki gætt.
★ Trjágróðri og grasi hætt
Eiturefnin frá álmverksmiðj-
unum eru ekki einungis vara-
söm mannlegri heilsu, — þau
eru einnig skaðleg dýrum og
jurtagróðri. Ég sá nýlega ritgerð
eftir norskan prófessor. Grein-
in sem ber yfirskriftina „Álm-
verksmiðjur og skógar“ hefst
á þessum orðum:
,,Blöðin segja öðru hverju
frá tjóni, sem orðið hefur á
skógi, graslendi og húsdýrum
umhverfis nokkrar af álm-
verksmiðjum okkar. Tjónið hef-
ur stundum verið mjög mikið
og hvað skógana snertir jafn-
vel hrein eyðilegging/1
Þannig farast þessum fræði-
manni orð og síðan ræðir hann
nánar eyðilegginguna á trjá-
gróðrinum. Þótt blöð í Noregi
segi frá slfku tjóni þar, er ekki
haft hátt um það hér á landi.
Graslendi í nágrenni álm-
verksmiðja eitrast einnig af
flúor. og sauðfé, geitur og naut-
peningur, sem á þessum gróðri
nærist, veikist oft alvarlega og
fellur. Þannig er þetta bæði i
Evrópu og Ameríku. Það fer
því ekki milli mála að úrgangs-
efnin frá álmverksmiðjunum
eru hættuleg mönnum, dýrum
og jurtagróðri.
★ Um 70% eiturefnanna
sleppur
Erlendis er lögð áherzla á að
draga sem mest úr þessari
hættu, en hvað skal gert hér
í þessu efni? Mér skilst að það
sé harla lítið.
1 verksmiðjunni í Straumsvík
er ákveðið að nota bpna
bræðsluofna, sem sleppi meiru
af eiturlofti en nokkur önnur
Yfirleitt eru hættumörk á-
kveðin nokkru hærri í skýrsl-
unni en gerist í fræðiritum um
þessi efni, og hlýtur slíkt að
vekjaáhenni nokkra tortryggni.
Ég gerði nánari grein fyrir
þessum mun í efri deild ný-
lega, en get ekki endurtekið
það hér tímans vegna.
★ Eðlilegar varúðarráðstafanir
vanræktar.
Það er treyst á vind og veður
þar syðra. Nú er suðvestan-
vindur þar tiltölulega algengur
og þá leggur reykinn beintfrá
verksmiðjunni inn yfir Hafnar-
fjarðarbæ. Ef lognstundum
staðarins er bætt við, þá verða
þær stundir allmargar, sem
flúorloftið berst inn yfir Hafn-
arfjörð og magnið eigi lítið,
Ræða ALFREÐS GÍSLASONAR
í útvarpsu'mræðum frá Alþingi
ofnategund. Um 70% af flúom-
um, sem þar myndast, ferbeint
út í umhverfið. í Noregi eru
mest notaðir lokaðir ofnar af
svonefndri Söderþergsgerð. Frá
þeim fer einungis 30—40% af
eiturefnunum út í andrumsloft-
ið. 1 Straumsvík á engan útbún-
að að hafa til þess að hefta og
eyða reyk t>g ólofti. slíkur ör-
yggisútbúnaður er þó alstaðar
talinn sjálfsagður, einnig þar
sem hentugust gerð bræðslu-
ofna er nótuð.
★ 3800 kg flúorefna daglega
Hvers vegna skulu þessar
varnir vanræktar á Islandi?
Er það ekki fyrst og fremst til
að spara hinu erlenda fyrirtæki
kostnað? Reykvarnar- og eyð-
ingartækin eru mjög dýr. Sú
afsökun sem höfð er á taktein-
um er að hér þurfi ekki örygg-
isráðstafana við, — landslag og
veðurfar sjái um dreifingu og
eyðingu eiturefnanna. Hvort
þetta reynist rétt, veit enginn
nú, og það er vítavert gáleysi
að haga ekki vömum svo sem
gert er í öðrum siðmenntuð-
um löndum.
Þegar verksmiðjan í Straums-
vík er tekin til starfa, dreifir
hún daglega út í umhverfið
1900 kg. af fluorefnum og eftir
stækkunina 3800 kg af þessu^
eitri. Þessi verður skammtur-
inn dag hvern árið um kring.
Þetta flúormagn dreifist víðs-
vegar um og mengar vatn og
sjó, jarðveg og jurtir og allt
kvikt sem fyrir því verður.
★ Hættumörkin.
