Þjóðviljinn - 15.05.1966, Síða 3

Sunnudagur 15. mai 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 3
Þess gerist elcki þörf að
kynna Guðmund J. Guö-
mundsson, varaformann Dags-
brúnar, fjórða manninn á lista
Alþýðubandalagsins i borgar-
stjórnarkosningxmum í Rvík.
Það er ástæðulaust að vaða
heim til hans o.g lyfta honum
á stall með bandarískri aug-
lýsingatækni, sýna hann í
skauti fjölskyldunnar, láta,
hann bera briljantín í hárið
á sér áður en tekin er af hon-
um mynd innan um tekk-
mublur með hugguleg vegg-
skilirí í baksýn.
Það þekkja ncfnilega allir
Guðmund J. Guðmundsson.
Hann hefur átt heima í
Réykjavík alla ævi sína, 39
ár, og það er ekki aðeins svo
að allir viti deili á honum,
heldur þekkir hann ef til vill
fleiri Reykvikinga en nokkur
annar maður og veit meira
um höfuðborgina — borgina
okkar eins og hún heitir á
kosningamáli. Guðmundur
hefur í nærri hálfan annan
áratug verið forustumaður i
verklýðssamtökunum í Reykja-
vík og háð marga hildi. Morg-
unblaðið lýsti honum í verk-
fallinu harða 1955 sem slags-
málaleiðtoga og óeirðarmanni.
en eftir þau átök hafa at-
vinnurekendur og stjórnarvöld
yfirleitt talið sér henta að fara
varlegar en fyrr í samskiptum
við verklýðssamtökin. Og at-
vinnurekendur hafa fengið að
kynnast .því að Guðmundur
kann ekki síður til verka í
samningum þeim sem kallaðir
eru friðsamlegir; hann hafði
forustu í hinum vandasömu
og árangursríku samningum
Dagsbrúnar á síðasta ári.
En annars er ástæðan fyrir
þvi að allir þekkja Guðmund
J. Guðmundsson ekki aðeins
sú að hann er borinn og barn-
fæddur Reykvíkingur og for-
ustumaður í alþýðusamtökun-
um; menn geta uppfyllt þau
skilyrði án þess að vekja sér-
staka athygli samborgara
sinna. Hann sker sig úr og er
gæddur persónuleika, en þaft
er því miður að verða æ
sjaldgæfara á þessum síðustu
og verstu tímum, þegar íhald-
ið telur sér henta að bjóða
fram tóma sviplausa atvinnu-
pólitíkusa, Iíkt og staðlaða
fjöldaframleiðslu á færibandi.
Þátt ég hefði engan áhuga á
stjórnmálum, myndi ég alla
daga treysta betur lifandi
manneskju en gervifólki.
— Þú ert búinn að starfa að
borgarmálefnum sem aðalfull-
trúi og varafulltrúi í átta ár,
Guðmundur. Hefur þetta amst-
ur ykkar einhverja þýðingu,
fáið þið einhverju áorkað, fer
íhaldið ekki öllu fram í skjóli
síns eilífa meirihluta?
— Ef skrifuð væri saga
Reykjavíkur síðan sósíálistar -
komust fyrst í bæjarstjórn fyrir
50 árum myndi kcma í ljós að
íhaldið hefur verið á stöðugu
málefnalegu undanhaldi, þrátt
fyrir meirihluta sinn. Gangur-
inn hefur venjulega verið sá
að fyrst hafa sósíalistar flutt
tillögu um nauðsynjamál, en
íhaldið í upphafi snúizt hart
gegn henni með þeim rökum að
félagslegar framkvæmdir væru
argvítugur kommúnismi ogekki
mætti trufla hið stjórnlausa
framtak einstaklingsins. Eftir
vissaií tíma hefur íhaldið dreg-
ið úr þessum ræðuhöldum sín-
um en reynt að drepa mál í
kyrrþey. En að lokum hefurþað
svo tekið hugmyndina upp, oft-
ast takmarkaða að vísu, og gert
hana að sinni tillögu. Þetta
er saga allra félagslegra fram-
kvæmda í Reykjavík, og þetta
stafar einfaldlega af því að við
sem beitum okkur fyrir félags-
legri stefnu höfum á réttu að
standa; til frambúðar er það
ekki gerlegt fyrir meirihlutann
að standa gegn nútímanum. 1-
haldið hefur alltaf fylgt kjör-
orðinu of lítið og of seint, eins
og Sigfús heitinn Sigurhjartar-
son lýsti því af langri reynslu.
Ætli það væri ekki vitið meira
að borginni væri stjórnað af
mönnum sem trúa á félagslega
stefnu, í stað þess að ráðamenn-
imir séu alltaf að tefja fyrir ó-
hjákvæmilegri þróun?
.— En hafa ekki verið mikl-
ar framkvæmdir í Reykjavík
að undanförnu, mikið líf á
mörgum sviðum?
