Þjóðviljinn - 25.09.1966, Blaðsíða 3

Simnudagtir 25. septemfaea- 1®66 — Í*JÖÐ^HJ5WN — SlÐA 3
Á
HVÍLDAR-
DAGINN
Ekkert nýnæmi
Skýrslur um ástand og horf-
ur í efnahagsmólum , eru ekk-
ert nýmæli á íslandi; þær
myndu fylla margar bækur ef
þeim Væri öllum haldið til
haga — en raunar er fátt jafn
gersamlega úrelt og steindautt
og þvílíkar skýrslur skömmu
eftir að þær hafa séð dagsins
ljós. Yfirlitsskýrslur af þessu
tagi hafa jafnaðarlega verið
birtar þegar til hefur staðið að
erfiðisvinnumenn gerðu nýja
samninga um kaup og kjör,' og
niðursta0a þeirra hefur ævin-
lega verið sú að atvinnuveg-
irnir gætu ekki risið undir
neinum kauphækkunum, að
efnahagskerfið færi allt úr
skorðum ef launafólk hefði úr
meiru að spila. Það hefur aldrei
komið fyrir á íslandi að ríkis-
stjórnarhagfræðingur kæmist
að þeirri niðurstöðu í opinberri
skýrslu að unnt væri að bæta
kjör almennings; þau stórfelldu
umskipti sem orðið hafa á lífs-
kjörum síðan á kreppuárunum
fyrir stríð hafa öll gerzt í
trássi við kenningar þessara
spöku manna sem linnulaust
hafa hótað eldi og brennisteini
ef kaupið væri hækkað. íslend-
ingar byggju sannarlega í ein-
kennilegu þjóðfélagi ef mark
hefði verið tekið á útreikning-
um og kenningum þessara svo-
kölluðu sérfræðinga
Samkvæmt
p.öntun
Ýmsir munu hafa gert sér
vonir um að þessi hagskýrslu-
gerð yrði gagnlegri og málefna-
legri eftir að komið hafði ver-
ið á laggirnar sérstakri efna-
hagsstofnun með lærðum og
vej. launuðum mannafla og góð-
um véíakosti til þess að fram-
leiða þvílíkar gréinargerðir.
Hafa stjórnarvöldin einnig
reynt að gera veg þessarar
stofnunar sem mestan í hug-
um landsmanna. sett hefur ver-
ið á laggirnar svokallað Hag-
ráð til þess að hlýða ó niður-
stöður stofnunarinnar og ræða
þær og færa þeim þannig auk-
inn þunga, en síðan hefur al-
menningi verið ætlað að taka
skýrslunum eins og guðlegri
opinberun. En því miður á
fyrsta skýrsla Efnahagsstofn-
unarinnar ekkert skylt við upp-
hafna sannleiksvitrun, og hún
er ekki að neinu leyti frábrugð-
in þeim greinargerðum hag-
fræðinga sem íslendingar hafa
haft kynni af áratugum sam-
an. Engum getur dulizt að
stjörnmálamenn hafa sett Efna-
hagsstofnuninni fyrir að sanna
* rett einu sinni að kjarabæt-
ur vséru óframkvæmanlegar.
og sönnunin kemur að sjálf-
sögðu í samræmi við pöntun-
ina. f skýrslunni er sáralitla
nýja vitneskju að finna. hún
hefur helzt þann kost að þar
er safnað á einn stað niður-
stöðum sem dreifðar voru í
'mörgum tímaritum og greinum.
