Þjóðviljinn - 12.06.1966, Blaðsíða 5

Sunnudagur 12. júni 1966 — ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA g

jljjili '*«' ....................—'
<V'

■
iííösííiöíjíiiíiíiíö:!

□ Listafélag Menntaskólans hefur opn-
að málverkasýningu Sverris Haraldsson-
ar. Sverri þarf naumast að kynna fyr-
ir lesendum Þjóðviljans. Hann hefur
lengi verið talinn með efnilegri yngri
Ijstamönnum landsins, vandvirkur,
strangur sjálfum sér, fer sínar eigin
leiðir og kemur á óvart með hverri sýn-
ingm
□ Sýningin nú er þar engin undan-
tekning og mun margur undrast, sumir
hneykslast, en þó flestir hrífast af þeirri
fégurð sem Sverrir gefur okkur innsýn
í að þessu sinni. Það sem mesta athygli
vekur er að Sverrir, sem eitt sinn þótti
góður abstraktmálari, er nú allt í einu
farinn að mála fígúratívt aftur, á mynd-
um hans má sjá landslag, hús, jafnvel
fólk.
□ Hvað hefur gerzt? Hvernig stendur
þessari breytingu, þessari hringrás —•
því í upphafi málaði Sverrir vitaskuld-
fígúratívt eins og aðrir byrjendur. En
myndimar nú hafa ekki á sér neinn
byrjendablæ. Þær eru sterkar, toga okk-
ur til sín, stórbrotnar og fínlegar í senn,
flestar frá sama staðnum, horft út um
sama gluggann, sama Sogamýrin, sama
Vífilfellið, en þó eru þær allar undar-
lega ólíkar.
□ Og svo er það tréskurðurinn. Tré-
skurðarmyndir á. sýningu listmálara!
Eru það ekki bara myndhöggvarar sem
gera styttur? Geta ekki málararnir lát-
ið sér nægja litina?
□ Þrjú ár eru liðin síðan Sverrir Har-
aldsson hélt síðustu sýningu sína og
eitthvað mikið hlýtur að hafa gerzt hið
innra með honum, svo ekki sé nú minnzt
á allt það sem gerzt hefur síðan 1955
þegar Sverrir lauk við síðustu geómetr-
ísku abstraktmyndina.
Sverrir Haraldsson á heima
í ósköp venjulegu, tvílyftu gráu
steinhúsi í Sogamýrinni. En í-
búðin er ekki venjuleg. Maður
áttár sig ekki strax á því hvað
þaö er sem er svona framgndi,
en svo sér maður Það al-lt í
einu: íbúðm er svört! Svört loft,
sVartmálaðir veggir, sums stað-
ar gráir káflar í stofunni sum-
stáðar viðárkaflar. Mikið víra-
virki þrýðir stofuloftið. (Ot-
skýring Sverris át svarta litn-
um: Það byrjaði á því að ég
málaði gluggakistuna svarta.og
þá uppgötvaði ég allt í éinu áð
gluggarnir voru ekki bara til
að tefa birtu. Það er líka hægt
að hórfa út um þá — þegar
Ijósir litir í kring trufla ekki).
— Sérðu ekki að ég er kom-
inn í ný föt? byrjar Sverrir
samtalið. Nýjan jakka, nýjar
buxur. nýja pey^u og nýja
skyrtu. Núna fékk ég tvenn,
kaúpmáðurinn vill vist fá þetta
dýra mvnd.
Én ég ætlaði ekki að spyrja
Sverri um föt, ég ætlaði að
reyna að fá hann til ’að segja
hváð hefði gerzt í list hans.
Kánnski er of frékt að spyrja
listamann stiks. Kannski getur
hárin heldur alls ekki svarað
því sjálfur.
— Sveinir, þap verða áreið-
anlega margir hissa á lands-
láginu í myndunum þínum
núna És man eftir gömlum
fígúratívum myndum frá þér,
síðán abstrakt. geómetrískum,
enn síðar þessum fallegu
sprautumyndum og nú eru þær
orðnar fígúratívar aftur. Hvern-
ig skýrirðu þetta sjálýur?
— Allir ■ mála fyrst fígúra-
tívt, a.m.k. fram yrfir fermingar-
-l.dur. Það kemur af sjálfu sér
;■ krakkar reyna að gera sem
nákvæmastar eftirmyndir. Þeg-
ar þeim finnst þau ekki geta
gert nógu vel, leiðist þeim og
þau hætta. Ég téiknaði líka
eins og aðrir krakkar, en ég
hætti aldrei.
Vildi vorða
sálfræðingur
Ég tel mig hafa byrjað sð
mála þegar ég hóf pám í Hand-
íðaskólanum. Áður hafði ég
smávegis fengizt við að smíða.
Þama var ég i tvö ár og teikn-
aði og málaði, í skólanum og
heima. Svo hét ég því þegar ég
kom út úr skólanum að snerta
hvorki pensil né blýant fram-
ar. Þá ætlaði ég í stúdentspróf
og vildi verða annaðhvort sál-
fræðingur eða arkitekt, En fjrrst
varð ég að fara í landspróf því
ég hafði bara iðnskólapróf úr
Vestmannaeyjum og' það fékk
svo á mig að hanga yfir þessu
pensúmi að ég var kominn með
magasár mánuði fyrir próf. Þar
að auki braut ég heitið o2 sýndi
um veturinn með Félagi ís-
lenzkra myndlistarmanna. Þetta
var 1948.
— Ég hefði annars ekki hald-
ið að þú værir hrifinn af sál-
fræði.
— Ekki lengur, nei. En ég
hafði verið að glugga i Mann-
þekkingu Símons Jóh.. Næsta
vetur fór ég svo aftur í Hand-
iðaskólann, kennaradeild, ag
var í sálfræðitimum hjá Brodda.
las Mannþekkingu aftur og
fleira og hafði gaman af. Ég var
þá fljótur að fá mér heldri
manna komplexa og tína af
mér þá ófímni. Man t.d. að ég
vildi endilega vera kleyfhugi
Ég er
farinn að
og alls ekki hririghugi. En svo
missti ég áhugann.
— Hvenær byrjaðir þú á
abstrakt-málverkinu ?
— í skólanum. Ég fór fyrst
að sjá abstrakt-myndir eftir
áð ég kom til Reykjavíkur.
Kennararnir voru Kjartan, Jó-
hannes og Þorvaldur og þarna
fékk maður svolítinn pata af
þessu, byrjaði á að stílisera,
síðan jókst það meir og meir
og seinást var ég kominn út
í þetta geómetríska abstrakt.
— Þetta er ekki óalgeng leið,
en hvernig stendur svo á þess-
ari þróun þinni aftur yfir í
figúratívt?
— Það sem skeði.var að 1955
varð ég alveg stopp. Ég var
kominn út i geómetriuna, en
leiddist það og gáfst upp. Síð-
an kom en-gin m.ynd frá 1955
þar til á Ndrðurlandasýning-
unni 1961.
Sá ekki náttúruna
Þegár ég reyni að gera mér
gréin fyrir þessu nú sé ég að
mé'ðan ég var sem lengst sokk-
inn í þéssa geometriu hef ég
verið orðinn hálfblindur máð-
ur, það er að segja ég sá, en
sá þó ekki. Ég sá ekki náttúr-
una og varð ekki fyrir neinum
áhrifum af henni. Ég var hætt-
ur. að reagera gegn henni og
jáfnvel gegn sjálfu lífinu. Ég
sá ékki lengur litin-a. Þetta
var óhugnanlegt og ég þykist
vita, að margir sitji etin í
þessu. — Ekkert hafði áhrif á
mann í náttúrunni. Maður þaut
upp í sitt titbúna turnher-
bérgi og fór að glíma við að
raða saman * ferhypiingum á
kúnstugan hátt. Því lengra sem
þetta gekk, því meira dofnuðu
tilfinningarnar. Mér hætti að
koma við það sem var að ske
í kring um mig. Það hefði mátt
drepa manneskju í næsta húsi
án þess að það skipti mig
nokkru. Þjóðfélagið, umhverfið,
ekkert hafði áhrif á mi,g leng-
ur.
Við þetta er mikil hætta á
að maður lokist algerlega inni.
Það var komið í mig svo mikið
vonleysi, leiði og almenn böl-
sýni, að ég gat ekki lengur
unnið. Tilveran var ömurleg og