— Vissulega, og í því sam-
bandi ættu menn að gera sér
eina staðreynd Ijósa. Reykjavík
hefur sérstöðu sem trúlega er
einsdæmi í veröldinni. Hér eru
fágæt náttúrugæði, ekki þarf
annað en bora á götuhorni, þá
sprettur upp heitt vatn, bezta
neyzluvatn veraldar er skammt
undan í bæjarlandinu, hafnarskil-
yrði eru afbragðsgóð — ekkert
af þessu er íhaldinu að þakka
frekar en fegurð Esjunnar. Og
þjóðfélagslega er Reykjavík
þannig sett að hér má heita
miðstöð allra hluta í landinu,
hér er innflutningsverzlunin,
ólíufélögin, Sölumiðstöð hrað-
frystihúsanna, skipafélögin,
trygginaafélögin, flugfélögin,
banka--'ir. ríkiskerfið allt, dóms-
valdið æðstu menntastofnanirn-
ar og svo framvegis. Ég full-
,yrði að hvergi í víðri veröld
er eins mikill hluti af auðj og
athöfnum nokkurrar þjóðar
saman korninn í höfuðborginni
ei.ns og hér. En af því leiðir
að þegar bióðartekjur vaxa jafn
hratt og þær hafa ,gert hjá
okkur undanfarin ár vegna mik-
illar vinnusemi fólks, bættrar
tækni, árgæzku og síhækkandi
afurðaverðs verður hlutur höf-
uðborgarinnar sjálfkrafa mjög
stór án nokkurrar verðskuldun-
Varla hefur nokkur annar Reykvíkingur jafn marga vinnustaði og Guðmundur J. Guðmundsson.
Rætt við Guðmund J. Guðmundsson, varaformann Dagsbrúnar,
fjórða manninn á lista Alþýðubandalagsins í Reykjavík
ar borgarstjórnarmeirihlutans.
Hann getur lagt gjöld á öflug-
ustu fyrirtæki þjóðarinnar, og
miðað við þær aðstæður er það
vægast sagt hlálegt að íhaldið
skuli stundum vera að hæla sér
af því að útsvörin hér séu
kannski 4% lægri en á Bíldu-
dal. íhaldið hefur fengið upp
í hendurnar hagstæðustu vinnu-
skilyrði og alveg óhemjulegt
fjármagn, og það er vægast
sagt hróplegt hversu iila þessar
aðstæður háfa verið hagnýttar
cg hversu mikið hefur farið 1
súginn vegna skipulagsleysis og
tregðu í félagslegum vinnu-í
brögðum. Hitt hefði verið óger-
legt að koma í veg fyrir að
þess sæi einnig staði í Reykja-
vík, að þjóðin hefur aflaðmeiri
verðmæta undanfarin ár en
nokkru sinni fyrr í sögu sinni.
— Þú minntist á útsvörin;
þau eru helóur ófagur þáttur i
stjórn borgarinnar.
—Mér er vel kunnugt um
bað. að á því sviði hefur verið
látið viðgangast ósæmilegasta og
stórfelldasta ranglæti.xÉg skrifa
fjöldann allan af skattskýrslum
fyrir verkamenn árlega; ég
sendi víst fleiri kærur í fyrra
en nokkur annar. Ég gæti nefnt
þér mörg dæmi um það að
verkamenn eru látnir greiða
mun hærri útsvör en stórefnað-
ir atvinnurekendur, sem þeir
vinna hjá. Ég þekki til að mynda
verkamann á áttræðisaldri, sem
leigir risíbúð hjá tveimur kunn-
ustu auðmönnum bæjarins.
verzlanaeigendum og fasteigna-
söfnurum. Þessi verkamaður og
kona hans hafa komið upp 11
börnum, og þau hjónin þræla
enn myrkranna á milli m.a. til
þess að hjálpa í örnum og barna-
börnum, gamli maðurinn í
verkamannavinnu, gamla kon-
an við ræstingar. 1 fyrra var
þessum verkamanni gert að
greiða ámóta hátt útsvar og
auðmennirnir tveir sem hann
leigði hjá borga samanlagt.
Þróunin hefur stöðugt verið
sú að hlutur auðmanna og fyr-
irtækja í útsvarsbyrðinni hefur
farið minnkandi á undan-
förnum árum. en hlutur
launafólks vaxið að sama skapi.
Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn 'hafa hjálpazt að
við að breyta lögunum um
framtöl fyrirtækja og gróða-
manna, lækka gjaldahlutfallið.
auka fríðindi o.s.frv., en þung-
anum hefur i staðinn verið velt
yfir á launafólk. 1 þokkabót er
enn látið viðgangast að þeir
sem notið hafa þessarar stór-
felldu fríðinda bæti gráu ofan
á svart með blygðunarlausum
skattsvikum sem blasa við öll-
um — nema kannski skattalög-
reglunni, sem lítið heyrist raun-
ar um lengur. Peníngamennirn-
ir hafa forréttindi, lögleg og ó-
lögleg, og þeir geta fengið stöð-
uga fresti á því litla sem þeim
er gert að borga — hvernig
gengur til dæmis að innheimta
stóreignaskattinn fræga? — en
af launamönnum er tekið mis-
kunnarlaust alla mánuði ársins.