Skýrslan er gagnsýrð af þeirri
meinloku að fátt skipti máli
nema tekjur erfiðismanna.
verkamanna. iðnaðarmanna oö
sjómanna; að öðrum starfsstétt-
um þjóðfélagsins er naumast )
vikið orði Ekki er þar heldur
að finna neina könnun á því
hvort. sú stórfellda fjárfesting
sem árlega á sér gtað komi
þjóðinni að fullum notum og
hversu miklar fjárfúlgur fari
hreinlega i súginn. Sá leitar.
einnig ullar i geitarhúsi sem
heldur að skýrslan hafi að
geyma fróðleik um þá miklu
þenslu í kaupsýslu og annarri
þjónustustarfsemi sem ein-
kennt hefur siðustu árin. en
á þeim sviðum hefur verið unj
að ræða óhemjulega fjárfest-
ingu og þangað hefur vinnu-
aflið streymt; segir Efnahags-
stofnunin að um þau efni sé
EITT ER OHAGGANLEGT
iNKAUMBO
RASNOIMPORT MOSKVA

ijiimummtttim
t tttt | m tt t| t

jrfÚHiúji
Fyrsti fundur Hagráðs; Alviirumenn fjalla um alvörumál.
„torvelt að fjalla vegna heim-
ildaskorts", og átti það þó að
vera eitt af meginverkefnum
hennar að afla sér þvilíkra
heimilda. Ekki geymír skýrsl-
an heldur neina vitneskju um
lélega stjórn á atvinnuvegum
• landsmanna, lélega hagnýtingu
á hráefnum og auðlindum og
sóun sem af því leiðir.
Gamalkunn
aðferð
Aðferð sú sem notuð er til
að sanna að lífskjör erfiðis-
vinnumanna megi ekki batna
er einnig gamalkunn. Efnahags-
stofnunin gerir það fjárhagsá-
stand sem nú er í landinu að
óhvikulli forsendu; . það kerfi
má ekki breytast og þess vegna
er ekki unnt að' bæta kjörin.
Hefur þó aldrei verið nærtæk-
ara en nú að snúa þessu dæmi
við, íhuga annarsvegar fjár-
, hagsgetu íslendinga um þess-
ar mundir, hins vegar lífskjör-
in, og spyrja svo hverju þurfi
að breyta í stjórn efnahags-
mála og landsmála til þess að
lífskjörin verði í eðlilegu sam-
ræmi við efnahagsgetuna. Á
síðustu árum hafa þjóðarfram-
leiðsla og þjóðartekjur vaxið
mjög ört hér á landi vegna
nýErar tækni í fiskveiðum
góðrar aflagengdar og stór-
felldra hækkana á verði ís-
lenzkra afurða erlendis, og er
réttilega lögð rík áherzla á
þessa þróun í skýrslu Efnahags-
stofnunarinnar. Ráðherrarnir
og málgögn þeirra hafa einnig
miklazt mjög yfir því að ís-
lendingar væru að verða ein af
auðugustu þjóðum Veraldar að
tiltölu við mannfjölda, áhrifa-
mesti vitnisburðurinn um það
efni birtist á forsíðu Morgun-
blaðsins 3ðja ágúst s.l. í feit-
letruðum ramma. /
í fjórða sæti
Fyrirsögn Morgunblaðsins var
svohljóðandi: „íslendingar í
fjórða sæti meðal mestu fram-
leiðsluþjóða heims.'t Og 1 síðan
kom frásögnin: „New York, 2.
ágúst. (AP-Frank Bruttoi
Efnahagssérfræðingurinn -dr
Franz Pick hefur að undan-
förnu unnið að könnun á heild-
arframleiðslu 68 þjóða miðað
við íbúafjölda. Samkvæmt nið-
urstöðum hans eru Banda-
ríkjamenn mesta framleiðslu-
þjóðin, og nemur verðmæti
heildarframleiðslunnar þar
3.482 dollurum á hvern íbúa.
Næst kemur oliuríkið Kuwait
með 2.692 dollara, þá Svíþjóð
með 2.683 dollara, og í fjórða
sæti ísland með 2.487 dollara
Tölur þessár eru unnar úr
ík-ýrslum fyrir 1965, og er mið- •
-->ð við skráð gengi dollarsins ■
nverju landi fyrir sig.
Næst á eftir íslandi kom^
Kanada með 2.447 dollara
Sviss 2.238, Noregur 2.ft80, Dan-
mörk 2.077, Vestur-Þýzkaland
1.907 og Nýja Sjáland 1.895.
