Þjóðviljinn - 12.06.1966, Blaðsíða 7

w
EINYRKJASAGA
bokmenntir
Magnús Jóhannsson frá
Hafnarnesi. HEIMUR I
FXNGURBJÖRG. Ein-
jThjasaga. Hcimskringla
1966. 134 bis.
Magnús Jóhannsson frá Hafn-
arnesi, sem áður hefur
skráð í stuttum sögum ýmisleg
tíðindi frá sjávarsíðunni, hann
hefur gefið út sína fyrstu skáld-
sögu. Hún heitir Hcimur í fing-N
urbjörg og víst er hér íslenzk-
ur heimur í lítilli bók. Ein-
■ yrkjasaga, lífsbarátta þúsunda:
ung hjón við ótilgreindan fjörð,
takmarkalaust strit við fisk og
hey, stríð við kaupmanninn og
rigninguna og harðindi drottins,
síðar áhyggjur af börnunum, á-
tök við þau þegar þau komast
á legg: dóttirin er með lausa-
leiksbarn, synirnir vilja burt
frá þessu hokri og til fróðleiks
og mennta. Og þessi litli heim-
ur leysist upp: eiginkonan ber
ekki sitt barr eftir sviplegtfrá-
fall eldri sonarins, yngri son-
urinn glatast í nýjum og hæpn-
um bókmenntum þjóðarinnar
(það er ‘kvæðakver hans sem
gefur sögunni nafn), stúlkan
nær að lokum í mann og fer
suður, gamli maðurinn verður
að fylgjast með — en kemur
að lokum heim til að, deyja.
□
Magnús Jóhannsson fer mjög
þokkalega með þetta ein-
falda söguefni. Hann stefnir
að liófscmi í frösögninni, kröpp-
um setningum og um leið rúm-
góðum, forðast klisjur. Hann
reynir með allgóðum árangri
að láta þær myndir, semhann
dregur upp, lifa í ótvíræðum
staðreyndum, íorðast þau orð
sem benda til tilfinningasemi
eða yfirleitt jafnvægisskorts f
sálinni ásamt með stórum og
hæpnum fullyrðingum. Á svo-
felldan hátt segir til að mynda
frá því, þegar gamli maðurinri
kemur heim til að deyja: „Þetta
var löng sjávargata, að minnsta
kosti hafði hann' ekki óað við
henni, meðan hann var og hét,
en nú bogaði af honum svitr
inn og mjóhryggurinn eins og
hann væri að slitna.
Mikið gerir ellin að.
Hann lagði frá sér pausann,
hallaði sér upp að veðruðum
stafninum. Hér hafði hann
brætt hann á morgnana undir
róður. Hér hafði hann séð krí-
una gjögra sig í öggunni, hval-
ina blása, kópana lóka sig á
boðunum.“
Og þeim tóni sem sleginn
hefur verið fylgir höfundur
eftir af stakri samvizkusemi —
]íó varla með nægri tilbreytni
— og lætur sjaldan freistasttil
orða, sem koma illa við lesar-
ann. Þó skal tekið fram, að
undirritaður kann illa við það
sé sagt um mann, að hann
„stjómaði hrobusinfóníu" eða
„tdðhafði snýtingar" — eitt-
hvað er þetta tilgerðarlegt. Og
sé minnzt á fleira í sambandi
við málfar, þá er „hvað“ á stund-
um notað heldur leiðinlega til
tilvísunar („hvað hann fékk
umtölulaust“, í,kaffið syði á
könnunni, hvað þeir stóðust
ekki“). — Og til að vera sæmi-
lega smáskitlegur — verður
með nokkrum árangri sagt um
brennivín að þáð „freyði í boll-
um“?
□
Einyrkjasaga Guðmundar Ein-
arssonar — en það nafn
hefur söguhetjunni verið valið
— er blátt áfram vel sögð og
skynsamlega, þetta er sannfær-
andi frásögn af því æðruleysi
og þeim hógværa mannlega
þrótti sem borið hefur uppi
þjóðlíf hér á yztu ströndum.
Það er dálítið' freistandi að
minnast á „Sjálfstætt fólk“
Halldórs Laxness í sömu ahd-
rá og „Heim í fingurbjörg“ —
hliðstæðurnar eru furðu marg-
ar: Lífsviðhorf Bjarts og Guð-
mundar Einarssonar, hlutverk
rímna og saltsteinbíts krepp-
unnar, sem kemur í veg fyrir
glæsilegar húsbyggingar, við-
skiptin við faktorinn og freist-
ingar kaupfélagsins, jafnvel ör-
lög barna þessara einyrkja
beggja eru að ýmsu leyti hlið-
stæð. Það mætti segja sem svo,
að í sögu Magnúsar Jóhanns-
sonar séu örlög einyrkja sýnd
í „eðlilegri stærð1', í Sjálfstæðu
fólki eru þau stækkuð, færð
upp í veldi. Auðvitað er Heim-
ur í fingurbjörg gagnheiðarleg
bók, um það er ekkert að vill-
ast, hitt dregur svo' að ein-
hverju leyti úr áhuga lesarans,
Magnús Jóhannsson.
