Þjóðviljinn - 17.08.1966, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 17.08.1966, Blaðsíða 6
g SH>A — ÞJÖÐVILJ.NN — Miðvikudagur 17. ágúsfc 1966. OnO N. ÞORLAKSSON Ottó ávarpar fundarmenn á 50 ára afmæli Verkamannafélagsins Dagsbrúnar 26. jan. 1956. Framhald af 5. síðu. af stjómarvöldum Iandsins sem málsvari sjómannastéttarinnar og aðili af hénnar hálfu. Þau létu baejarmál, aJmenn stjóm- mál og löggjafarmál til sín taka og þjóðkunnir menn komu á fundi þeirra og fluttu þar erindi og ræddu við sjómenn. Sjómennirnir, skútukarlam- ir, nutu ekki mikils álits í mannfélaginu um það bil sem Eárufélögin voru stofnuð; um það eru samtímaheimildir til- tækar. Augljóst er að samtök- in hafa átt drjúgan hlut að því að sjómenn réttu úr sér og áunnu sér allt annað orð og við- urkenningu. Ottó skildi það rétt að þennan fyrsta áfanga ís- lenzkra sjómannasamtaka þurfti að berjast jöfnum höndum gegn ofdrykkju sjómanna og fyrir kjaramálum þeirra. Enda vann hann drjúgt starf í Góðtempl- arareglunni, allt frá því að þau Carólína gengust fyrir stofnun sjómannastúknanna i Reykja- vík, og átti um árabil sæti í framkvæmdanefnd Stórstúku Is- lands. Bárufélögin urðu dýrmætur skóli í starfsemi verkalýðsfé- laga, og kemur sú þjálfun víða fram næstu áratugi, ekki sízt í starfi Ottós og fleiri í Verka- mannafélaginu Dagsbrún, og hjá Jóni Guðnasyni, Jóni Bach og fleirum í Hásetafélagi (síðar Sjómannafélagi) Reykja- víkur. Verður brautryðjenda- starf Bárufélaganna í íslenzkri verkalýðshreyfingu seint ofmet- ið. Ottó varð snemma Ijóst að nauðsyn var að stofna lands- samband verkalýðsfélaga. Báru- félögin mynduðu með sér sam- band, sem nefndist Stórdeild (sbr. Stórstúka) og var Ottó formaður hennar. Næst er gerð tilraun með stofnun landssam- bands íslenzkra verkalýðsfélaga með Verkamannasambandinu 1907 og var Ottó lífið og sálin í þeirri tilraun ásamt Pétri G. Guðmundssyni, Þorvarði Þor- varðssjmi og Pétri Zóphanías- syni. Sambandsstofnun þessi er hin merkasta, ekkí sízt vegna hinnar sósíalistísku stefnuskrár er sambandið setti sér. En sam- bandíð varð skámmlíft. Ix>ks á Ottó svo frumkvæðið að þeirri tilraun sem heppnaðist, ntofn- un AJþýðu~ambands Islands 1916; en wm barm merka ævi- flokkunum, lyfti íslenzkri sjó- mannastétt og verkalýðshreyf- ingu á Islandi wn mörg og örðug þrep. Ungur og stórhuga kaushann sér vitandi vits fátækt ogfylgd með stórri hugsjón, sem Þor- steinn Erlingsson orðar eins látlaust og unnt er í kveðju til Bárufélaganna: „Að reyna að tryggja sína og sitt, og samt að vera maður“. Ég kveð hann með djúpri virðingu fyrir trúmennsku með- 3. þátt hans ritar Sverrir Kristj- ánsson hér á eftir. □ Ottó var háseti, stýrimaður, og skipstjóri á skútum þar til nokkrum árum fyrir fyrri heimsstyrjöldma að hann tók að stunda vinnu í landi, eyrar- vinnu, fiskmat og fleira, lengi stundaði hann hrognkelsaveiði frá Reykjavík. Hann átti löng- um heima í Vesturbænum, að heita má allan sinn búskap í sama húsinu, Vesturgötu 29, en frá 1936 áttu þau Garolina heima á Nýlendugötu 13, í hlýju skjóli Margrétar dóttur þeirra og Ársæls Sigurðssonar manns hennar, og til dauðadags. A,llt fram á síöustu ár las Ottó mikið blöð og bækur, fylgdist vel með í stjómmálum og öðr- um þjóðmálum en þó verkalýðsmálum I sérstak- lega, var óþreytandi' að sækja