Þjóðviljinn - 15.05.1966, Side 4

4 StBA-----(ÞJÖEWIIiJIWfí — StttHliiriagur 15. imaí M66.
Ctgefandi: Samemlngarfloktour alþýðu — Sóeíalistaflokk-
urino.
Eitetjórar: Ivar H. Jónsson (áb). Magnús Eiartanssonj
Sigurður Suðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Þorvaidur Jó’rannesson.
Ritetjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Askriftarverð kr. 95.00 á mánuði.
Sjómenn vanir róa
l^útímaþjóðfélag á íslandi er byggt að verulegu
leyti á árangri af starfi íslenzkra sjómanna.
Eðlileg afleiðing þeirrar staðreyndar æ'tti að vera
að sjómenn væru forréttindastétt, nyt'u framúr-
skarandi launakjara og fríðinda, svo tryggt væri
að sjómannsstarfið kallaði til sín stóran. hóp af
ungum mönnum og vöskum ár hvert. Hitt er þó
sanni nær, að sjómenn hafa átt mjög undir högg
að sækja með launamál sín og kjör, átt við illvíga
og skilningssljóa atyinnurekendur, og þegar ú't-
gerðarmannavaldið dugar ekki tiY, kemur kannski
formaður Alþýðuflokksins í ráðherrastóli og lög-
festir á eigin spýtur og íhaldsins gerðardómslög,
svo takist að skerða sjómannshlutinn. Og þegar
styrkja þarf einhvern veslings frystihúseiganda
þykir einsætt að skella á nýjum síldarskatti, klípa
af sjómannshlutnum.
jþað væri sannarlega ekki ofrausn þó þjóðfélagið
helgaði sjómönnum einn dag á ári og nefndi
sjómannadag. Forráðamenn dagsins kvarta um
litla þátttöku sjómanna í deginum hér í Reykja-
vík. Skyldi það ekki vera þess vegna að kringum
daginn hefur verið hálfgeríður snobbsháttur og
vegna þess að 'fjölmennasta stéft sjómanna, háset-
arnir, þykja ekki hæfir til að halda ræður á sjó-
mannadaginn. Sumstaðar úti á landi hefur 'fekizt
betur til og sjómannadagurinn orðið méira en
na'fnið tómt, enda meira gert til þess en hér að sjó-
menn geti verið sem flestir í landi þann dag.
•- / ... ' v l
Cjómenn finna til þess að oft er furðu lítið tillit
tekið til óska þeirra og áli'fs. Þeir vita að það
er m.a. vegna þess að sjómannasamtökin eru of
fjarri því að vera sá sóknaraðili fyrir stéttina
sem þau ættu að vera. Þeir finna til þéss að enn
í dag er lögum stærsta sjómannafélags landsins,
Sjómannafélags íteykjavíkur, haldið þannig að það
er ekki nema að nokkru leyti félag starfandi sjó-
manna, margir reykvískir sjómenn .eru ekki í fé-
laginu og áhuginn fyrir því lítill, enda nær aldrei
haldinn fundur um hágsmunamálin eða annað sem
sjómenn varðar. Og þannig menn hafa valizt í
stjóm þessa brautryðjendafélags sjómanna, að þeir
standa upp á Alþingi og þakka fyrir gerðardóms-
lög um sjómannakjör. Sjómenn hljóta að krefjasf
þess á sjómannadaginn og aðra daga að sfærsta
sjómannafélag landsins verði í raun félag star’f-
andi sjómanna og standi í fararbroddi hagsmuna-
baráttu þeirra og réttindabaráttu, og yrði þá margt
auðveldara.
Jjess mun lengi minnz't er síldveiðisjómennirnir
í fyrrasumar héldu bátunum til heimahafnar,
til að mótmæla skilnngsleysi ríkisstjómarinnar.
Þeir dagar sýndu allri þjóðinni að sjómannastétt-
in getur staðið saman og hugsað um fieira en að
setja eitt heimsmetið af öðru í aflabrögðum. Þar
skorti þó á að samtök háseta og fleiri en skip-
stjórnarmenn væru til forystu kvaddir, og mun
það haft í huga næst þegar hagnýtf verður reynsla
sumardaganna 1965, enda þá líkur fyrir meiri
og varanlegri árangri í hagsmuna- og réttinda-
baráttu sjómannastéttarinnar. — s.