Rannsóknarstofnun iðnaðar-
ins hefur gefið skýrslu um
þessa væntanlegu mengun. Hún
er þannig unnin, að stofnunin
biður erlenda ólmbræðslufyrir-
tækið um upplýsingar og bygg-
ir síðan niðurstöður sínar á
þeim. Þetta tel ég hæpin
vinnubrögð, enda má í skýrsl-
unni finna ýmislegt sem stang-
ast á við skoðanir erlendra
fræðimanna. Þar er t.d. sagt
að ósannað mál sé að menn í
nágrenni álmbræðslna hafi
veikzt af völdum flúors. Þetta
er ekki rétt því að það hefur
komið fyrir, a.m.k. í einu landi
Evrópu. Þar var um að ræða
skólabörn í nágrenni álm-
verksmiðju.
Fullyrt er í skýrslunni að
hætturnarkið, hváð heilsufar
manna snertir, liggi við 3 mg
flúors í rúmmetra lofts. í
merku fræðiriti, ensk-amerísku,
útgefnu árið 1965, er þetta
hættumark sett við 2 mg, Hér
ber því talsvert á milli.
einkum eftir stækkun verk-
smiðjunnar. Þá verður flúor-
magn 30—50 mg í hverju kg
þurrfóðurs, og er það talsvert
yfir hættumark. I og umhverfis
Reykjavík getur flúormagnið
orðið 20—30 mg í 1 kg þurrefn-
anna og er það á mörkum þess
að sýkja búpening. Ég verð
að telja það ólíklegt að svo
mikið flúormagn sé með 'öllu
hættulaust heilsu manna til
langframa. Hér bar stjómar-
völdum okkar að' hafa váðið
fyrir neðan sig en það hafa. þau
ekki gert. Eðlilegar varúðarráð-
stafanir eru forsómaðar. Slíkt
þekkist ekki í siðmenntuðum
löndum, hvorki í Evrópu eða í
Vesturheimi. 1 þessu efni á að
setja okkur íslendinga skör
lægra en aðrar siðmenntaðar
þjóðir og líklega skipa okkur á
bekk með nauðstöddum Afríku-
þjóðum.
★ Mengun andrúmsloftsins
Ég fæ ekki skilið hvers vegna
var gert út um þetta mál, án
þess að leita álits sérfræðinga
heilbrigðisþjónustunnar ís-
lenzku. Mér vitanlega var það
ekki gert. Það sýndist þó eðli-
Iegt í svo mikilvægu heilbrigð-
ismáli. Mengun andrúmsloftsins
í þéttbýli nútímans er vaxandi
vandamál. Tóbaksreyk erkennt
Alfreð Gíslason.
um aukinn tíðleika lungna-
krabba. Sumir fræðimenn ef-
ast um þetta og vilja frekar
kenna öðru um, svö sem
mengun frú útblæstri bifreiða og
uppgufun tjöruefna frá malbiki.
Um flúor er það sannað, að
hann ertir og særir slímhúðir
manna. Hvaða áhrif sú erting
getur haft á löngum tíma er
rannsóknarefni, en það er rik
ástæða til að vera á verði og
gera sér ekki leik að voðanum.
★ í’tarlegrar rannsóknar þö’rf.
Herra forseti! Ég lýk máli
mínu með því að skora á íík-
isstjórnina að láta þegár í stað
fara fram ýtarlega athugun á
þeirri hlið málsins sem ég hef
nú gert að umræðuefni, ékki
neina málæuyndarathugun,
heldur hlutlæga rannsókn.
Einnig skora ég á hana áð
beita sér af alefli fyrir þvi að
sem fullkomnastur öryggiðú.t'
búnaður verði settur í væntan-
lega álmverksmiðju í Straums-
vík. Hentugir bræðsluofnar og
öflug reykeyðingartæki er lág-
mark þess sem krefjast verð-
ur.
Tryggilegast er að bíða með
staðfestingu iaganna um álm-
bræðslu þar til vissa er fengin
fyrir að væntanleg verksmiðja
fullnægi lágmarkskröfum um
hollustnhætti. Eftir á verða
verksmiðjueigendur áreiðanlega
erfiðari viðfangs, því að örygg-
isútbúnaðurinn er dýr.
Það er út af fyrir sig gött
að bæta mönnum heilsutjóni
með fé, en miklu, meirá ér um
hitt vert, að verja fjármunum
til þess að firra menn slíku
tjóni.
AÐAL-
FUNDUR
H.f. Eimskipafélags íslands verður haldinn í. fund-.
arsalnum í húsi félagsins fimmtudaginn 12. maí
kl. 1,30 eftir hádegi. Dagskrá samkvæmt samþykkt-
um félagsins.
H.F. EIMSKIPAFÉLAG ÍSLANDS.
BÍLA TFPPI
Verð kr. 37S,00.
R, Ó, BÚÐIN
Skaftahlíð 28. Sími 34925.