að með Sjálfstæðu fólki er sem
púnktur settur aftan við á-
kveðinn kafla okkar þjóðar-
sögu, það verður mjög erfitt
að róa á sömu mið. „Eðlileg
stæþð" er gott og sjálfsagt við-
fangsefni í sjálfu sér, en það
fer varla hjá því að lesandinn
s^kni hins óvænta, skáldlega
viðhorfs, . sem bi’egður nýrri
birtu yfir gamalkunnar persón-
ur, bókmenntalegs landnáms. 1
Heimur i fingurbjörg hefur
Magnús Jóhannsson að líkind-
um náð öruggari tökum á við-
fangsefni en í löngum þætti
sem hann birti nýverið í Tíma-
riti ' Máls og menningar, Tíu
á Höfðanum, vertíðarsögu úr
samtímanum. En síðari sagan
verður forvitnilegri einmitt fyr-
ir þær sakir að þar er höfund-
ur á nýjum slóðum, kemur inn
á syið þar sem fleiri spurning-
um er ósvarað en á vettvangi
þeirrar skáldsögu er nú var
rædd.
i En allt um það: Magnús Jó-
hannsson frá Hafnamesi hefur
sannað að hann er liðtækur
höfundur ágætlega, verk hans
eru alþýðubókmenntir sem
kafna ekki undir nafni —
bæði að uppruna lífssýn og
meðferð.
— Árni Bergmann.
VAÁ\ðAAÁ\A'VVW\/VVVVVUVVVYAA<\'VVVV'VVVWAAÁÁAAAAAÁVV\\\Á\AAÁ\ÁM i^VM<VVH\Á\UHWW/VVVVUlm^''A^A W W\ WW WA W W W W WWWVWVWVWVWVW W\ WWW\ WWWVW V

Jóhannes Straumíand:
Það sem
máli skiptir
Áfram nú, segja lýðræðishetjurnar.
Og þeir axla sin skinn þar sem veglegan sess
skipa hinir lötu hundar *)
ætlaðir til að saga 1 sundur í tilraunaskyni
hina varnarlausustu
ástvini guðs
börmn sem fæddust til að elska og vera elskuð
af móður sinni
•— því lýðræðið verður að sýna
mátt sinn
og dýrð —
ásamt hinu ómissandi bensínhlaupi \
til að steikja í lógum helvítis mæðumar einnig
á meðan þær vefja
börn sín örmum
svo ekkert fari nú milli mála
— því hinar vestrænu hetjuí
elska lýðræðið og kristindóminn —
og þeir gleymdu ekki eiturgasinu heldur
til að kæfa hinn græna gróður svo þeir
sem eftir hjörðu fengju ekki
málungi matar
því það verður að aðstoða liin vanþi’óuðu lönd
og herferð gegn húngri er boðuð í dag
og sprengjuþotur öflugar slepna fullfermi
hvern dag sem gefur
á hernaðarlega mikilvæga staði og sjá:
nokkur þúsund holdsveikisjúklingar
voru sendir á verðgang
(þeir sem ekki voru svo heppnir að\vera sprengdir
í rusl)

. |
*) Nýtt bandarískt vopn.
— því útgerðarmenn sprt'ngjunnar verða að sýna það
svart á hvítu
að þeir elska menninguna umfram alla muni.
En góði maður hvað kemur okkur þetta við
sem blöðin lesum? Ég spyr.
Jæja lagsi, það er nefnilega það
og ég ætla aðeins
að svara þér með einu
orði:
Gettu.
Nú er án ríms og blekkinga kveðið upphaf
að erfiðum brag
um þinn þjóðfræga veg tiJ Heljar.
/VWWWWWVWWWA/WWV/WVWVWWWWA/V'VWW'W\ WW'WWWWWWVVWWWWWWW'VWWWWWWWWWYWWWWWWWWWWWW'VWWWWWWWWVWWWVWA/WWWVX
Sunnudsgur 12. júní 1966 — ÞJÓÐVTLJINN — SfÐA 7
Nokkrir þættir
eftir S.A.M.
Sigurður A. Magnússon
SMARÆÐI. Tólf þætt-
ir. Helgafell 1965,
73 blaðsíður.
Sigurður A. Magnússon er
maður fjöllyndur í skrifum og
virðist hafa einsett sér að koma
við í hverju húsi ritmennsk-
unnar. Af skrá sem fylgir bók
hans, sem kom út nú síðast,
má sjá, að hann ber ábyrgð á
ljóðabókum, férðabókum, leik-
riti,' skáldsögu, greinasafni. Það
mætti ef til vill segja að í
„Smáræði“ sé það-sem á vant,-
ar í upptalninguna.
Fyrstu þættina mætti einna
helzt flokka undir stflæfingar,
saklausar æskusyndir: þarna
fara hugleiðingar um óskrifaða
pappírsörk og snjó, rauðar rós-
ir og dauða, tilhlaup að sögu
af gæfusnauðu lífi með róm-
antískar náttúruhamfarir að t-
vafi.