Afmæliskveðja
Björn Grímson 75 ára
. Þó að Björn Grímsson sé
ennþá létfcur í spori likt og
ungur maður væri, og standi,
þegar þetta er skrifað, við af-
greiðslustörf í verzlun, þá er
það staðreynd samkvæmt
kirkjubókum, að hann er 75
ára í dag. Björn er nefnilega
fæddur 15. maí 1891, að Möðru-
völlum í Héðinsfirði. Sá bær
stóð í firðinum austanverðum
og var þar innsti bær, en er
nú löngu kominn í eyði.
Og nú er Héðinsfjörður ail-
ur kominn í eyði og ekkert hús
þar lengur til, nema húsið í
Vík, sem er ■ skipbrotsmanna-
skýli Slysavarnafélagsins. Um
og fyrir aldamótin var þama
blómleg byggð, en nú búa í
Héðinsfirði aðeins landvættim-
ar einar.
Björn Grímsson hefur um
sína daga lagt gjörva hönd
á margskonar störf; þó mun
hann hafa lengst stundað verzl-
unar- og kennslustörf. Björn út-
skrifaðist frá Verzlunarskóla
Islands árið 1913 og til Akur-
eyrar fluttist hann ári síðar og
bjó þar lengst af þar til hann
fluttist hingað til Reykjavík-
ur fyrir þremur árum. Kvænt-
ur er Bjöm Grímsson Soffíu
Lilliendahl, mestu ágætis konu
og eiga þau sjö uppkomin,
mannvænleg böm.
Þau hjónin Soffía óg Bjöm
eiga nú heima að Nökkvavogi
37 hér í borg.
Ég, sem þessar línur rita,
minnist óteljandi ánægjustunda
á heimili þessara hjóna að Að-
aistræti 17 á Akureyri. Á þessu
heimili var jafnan gestkvæmt,
því gestrisni var þarna mikil
og skemmtilegt þangað ’ að
koma. Það má segja að saga
Björns Grímssonar og þeirra
hjóna sé samofin sögu verka-
lýðsbaráttunnar á Akureyrium
tugi ára. Björn vann mikið
starf í þágu vérkalýðsins á Ak-
ureyri þegar harðast svarf að
á kreppuámnum eftir 1930. Þá
var hann meðal gnnars aðal-
driffjöðrin í því að stofna
Pöntunarfélag Verkalýðsins og
veitti þeirri vetzíun : forstöðu
um skeið, en áú pöntunarfélags-
verzlun gerði óefað mikiðgagn
á þessum ámm þegar hennar
var mest þörf. Þá stóð Bjöm
einnig að samtökum um félags-
söltun á síld. Á þessum ámm
var atvinnuskorturinn stærsta
bölið sem glíma þurfti við.
Þá minnist ég Bjöms Gríms-
sonar einnig úr norðlenzkri
verkalýðsbaráttu, þar sem hún
var hörðust, þv£ aldrei létBjöm
sig vanta ef hans liðsinnis þurfti
með- Bn á þessum ámm var
oft. erfitt að vera maður og
halda fullri reisn á hverjusem
gekk, en einn í hópi þeirra
manna er það gerðu var Bjöm
Grímsson. Alltaf sama prúð-
mennið á hverju sem gekk og
með hina ódrepandi seiglu ís-
lenzka bóndans í blóðinu. Lík-
lega arf margra alda.
Nú á þessum tímamótum í
lífi Björns vil ég þakka hon-
um fyrir gott samstarf og góða
kynningu frá þessum ámm og
þeim hjónum báðum.
Það er ósk mín, að Bjöm
Grímsson 'og Soffía kona íhans
megi lifa glöð og heil um
langa framtíð og njóta ellidag-
anna. /
Jóhann J. E. !Kúld.