„é; .... > - ~v
s \ z ^ -

- -r"
'T- •"*L - „

eins og maður væri ekki að
vinna þetta fyrir neinn.
Þegar ég hugsa um þetta
eftir á og reyni að gera það
upp við mig — og ég get það
núna þegar ég er kominn svona
langt frá því. það hefur líka
hjálpað mér að reyna að skilja
þetta. — þá hlýt ég að halda
þvi fram, að þessi geometr-
iska list komi manni alveg úr
tengslum við lífið og orsaki til-
finningadauða meira og minna.
Maður er ekki þátttakandi í
lífinu. en situr einn með sínar
nppgötvanir. Og þessar nýjung-
ar í nútímalist eru svo merki-
legar og svo miklir ’ hugsuðir
sem gera svona lagað, — enda
skilur mann enginn, finnst
manni, maður er á svo miHU
hærra plani en allir' aðrir. Og
svo missir maður allt samband
við annað fólk.
— En á Norðurlandasýning-
nnni 1961 komstu með alveg
ný verk, gjörbreytta stefnu.
Hvað var það sem skeði þama
á milli ’55 og ‘61?
— Næstu þrjú árin var ég
fullur. Ég var kominn niður í
botnlaust, ömurlegt öngþveftí.
Gat ekki málað eða neitt. Ég
fann að eitthvað var að, en var
alveg án stuðnirigs. En 1960 var
ég þó kominn það langt að ég
gat gert þessar myndir fyrir
Norðurlandasýninguna. Það
voru fyrstu myndimar sem ég
lét frá mér í 5—6 ár sem vo.ru
orðnar lausar við þetta flat-
armál.
Yfirheyrði míg
daglega í hug-
anum
Þetta var erfitt, Ég varð að
hafna öllum stefnum og reyna
. að gera eitthvað alveg upp á
eigin spýtur. Ég varð að taka
sjálfan mig í gegn og játa eig-
in afglöp. Ég yfirheyrði sjálfan
mig daglega í huganum. Það
var hræðileg yfirheyrsla árum
saman. En ég mátti ekki láta
sjálfan mig sleppa.
Svo veiktist ég og það hefur
nú líklega ýtt á þessa síðustu
þróun að ég fór í eitt og hálft
ár að sofa án þess að reikna
með að vakna aftur. Það hlýtur
aliavega a^ hafa áhrif á man.n
þegar maður er kominn svo ná-
lægt gröfinni — hvort sem það
var nú kannski ímyndað eða
ekki. Það er ekki hægt að gánga
um hálfsofandi þegar maður
veit af grafarbakkanum. Þá
vill maður vinna meðan hægt
er.
Augun verða galopin og það
verður miklu auðveldara að
játa sjmdij. og afglöp. Þetta
skapar visst kæruleysi. Það
sem áður skipti miklu máli
skiptir engu þegar maður reikn-
ar með að missa lífið — allt
annað verður þá svo fáránlega
lítils virði. Eitt er víst, eftir
þessa reynslu heyri ég betur,
sé betur og skynja betur
Ég get nefnt þér dæmi: Einu
Framhald á 9. síðu.