fundi í flokksfélaginu ogflokks- þing, fundi í Kaupfélaginu og fleiri félagsskap. Minni og skýrri hugsun hélt hann að heita má allt til æviloka og var lengst af heilsugóður en sjón- in var farin að daprast. Hann veiktist um miöjan júní í sum- ar og var fluttur á Landakots- spítala 29. júní. Svo virtist að hann ætlaði enn að rétta við en þyngdi svo á ný og andað- ist síðdegis 9. ágúst. □ Unaðsfagrir sólskærir sum- ardagar. Ottó er dáinn en svip- mót hans og ævistarf hefur ekki vikið mér úr hug frá því ég kvaddi hann helsjúkan. I dag er sólskinið eínrátt í Reykjavík, borginni hans sem honum þótti vænt um oghafði séð stækka úr fátæklegu þorpi i ríkmarmlega horg. Sindrandi birta á sundunum og vog- um, um eyjamar og á Esju, um allan víðan Flóann, höfnin gárulaus og einkennilcga þög- ul, stórskip bundin, litlir bát- ar sem bærast ekki, hafnar- verkamenn fjarri. Heiðríkjan hæfir minningu Ottós N. Þorlákssonar; ég kveð hann í mildu sólskini, eldhug- ann, brautryðjandann; manninn sem í brotlausri fimmtán ára baráttu Bárufélaganna ogfram- haldi hennar í Dagsbrún, í Al- þýðusambandinu, í verkalýðs- Framhald af 5. síðu. brún er á þessum árum svo hljóðlát og fyrirferðarlítil í bæjarlífinu, að leita verður vandlega til þess að finna hana. Og þó er eins og allir viti að hún sé til, ekki sizt kaupmenn bæjarins og útgerðarmenn, sem eru helztu atvinnurekend- urnir. Þeir þekkja Dagsbrún, en vilja sem minnst um hana tala. í raun og veru var Dags- brún hálfgerð huldukona Reykjavíkur, en gerði þó eng- um mein, ef þeir létu hólinn hennar í friði. Dagsbriin var ó- áleitin og gædd miklu lang- lundargeði. Það liðu þannig fimm ár, frá 1908 til 1913, að hún fór ekki fram á kauphækk- un. En á því ári krafðist hún fimm aura hækkunar á tíma- kaup. Þetta ár, 1913, var Ottó N. Þorláksson ritari Dagsbrún- ar. í þessari launadeilu reyndi mjög á þolrif félagsins, því að atvinnurekendur reyndu að lengja vinnndaginn um tvær stundir, úr 10 í 12 stundir gegn því að ganga að kaup- hækkun um íimm aura. Af gerðabókum Dagsbrúnar má ráða, að hiti var hlaupinn í menn, því að hrópað var um allan salinn: Við vinnum ekki í heila viku heldur en að láta undan! Það var engum blöðum um það að fletta: huldukonan bjóst til að verja hólinn sinn. Þetta sama ár gerði Dags- brún íyrsta skriflega kaup- samning sinn við Kirk, hinn danska verkfræðing, er stóð fyrir hafnargerð í Reykjavík. Hann varð að ganga að hinum sömu kostum og íslenzkir at- vinnurekendur, en fékk lætt inn í samninginn því ákvæði, að kaupgjaldið skyldi haldast óbreytt til ársloka 1916. Engan gnmaði þá, að heimsstyrjöld væri skollin á eftir ertt ár og verðlag allt mundi hækka upp úr öllu valdi. í hálft annað ár urðu verka- menn að bera dýrtíðina bóta- laust, en hinn 10. júní 1915 var fundur haldinn í Dagsbrún að óskorun 17 félagsm'anna og hafði Ottó N. Þorláksson orð fyrir þeím. Hann krafðist þess að almennt tímakaup yrði 'enn hækkað um fimm aura, í 40 aura á klukkustund. Þótt ís- lenzkir atvinnurekendur skír- skotuðu til kaupsamnings Dags- brónar við Kirk hinn danska frá 1913 urðu þeir þó að láta undan og ganga að kostum fé- lagsins. Sama ár og Dagsbrún braut af sér kaupbindinguna fyrir^ forgöngu Ottós N. Þorláksson- ar, gerðust þau tíðindi í félag- inu, sem áttu eftir að draga mikinn slóða. Iiinn 