Skáldskapur og sagnfræði
. Þa-j ummælj eru hermd eft-
ir einhverjum fremsta bílasmið
Vesturálfu, að öll sagnfræði sé
vi/tleysa eða þragl. Mér hefur
ekki tekjzt að ráða þá gátu tjl
hlítar hvað kann að bafa vak-
að fyrir Henry nokkram Ford
með þessum spámannlegu orð-
um; ef til vill hefur- honum
verið ljóst. að skilningur,
þekking og áhugi á sagnfræði
eru léleg vopn til bílasölu. í
rauninni má segja að sagnfræði
og vagnasmíð séu hvor annarri
óháð, enda er hæigt að stunda
saignfræði án þess að kunna
á bíl, og á hinn bóginn þurfa
bílasmiðir lítt á sagnfræði að
halda. Þekking bílstjóra á siða-
skiptunum eða frönsku stjórn-
arbyltingunni virðist ekki vera
þeim til neinnar hjálpar við
gíraslkiptingu eða a'kstur aftur-
á-bak. Þó hefur svo farið. að
orð vagnasmiðsins um fánýti
sagnfræðinnar hafa haft býsna
mikil áhrif; Þegar menn vilja
skeyta vonzku sinni á sagn-
fræðingum og iðju þeirra. er
þejm tamt að vitna til Fords á
svipáða lund og prestar taka
mið af orðum spámanna og
guðspjallahöfunda. Þó er rétt
að minnast þess hér, að þetta
mun vera það eina vers í fræð-
um Fords. sem hlotið hefur al-
menna útbreiðslú, þar sem
biblíusinnar hafa á hinn bóg-
inn úr margvíslegri speki að
moða.
í síðasta hefti Tímarits Máls
og menningar fer Halldór Kilj-
an Laxness á stúfana með
flekkóttan langhund, sem hann
kallar „Tímatalsrabb", og er
viða komið við sögu. Kiljan
er að þvj leyti frábragðinn áð-
urnefndum bílasmið að vestan.
að honum virðist þykja eitt-
hvert vit í sagnfræði, enda hef-
ur hann sjálfur skráð söguleg-
ar skáldsögur, svo sem róm-
ana af Þormóði, kolbrúnar-
skáldi og Ameusi. En á hinn
bóginn bregður greinilega fyr-
ir andúð skáldsins á sagnfræð-
inguín og þó sérstaklega ís-
lenzkum, og hér má kenna
nokkurn skyldleitoa við afstöðu
vagnasmiðs. Sjálfur hefur Kilj-
an ýmsar kynlegar hugmyndir
um íslenzka sögu. svo sem það,
að Lambkár nokkur hafi fyrst-
ur íslendinga skrifað annál.
eða þá hitt, að fyrir daga Ara
fróða hafi enginn íslendingur
drepið fjöður í blek. Mér und-
irrituðum eignar hann þá kenn,-
ingu „að hér hafi verið uppi
á undan Ara önnur ritöld“, og
er mér þó ekki kunnugt um, að
ég hafi haldið sliku - fram.
Hins vegar hef ég bent á það.
að a.f ýmsum heimildum megi
ráða, að íslendingar hafi skráð
sitt af hverju áður en Ari tók
saman íslen dingabók (1122—
33), og ég hef einmitt lagt á
það áherzlu, að einn þeirra.
sem fékkst við ritstörf á fyrstu
áratuigum tólftu aldar var ein-
mitt Ari sjálfur. Ég hef aldrei
reynt að halda fram kenninigu
um „aðra ritöld“ á undan Ara,
þótt ég geti ekki sæfct mig við
þá túlkun á fslenzkum heimild-
um, að íslendingabók sé það
fyrsta, sem ■ skráð var um ís-
lenzka sögu á móðurmálinu.
Það væri í rauninni undarlegt,
ef Ari sjálfur hefur ekki stund-
að nein fræðistörf fyrr en
haun var kominn undir eða
um sextugt, 'þegar helztu heim-
ildarmenn hans höfðu legið í
moldu um lanigan tíma. En
Kiljan hefur ef tii vill talið
það ósvinnu ef brugðið væri
af þeirri hefðbundnu kenni-
setningu, að íslenzk ritöld hæf-
ist veturinn 1117—18. þegar
farið var að skrásetja lögin
Hér er engin ástæða til að
rifja upp hugmyndir Kiljans
um íslenzka sögu enda hef-
ur hann sér það til afsökunar,
að hann er skáld og. ekki sagn-
fræðingur Þegar Kiljan skrif-
ar um sagnfræði, getur hann
leyft sér að veljá' úr 6|r" laigá'
heimildir í hendi sér. svo að
niðúrstaðan verði í betra sanv
ræmi við söiguskoðanir hans
sjálfs. Þannig verður sa@a þjóð-
arjnnar að sæta tuttlun'gum
skáldsins, sem af skiljanlegum
ástæðum lætur sér annara um
kröfur: li'starinnar en hlutlægni
vísind'alegrar sagnfræði.