Neðst á listanum er Guinea
með 53 doilara framleiðslu á
hvern íbúa.“
Verður ekki
tekið gilt
Morgunblaðið sagði frá þess-
ari niðurstöðu sem óvefengjan-
legri staðreynd og hefur síðan
vitnað til hennar oftar en einu
sinni; munu því stjórnarvöld-
in naumast draga í efa að ís-
land sé í rauninni fjórða auð-^-
ugasta ríki í heimi næst hin-
um háþróuðu iðnaðarveldum
Bandaríkjunum og Svíþjóð, og
smáríkinu Kuwait sem nýtur
einhverra auðugustu olíulinda
heims. En er hagur almennings
og ástand efnahagsmála hér-
lendis í samræmi við þessa nið-
urstöðu? Það er alkunn stað-
reynd að kaup fyrir venjuleg-
an dagvinnutímá er hérlendis
miklum mun lægra en í öllum
þeim iðnaðarríkjum sem talin
eru upp í frásögn Morgun-
blaðsins. Hérlendis getur eng-
inn erfiðisvinnumaður unnið
fyrir fjölskyldu sinni með dag-
vinnukaupi einu saman, held-
ur verða menn að leggja á sip
mjög verulega aukavinnu, sum-
• T vinna allt. að því tvöfalda-
'únnudag allan ársins hring —
slíkt ástand er talin óviðun-
andi fjars1r"ða i ríkjum sém
að sögn Morgunblaðsins eru
mun snauðari en við. Þetta I
óeðlilega ástand hefur magnazt
seinustu árin, jafnhliða stór-
auknum þjóðartekjum; sam-
kvæmt skýrslu Efnahagsstofn-
unarinnar er talið að vinnu-
tími verkamanna í Reykjavík
hafi lengzt um 7% árið 1962 og
um 2,5% í viðbót 1963 og
naumast lækkað síðan, enda
hermir skýrslan einnig að
hækkunin á þjóðártekjum hafi
aðeins að hálfu leyti skilað sér
í hækkun á tímakaupi á þessu
árabili. Það stórfellda misræmi
sem hér birtist milli heildar-
tekna þjóðfélagsins annars veg-
ar og lífskjara almennings hins
vegar verður ekki réttlætt með
neinum þeim útreikningum sem
finna má í skýrslu Efnahags-
stofnunarinnar, og það verður
ekki tekið gilt sem forsenda að
þvílíku þjóðfélagi megi ekki
breyta. Það er’ öllu heldur
skylda verklýðshreyfingarinnar
og hefur verið það lengi að
knýja fram þær breytingar á
stjórn efnahagsmála sem tryggi
almenningi þá afkomu sem sé
í samræmi við þann vitnisburð
Morgunblaðsins að ísland sé
fjórða tekjuhæsta ríki heims.
Það er eflaust rétt að veru-
legur hluti launamanna nær
árstekjum sem teljast mega
sæmilegar, en því aðeins koma
þær tekjur að gagni í menning-
arþjóðfélagi að þær tryggi eðli-
lega frítíma til hvíldar, tóm-
stundaiðkana og skemmtana.
Meira en v
lítið bogið
Hérlendir atvinnurekendur
mega raunar einnig hugsa 'sitt
ráð þegar þeim er sagt að ís-
lendingar séu fjórða tekju-
hæsta þjóð í heimi, því' ekki
birtist sú staðreynd í traustri
stöðu þeirra atvinnugreina sem
. miki]vægastao.i=eru. ,-Nú stefnir
ört að því að togaraútgerð legg-
ist niður á íslandi, togurum
hefur fækkað um helming á
skömmum tíma, og ríkisstjórn-
in hefur haft það eitt til mál-
anna að leggja að fjölga mönn-
um í svokallaðri togaranefftd
í sama hlutfalli og skipunum
hefur fækkað. Svipað er ástatt
um verulegan hluta bátaflot-
ans, smærri skipin, afkoma
þeirra hefur farið sífellt versn-
andi og afköst þeirra minnk-
að á undanförnum árum. Af-
leiðingin af þessu hvoru
tveggja er m.a. sú, að hrað-
frýstihúsin hefur skoct hráefni
svo að þau hafa aðeins hagnýtt
lítinn hluta af aíkastagetu
sinni; hefur afkomá þeirra
aldrei verið jafn léleg og á
þessu ári, og mun nú haft við
orð að loka sumum stærstu
hraðfrystihúsunum. Svipaða
sögu er að segja um ýmsar
iðngreinar aðrar, þar á meðal
útflutningsiðnað úr ull sem
miklar vonir voru bundnar við.