Bókinni lýkur hinsvegar á
stuttum leikþætti. Tilvist beggia
þessara hluta verður að likind-
um einna helzt skýrð með
helzt til snemmborinni nýtni;
því ekki — úr því sem komiö
er — að bíða eftir samlede
værker?
Miðhluti bókarinnar er sterk-
ara lesefni. Smásaga, frásögn,^
endurminningar — allar eiga
þessar einkunnir að einhverju
leyti við um þessa þætti. Og
er gjarnan stefnt að því að
höndla merkilegt augnablik
þegar örlagaþræðir skerast með
nokkrum óvæntum hætti. Það
er alla jafna fróðlegt að fylgj-
ast með þessum tilraunum, þótt
þeirp ljúki að vísu ekki með
fúllgildum árangri. Sigurður
kann ýmislegt fyrir sér, á því
leikur ekki vafi, en hann virð-
ist skorta sveiflu, snerpu, þá
nákvæmni sem smá form gera
kröfu til. Stundum hættirhon-|
um til að ofsegja — í þættin-
um ,,Sæmd“ segir Krítarbúi
frá merkilcgum manndrápum,
sprottnum af forneskjulcgu hug-
arfari þar syðra — áheyrandi
hans hnykkir á meö . þessari
vnndræöalegu setningu: „Mér
fannst ég í rauninni hafa orð-
ið vitni aO einum forngrísku
harmleikjanna ipeðan ég hlust-
aði á frásögn hans“. Og ekki
tekst höfundi heldur að sann-
færa lesandann um frásagnar-
snilld Krítarbúans: þegar kem-
ur að þeim hápúnkti að ungur
maður drepur systur sína og
ástmann hennar eru orð þau,
sem bera í sér afstöðu sögu-
manns furðulega slöpp: Dón-
Sigurður A. Magnússon.
inn, systurnefnan, kauði. útbí-
uð rekkja, dræsan, bölvaður
dólgurinn, þorparinn . . .
Það hefði áreiðanlega venð
skemmtilegra miklu að blaða í
nýju greinasafni eftir Sigurð
A. Magnússoon.
En hvað sem þvi líður —
bókin kafnar ekki undir nafni.
— Á. B.
Paradisarganga
votta iohóva
Blaðinu hefur nú borizt
bók er nefnist „Frá hinni
týndu paradís til hinnar end-
urheimtu paradísar", en útgef-
endur eru þeir vinir biskups
og Vottar Jehóva. Einna helzt
sýnist hér vera um að ræða
útþynnta og vatnsboma endur-
sögn biblíunnar að viðbættri
sérstæðri söguskoðun vottanna.
Þeir slá því nefnilega föstu, að
það séu aðeins 144.000 af öllu
mannkyninu, sem komast muni
til himins eða „stjórna með
Kristi í himnesku ríki hans“,
eins og það er svo hógværlega
orðað. — Þess skal þó getið,
lesendum „Þjóðviljans“ til
nokkurrar harmabótar. að enn
mun 'þeim Jehóvavottum
ekki hafa tekizt að fylla þá
umræddu tölu og því enn rúm
fý?ir fáeina réttláta til viðbót-
ar á björgunarskútunni. Vott-
arnir tíreifa sjálfir bókinni og
segjast munu gera það „aðai-
lega með þvi að fara milli
húsa“.
Olfubirgðastöðin
mikla í íshafinu
Þekktur sovézkur visinda-
maður, dr. M. Kalinko, telur
að eftir 20—30 ár verði olía
unnin frá botni Norður-lshafs-
ins. Sérgrein dr. Kalinkos cr
jarðfræði og málmfræði, og
hann lætur svo um mælt, að
olíubirgðir íshafsins séu að
öllum líkindum mciri cn nokk-
urn hafi órað fyrir. Hann rök-
styður fuliyrðingar sínar á eft-
irfarandi hátt:
Landsvæði þau, sem liggja
að hafinu, eru rík af olíu.
Miðhluti Ishafsins myndar
nokkurskonar skál. geysi mikla.
og fyrir því er reynsla, að :
Slíkum skálum finnst gjarna
olía og jarðgas. Rannsóknir a
eyjum á heimskaVitasvæðinu
hafa hvað eftir annað leitt til
þess, að siík jarðefni fundust.
og á það við um eyjarnar norð-
• ur af Síberíu, Svalbarða og.
Kanada.
Hinn sovézki vísindamaður
heldur því ennfremur fram, að
enda þótt olíuboranir séu viss-
um erfiðleikum bundnar, séu
þær þó hvergi nærri eins erf-
iðar, og menn hafi áður gert
sér í hugaflund. Og olíuboran-
ir ýið íshafsstrendurnar mimi
að sumu leyti reynast auðveld-
ari en þær boranir sem fram-
kvæmdar hafa verið á láglendi
Vestur-Síberíu. Sífrosinn jarð-
vegur, sem annarsstaðar veld-
ur miklum erfiðleikum, muni á
svæðunum við íshafsströndina
þýða það, að auðveldara reyn-
ist að bora ng þar við bsetist,
að samgönguerfiðleikar verða
minni.
i

i
f