ur af sagnfræðipistlum Kiljans.
en þegar hann mi.sbeitjr frægð
sinni og þjóðféla'gslegri aðstöðu
í því skjmi að níða fræðimenn,
þá er ærin ásfæða til að ekki
sé þaigað lengur. í áðiirnefndri
grein getur Kiíjan um „kaþ-
ólska miðaldalygi" sem fylli
ritin um' Játmund helga
Englakonunig, og .síðan heldur
hann áfram: ..Er þar skemmst
frá að segja að af allri lygi
um Eadmund þyki mér þó sú
hlálegust sem léttlyndir sagna-
menn íslenzkir komu á gáng,
og stendur í einni landnámu-
gerð, og seinni tíma fræðimenn
hafa' hvomað í sig eins og flest
það sem er nógu lygilegt; og
hún er sú áð þessi þýski Ead-
mundur elnglakonúngur píslar-
vottur og dýrlinigur hafi verið
afi konunnar á Skegg.jastöðum í
Mosfellssveit hér fyrir ofan
hálsinn.“
Þótfc ég hafi feitletrað nofck-
ur orð Ki-ljans, þá var slíkt
næsta óþarfi; hér andar viða
eifcurköldu í garð fræðimanna.
Þó er mér fýrirmunað að ski'lja,
hvers vegna Kiljáni er í svona
mikilli nöp við þá. og ekki
verður honum bragðið sjálfum
um ofmikla tryggð við sagn-
fræðilegan sannleika.
Mér þykir einsætt að gera
ráð fyrir því. að rógferð Kilj-
ans gegn fræðimönnum sé eink-
Uffl sprottin af ættemj hús-
freyjunnar á Skeggjastöðum,
'sem fornar heimildiý' télja dótf-
ur-dóttur Játmundar helga.
Samikvæmt skilningi Kiljanis og
kenningum má ©kkert gott
segja um þá menn, sem kall-
aðir eru dýrlingar í fomum
fieimildum. S'káldjð undjr
Gljúfrasteini getur ekki einu
sinni unnað þesisúm enska smá-
konunigi þess vegs að hafa eign-
azt afkomendur úti á íslandi.
og allra sízt í sjálfri Mosfells-
sveýt. En það, sem Kiljan virð-
ist eiga örðugt me^ að átta
si’g á, er sá einfaldj sannjeik-
ur. að sjálft ættemi ejnnar
kerlingar á tíundu öld /(jiafnvel
þótt hún eigi heima í Mos-
fellissveit) getur aldrei orðið
aðalatriði í íslenzkri sögu. Slíkt
er naumast þess virði að hvi
sé beitt sem tyllisök, þótt Kilj-
an hflfi langa'ð til að svala and-
úð sinni á fræðimönnum. Menn
sem þjást af dýrlingafóbíu,
mega ekki láta slíkar hvatir
ráða allri afstöðu sinni til
sagnfræðinnar. .
Fyrir ailmörgum árum hitti
ég ungan Norðmiann að máli í
anddyri ' Landsbókaisafnsins.
Hann hafði lagt stund á foma
sögu vora og hafði 'mikinn á-
huga á henni, en þó'várð eg
þess brátt var, að honum var
í einhverri nöp við Ara fróða.
Sökin var sú, að Ari.sagði, að
hér hefðu fundizt bækur, bjöll-
ur og bagrlar eftir írsfca frúm-
byggja. Norðmanninum hafði
verið kennt, að hér værj allt
norskt, og þess vegna þótti
honurn sjálfsagt að' draga frá-
sögn Ara í efa. Þegpr ég innti
hann eftir gleggri ’ skýringu,
var hann fljótpri-, til svars:
„Sannleikurinn stendur aldrei
í stuðlum“. segir hann, og því
hlyti það að vera tilbúningur.
að norrænir lam’námsmeVtn
hafj fundið hér slíkar Papa-
minjar að þser stuðla -allar
saman í frásögn Ara. Þannig
taldi þessi ungj maður að
stuðlar hefðu eitthvert sið-
fræðilegt gi'ldi á bá lund. að
þeir samrýmdus* -„ekki sann-
Framhald á síðu 9.
Eftir Hermann Pálsson
Enginn mun því hafa áhyggj-