28. október 1915 ílutti Ottó N. Þorláksson ræðu á íundi félagsins um íramtíðarhorfur þess. Hann var óvenju hvassyrtur, leit yfir lið- in ár, gagnrýndi starfsemi fé- lagsins á líðandi stund og orðaði viðfangsefnin, sem fram- undan væru. í fyrstu hefði verið mikill áhugi hjá félags- mönnum, fjöldi manna hefði streymt inn í Dagsbrún. Þá hefðu menn vonazt eftir ein- hverju. En svo hefði áhuginn an ævin entist við hug- sjón verkalýðshreyfingar og sósíalisma. Kveð hann og þakka honum að hann veitti mér sýn í týnda heima horfinnar sögu og marmlifs á Islendi — þakka vináttu hans sem ég fæ aldrei launað. Starf hans og nafn mun ætið lifa með Islendingum. 14. 8. 1966, Sigurður Guðmundsson. dofnað smátt og smátt. Á þessu yrði að verða breyting. Félag- ið þyrfti að breytast eins og tímarnir. Nokkrir félagsmenn væri vinnuveitendur og yrðu þeir að verða á brottu úr félag- inu. Stjórnin og deildarstjórn- irnar vanræktu störf sín og félagsmenn vildu ekkert fyrir félagið gera, nema það færði þeim aura beint í vasann. Hann sagði að Dagsbrún yrði að skipta sér meira af bæjarmál- um og jafnvel alþingiskosning- um og til þess þyrfti það að fá aðstoð annarra alþýðufélaga í bænum og stofna verka- mannasamband. Að lokirmi ræðu sinni lagði bann fram svolátandi tillögu: Fundurinn óskar eftir að samband komist á milli Dags- brúnar, Hásetafélagsins, Verka- kvennafélagsins, Prentarafé- lagsins og Bókbindarafélagsins, og kýs 2 menn til að koma því í framkvæmd í samráði^ við væntanlegar nefndir úr ofan- greindum félögum. Tillaga þessi var samþykkt. Og nú var eins og verkalýður Reykjavíkur hefði brugðið blundi. í bæjarstjórnarkosning- unum í janúar 1916 fékk listi verkamanna þrjá menn kosna og vann þannig stórkostlegan pólitískan sigur þegar í fyrstu lotu. Nokkrum vikum síðar, hinn 12. marz var Alþýðusam- band íslands stofnað og Ottó N. Þorláksson kjörinn fyrsti forseti þess og gegndi hann því starfi fram á haust sama ár. Þá taldi Alþýðusambandið 650 félagsmenn. Þess gerist ekki þörf að rekja nánar árangurinn rf brautryðjandastarfi Ottós N. Þorlákssonar og þeirra manna, er með honum unnu. Hver vinn- andi maður í landinu getur í dag borið þeim árangri vitni. Og nú minnist ég þess, að á síð- astliðnum vetri, er Alþýðusam- bandið var háifrar aldar gam- alt, ræddi ungur blaðamaður við Ottó N. Þorláksson í út- varpi og spurði hann, hvort honum fyndist ekki mikið hafa<;> áunnizt. Öldungurinn svaraði og hvessti lítið eitt ellimóða röddina: Ekki nóg! Það voru síðustu orðin, sem hann mælti til íslenzku þjóðarinnar. Og þá er að lokum ekki ann- að eftir en að votta honum látn- um fátæklegt þakklæti fyrir rík- an ávöxt af starfi langrar mannsævi. Sverrir Kristjánsson. Hrökk út á götuna Um kl. hálfníu í fyrrakvöld varð allharður árekstur milli tveggja fólksbifreiða á mótum Hagamels og Furumels. Bílarnir skemmdust talsvert og eldri kona, farþegi í öðrum þeirra, hrökk út á götuna. Var hún flutt á Slysavarðstofuna, en meiðsl hennar reyndust ekki alvarleg. Merkur brautryðj- andi kvaddur Alþýðusamband íslands minnist með virðingu og þökk fyrsta forseta sins, Ottó N. Þorlákssonar, sem lézt 9. þ.m. 94 ára að aldri og er til moldar borinn í dag. Ottó var reynslulítill unglingur — aðeins 22 ára gam- all — þegar hann, þá nemandi í Stýrimannaskólanum, réðst í