Fátt eitt er sagt um þessar
staðreyndir í 'skýrslu Efnahags-
stofnunarinnar. og það lítið
sem sagt er hefur frekar þann
tilgang að dylja staðreyndir en
skýra • þær. En um það þarf
naumast að deila að þegar svo
er ástatt um útflutningsatvinnu-
vegina á sama tíma og því er
haldið fram að þjóðfélagið sé
hið fjórða tekjuhæsta í víðri
veröld, er eitthvað meira en
lítið bogið við stjórnarfar og
skipulag. Skýrsla sem hefur
það að forsendu að þvílíku
þjóðfélagi megi ekki breyta
verður ekki tekin alvarlega.
Eitt er óhaggan-
Það Var rifjað upp hér í
blaðinu 17da júlí s.l. að núver-
andi forstöðumaður Efnahags-
stofnunarinnar, Jónas Haralz,
hefur . ekki ævinlega verið
þeirrar skoðunar að ástæðu-
íaust væri að breyta stjórnar-
fari á íslandi. lsta desember
1959 flutti hann ræðu þar sem
hann kvað stjórn efnahagsmála
svo háskalega að hætta væri á
að íslenzkt þjóðfélag fengi að-
eins staðizt skamma stund í
viðbót. Eina meginástæðuna
, kvað hann vera verðbólguþró-
* unina og kvað aðeins „um
tvennt að velja: enga verð-
bólgu eða óðaverðbólgu". Hann
kvaðst einnig kunna ráðin sem
dygðu til þess að „endi verði
bundinn á verðbólguna. Því
marki er hægt að ná á skömm-
um -tíma, ef unnið er af fullri
einurð." Síðan héfur ráðum
Jónasar Haralz verið. fylgt af
viðeigandi éinurð, með þeim ai-
leiðingum að í skýrslu Efna-
hagsstofnunarinnar er greint
frá því að síðustu fimm árin
hafi verðbólga magnazt hér-
lendis tífalt örar en í Banúa-.
ríkjunum. nær þrefalt'örár en
í Vestur-Evrópu, og næsta land
sem tekið er til samanburðar(
‘ éf "ekki hálfdrættingur á við
okkur. Raunar þarf ekki að
leita til annarra landa um slík-
an samanburð: þegar Jónas
flutti ræðu sina 1959 og kvað
allt vera að drukkna í óða-
verðbólgu hafði yerðlag hækk-
að að meðaltali um 10% á ári
í 15 ár; síðan farið var að
framkvæma reglur hans hefur
vísitala vöru og þjónustu hækk-
að um 130% eða um rúmlega
20% á ári — tvöfalt örar en
áður. Samt bregður nú svo við
að í skýrslu Efnahagsstofnun-
arinnar er verðbólgan ekki tal-
in neitt tiltakanlegt vandamál
og tíndar , eru til hinar hug-
vitssamlegustu röksemdir til
þess . að réttlæta himnaflug
hennar, þótt það sé einmitt
verðbólgan sem i sífellu þreng-
ir að afkomu útflutningsat-
vinnuveganna og grefur undan
lífskjörum almennings. Þannig
virðast 'kenningar visinda-
mannsins vera einkar afstæð-
ar. Það er aðeins eitt sem er
ýhagganlegt nú, ekki síður en
1959: hvernig sem allt veltist
mega kjör erfiðisvinnumanna
ekki batna. — Avstrl
HJÓLBARÐAR
MARS TRADING CO
SIMI17373