Reykvíkingar ættu að gera
sér grein fyrir því að allar lík-
ur eru á að útsvörin í sumai
verði þungbærari en nokkru
sinm fyrr, ef íhaldið fær að
fara sínu fram. Tekjur manna
hafa hækkað mjög að krónu-
tölu vegna verðbólgunnar, en
við útsvarsálagningu er of lítið
tillit tekið til verðbólguþróunar-
innar, svo að æ fleiri munu
komast upp í hámarksútsvör.
Það er of seint að verða reið-
ur þegar útsvörin eru komin;
reynslan 1964 ætti að sanna
mönnum að leiðrétting liggur
ekki á lausu þótt ranglætið sé
augljóst. Tækifærið er í kosn-
ingunum á sunnudaginn kemur;
menn geta kosið áf sér rang-
látar útsvarsbyrðar. Handtak
Geirs Hallgrímssonar borgar-
stjóra er svo sem nógu hlýtt
þessa dagana, en það er hætt
við að menn fái að kynnast
öðrum tökum frá honum ef
hann fær að hagræða útsvör-
unum óáreittur af kjósendum.
— Húsnæðismálin hafa einnig
verið olnbogabarn fhaldsins.
— Ihaldið gumar af því að
mikið sé byggt í Reykjavík, og
víst er mikið byggt. En það er
?kki borgarstjórinn sem stend-
ur fyrir þeim framkvæmdum,
heldur fólkið sjálft, sem leggur
nótt; við dag með óhemjulegri
vinnu til þess að eignast þak
yfir höfuðið. Ég efast’ um að
nokkum tíma hafi verið dug-
legra og vinnusamara fólk í
höfuðborginni, en nú. En hverj-
ir rétta þessu fólki hjálparh'önd?
Ekki ríkisstjórnin, ekki borg-
arstjórnin — tregða þessara að-
ila er slík að sjálf verkalýðs-
hreyfingin hefur nú f mörg ár
orðið að gera- það að baráttu-
máli sínu í vinnudeilum að
fólki sé auðveldað að komast i
íbúðir. í fyrra og hitteðfyrra
tókst okkur að iiækka íbúða-
lánin í 280.000 krónur og fá á- j
kvæði um 75.000 króna viðbót-
arlán handa tekjulágu fólki.
Við neyddum stjórnarvöldin
einnig með afli samtakanna til
þess að hefjast handa um fé-
lagslegar aðgerðir, en sam-
kvæmt þeijn á að byggja 1250
íbúðir á fimm árum. Veitt verða
80% lán af fullgerðri íbúð til
að minnsta kosti 33 ára, en 20%;
á fólk að borga fyrstu fjögur
árin, 5% á ári. Lánakjör af
þessu tagi hafa ekki þekkzthér
áður, en það var ekki frum-
kvæði borgarstjómarmeirihlut-
ans eða ríkisstjórnarinnar sem
stuðlaði að þessari breytingu
heldur samtakamáttur verk-
lýðshreyfingarinnar. Framlag
stjómarvaldanna er svo hitt áð
gera íbúðalán vísitölubundin —
ein allra lána — til þess að
hægt ’ sé að eyðileggja þetta
'kerfi með verðbólguþróun.
Svo koma Heimdellingar núna
fyrir kosningar og segjast eiga
þá hugsjón að íbúðalán hækki
í 80%. Hvers vegna þurfa
verklýðssamtökin að beita
hörðu til þess að neyða vald-
hafana til þess að fallast á sín-
ar eigin hugsjónir?
— Þú telur semsé að borg-
arstjórnarkosningarnar séu ekki
aðeins átök um borgarmál í
þröngum skilningi, heldur stétta-
barátta.
— Auðvitað eru þær stétta-
barátta. Og það vita engir bet-
ur en peningamennimir í
Reykjavík. Hvers vegna halda
menn að allir heildsalar og
fjárplógsmenn borgarinnar rjúki
upp (til handa og fóta þegar
kosningar em framundan?
Skyldi það vera af einhverjum
áhuga á „borgarmálum" að I-
haldið hefur að undanförnu
getað safnað til sín auðmönn-
um á fundi í Sjálfstæðishúsinu
og látið þá leggja £ kosningasjóð
hluta af því fé sem þeir spara
með vægum útsvörum og, skatt-
svikum? Ástæðan er sú aðþess-
ir menn vilja viðhalda því valda-
kerfi forréttindamanna sem er
veigamikill þáttur í stjórn borg-
arinnar; þeir vilja hafa „sína
menn“ til þess að fjalla um út-
svör, lóðaúthlutun og aðra að-
stöðu sem fylgir borgarstjórn.
Þetta þarf launafólkið, meg-
inþorri borgarbúa, einnig að
skilja. Kosningarnar eru meðal
annars liðskönnun og hafa á-
hrif á það sem næst gerist í
þjóðmálunum. Eftir kosningam-
ar verður fyrst og fremstspurt
um það hvaða stöðu Alþýðu-
bandalagið, hinn róttæki hluti
verklýðshreyfingarinnar, hafi og
eftir því fer samningsaðstaðan
í sumar, þróunin ( skattamálum
og húsnæðismálum. og fjöl-
Framhald A 8. síðu.
Að kjósa af sér ranglót útsvör