stofnun fyrsta sjómannafélags á fslandi — Bárunnar í Reykjavík. Þar með voru fyrstu sporin stigin á merkri braut félagsmálanna. Af stofnun Bárunnar spratt merkileg hreyfing hags- munasamtaka sjómanna; Bárufélögin, og var Ottó N. Þorláksson aðal forystumaður þeirrar hreyfingar. Er saga Bárnfélaganna mikil og öll hin merkasta. Þegar fyrsta tilraunin var gerð til stofnunar landssam- taka verkalýðsfélaganna árið 1907, með stofnun Verka- mannasambands íslands, var Ottó N. Þorlákssyni enn fal- ið forystuhlutverkið. Og enn er það Ottó N. Þorláksson, sem hreyfir þvi í verkamannafélaginu Dagsbrún haustið 1915, að nú beri að reyna að tengja verkalýðsfélögin samstarfsböndum, beina orku þeirra í einn farveg. Það er þessi tilraun sem leiðir beint til stofnunar Alþýðusambands íslands vet- urinn 1916. Það var því nokkurn veginn sjálfsagður hlutur, að mað- urinn með þessa forsögu í félagsmálum verkafólks og sjó- manna, auk félagsreynslu sinnar úr Góðtemplararegl- unni, yrði kjörinn forseti Alþýðusambands fslands á stofn- þingi þess árið 1916. Ottó N. Þorláksson er því maðurinn, sem öllum öðrum fremur hefur staðið við vöggu íslenzkra verkalýðssam- taka. Þann mann kveður íslenzk verkalýðshreyfing, já, íslenzka þjóðin, í dag. Ottó var mikill gæfumaður í cinkalífi sínu og hans mikla gæfa er sú að hafa séð veikan gróður vaxa og dafna, unz af varð mikill meiður, sem nú teygir Iim sitt um gjörv- allt ísland. f nafni Alþýðusambands fslands þakka ég Ottó N. Þorlákssyni að leiðarlokum allt hans mikla og merka brantryðjandastarf í íslenzkri verkalýðshreyfingu, og sendi eftirlifandi ástvinum hans hlýjustu samúðarkveðjur. Alþýðusamband fslands taldi sjálfsagt að heiðra fyrsta forseta sinn með því að kosta útför hans. F.h. Alþýðusambands íslands HANNIBAE VAEDIMARSSON. Kveija frá ÆF Æskulýðsfylkingin, samband ungra sósíalista á Islandi, færir Ottó N. Þor- lákssyni innilegar þakkir fyrir langt og heilladrjúgt starf í þágu íslenzkrar al- þýðuhreyfingar og baráttu fyrir fram- gangi sósíalismans á Islandi. Ættingjum og íslenzkri alþýðu vottum við samúð okkar. Framkvæmdanefnd ÆF. útvarpið 13.00 Viö vinrruna. 15.00 Miödegisútvarp. Oppert leikur stef um tilbrigði eftir Hallgrím Helgason. Philharm- onía leikur fbrleik að óper- unni Fidelio eftir Beethoven; Klemperer stjórnar. Rothen- berger syngur tvær aríur Zabaleta leikur á hörpu fantasíu op. 35 eftir Spohr. Bream leikur á gítar ásamt Melos hljóðfæraflokknum; Arnold stjómar. Sinfóníusveit Lundúna leikur sinfóníu í 3 þáttum eftir Stravinsky; Da- vis stjómar- 16.30 Síðdegisútvarp. Ron Good- win og hljómsveit hans leika lagasyrpu. Bruck-kvartettinn leikur n'okkur lög, syrpu af lögum úr kvikmyndum. M. Jackson syngur nokkur lög. Errol Garner leikur lög á píanó og Paul Weston og hljómsveit hans leika þrjú ( lög- 18.00 Lög á nikkuna- Contino og hljómsveit hans leikur, Yankovic og félagar hans syngja og leika og Franzen leikur dansa frá Norðurlönd- unum. 20.00 Daglegt mál. 20.05 Efst á baugi. 20-35 Samleikur á fiðlu og píanó- Francescatti og Casa- . desus leika sónötu nr. 10 op. 96 eftir Beethoven. 21.00 Lög unga fólksins- Bergur Guðnason kynnir- 22.15 Kvöldsagan: Andrometa. 22-25 Guðni Guðmundsson kynnir ýmis lög og smærri tónverk- 23.25 Dagskrárlok.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.