Þjóðviljinn - 17.06.1967, Blaðsíða 5

Laugardagur 17. júní 1967 — ÞJÓÐVI'LJINN — SÍÐA §
20 ár frá komu „Heklu", fyrstu
millilandaflugvélar íslendinga
1 dag, 17. júní, eru 20 ár liðin
frá því er fyrsta flugvélin, sem
íslendingar keyptu til milli-
landaflugs, ,,HekIa“ Loftleiða,
fór frá íslandi í fyrstu áætlun-
arferðina til útlanda. Þessa á-
fanga íslenzkrar flugsögu er
fróðlegt að minnast með því, að
rifja nú upp nokkrar stað-
reyndir frá því um miðjan júní-
mánuð fyrir réttum tveim ára-
tugum.
Eftirfarandi upplýsingar hef-
ur Þjóðviljinn fengið frá Loft-
Ieiðum:
Við upphaf þriðja starfsárs —
f aprílmánuði 1946 — álkvað
stjórn Loftleiða að festa kaup i
flugvél, sem haldið gaeti uppi
ferðum milli Mands og útlanda.
Fyrir valinu varð flugvél af
Skymaster-gerð. Hún var keypt
í Bandaríkjunum og kostaði
flugvélin sjálf um 125 þúsund
dali. Flugvélin hafði áður verið
notuð til herflutninga og þurfti
því að breyta innréttingum
hennar, en gert var ráð fyrir að
það myndi kosta um 35 þúsund
dali og átti því verki að vera
lokið á tiltölullega skömmum
tima.
Djarfleg ákvörðun
Ýmsum, sem geta nú vahð
um margar daglegar ferðir is-
lenzkra flugvóla austur eða
vestur yfir Atlant2ihafið þykir
það e.t.v. undarlegt, að fyrir
tveimur áratugum skyldi hafa
þurft mikinn stóhhug og kjark
til þess að afráða kaup á ís-
lenzkri millilandaflugvél, en
vöxtur ísllenzkra flugmá'la hef-
ur verið svo ör, að fyrir tuttugu
árum var ákvörðunin um kaup
á millilandaflugvél mjög taiin
orka tvímælis, og framkvæmd
hennar torveld, einkum vegna
þess hve fjáPhagsgrundvöllurinn
var veilcur og þekkingin á þess-
um þætti flugstarfseminnar tak-
mörkuð.
Að dómi forystumanna Loft-
leiða og þeirra, er veittu þeim
lið, var það auðsiætt, að kaup á
millilandafluigvél var Mending-
um þá sams konar nauðsyn og
sú, sem á sínum tíma bar til
kaupa á 'fyrstu íslenzku skipun-
um til vöru- og fódksflutninga
milli Islands og útlanda. Flug-
vélin var augljóslega sam-
göngutæki framtíðarinnar, og
Isllendingum af þeim sökum
lífsnauðsyn að eignast hana,
jafnt til þeirra ferða, sem
famar voru landa í •milli og
hinna, sem halda varð uppi
milli meginlands Evrópu og
Ameríku með viðkomu á Is-
landi, og fluttu 'fanþega hingað
og héðan einungis að eigin
geðþótta. Má t.d. lesa það í einu
reykvísku dagblaðanna hinn 10.
júní 1947, að Air Franoe, sem
•hafði hér viðkomu fjórum sinn-
um í viiku, gæti ekki tekið fs-
lenzku farþegana „í vestur-
ferðunum“, en þá er aukning
ráðgerð á ferðunum, og gerir fé-
lagið sér vonir um, „að geta
von bráðar farið að taka fs-
lenzka farþega hér, a.m.k. 2-3
sæti í hverri ferð“.
Skuldugt félag
I ársbyrjun 1946 eru 15
' anns starfandi hjá Loftlleid-
um. Félagið á lítinn flugkost,
°n hefur þó flutt rúmlega 4
búsund farþega árið 1946.
Heildarvelta þess varð þá rúm-
lega 900 þúsundir, skuldir miki-
ar og lánstraust takmarkaö.
Þáverandi stjórnarformaður
Loftleiða var Kristján Jóhann
K'istjánsson, fram kvæmdasti.
rn auk hans voru í stjórn þeir
Alfreð EJlíasson, flugstjóri, Óli
J. Ól.ason, stórkaupmaður, Ólaf-
ur BjaVnason, skrifetofustjóri,
alilir búsettir í Reykjavík off
Þorleifur Guðmundsson, frnm
kvæmdastjóri á ísafirði.
Á Reykjavíkurflugvelli 15. júní 1947.
Farþegar með fyrstu ferð „Heklu“ frá Bandaríkjunum og Kanada.
I maímánuði 1946 fóru þeir
Alfreð og Kristján Jöhann vest-
ur um haf til þess að ljúka
formlega kaupunum og láta
gera á filugvélinni þær breyt-
ingar, er fyrirhugaðar voru. Sú
dvöl þeirra félaga varð lengri
en ráðgert hafði verið, og oliu
því einkum ófyrirsjáanlegir örð-
uglleikar á framfcvæmd breyt-
inganna. Samið hafði verið við
fyrirlæki, er varð síðar gjaild-
þrota, og tafði það svo fyrtr
að afnáðið var að fá flugvélina
ekki heim til Islands árið 1946,
eins og ráðgert hafði verið, en
stefnt til þess að hún kæmi í
júmmánuöi 1947. Olli þetta fé-
laginu fjártjóni og margvísleg-
um þyrjunarörðugleikum.
Fyrsta áhöfnin
Enginn Islendingur hafði, er
hér var komið sögu, rétt til
þess áð stjóma stórri milli-
landaflugvól, en fyrir þvi varð
að ráða Bandarifcjamenn * til
þeirra * starfa. Fyrir tillviljun
hafði kunningsskapur góður
orðið með Alfreð Elíassyni og
bandaríska fflugstjóranum Byr-
on Moore, en hann leiddi til
þess að Byron ákváð að fá árs-
frí hjá Amorican Airlines, þar
sem hann starfaði, og gerast
fyrirliði bandarískrar áhafnar
Loftleiða og kennari hinna ís-
lenzku filugmanna félagsins. Var
þetta Loftleiðum hið mesta
happ, þar sem Moore var ailít
í senn, þaulvanur flugstjóri,
drengur góður og kappsamur á’f
góðri forsjá. Hann tók við Loft-
leiðir miklu ástfóstri og eign-
uðust þau hjón hér marga y ni
í það ár, er._þau áttu búsetu
hér á landi, en Byron er
kvæntur leikkonunni og rithöf-
undinum Elefu Miramova.
Sjálfur er hann einnig góð-
kunnugur af bófcum þeim, er
hann hefur ritaö. Var svo ráð
fyrir gert að þau hjónin kæmu
liingað á tvítugsafmæli jómfrú-
ferðarinnar til Kaupmanna-
liafnaF, en óffyrirsjáanleg atvifc
ollu þvf, að þeirri ferð verður
að fresta þangað til síðar í sum-
ar.
Fyrstu íslendingarnir, sem
hólfu störf undir stjóm Byrons
voru aðstoðarfilugmaðurinn Al-
freð Elíasson og flugfreyjumar
Elínborg Óladóttir og Málfríður
Ólafsdó-ttir, en ekki leið langur
tími unz fyrsta allíslenzka á-
höfnin fór fyrstu ferðina, cg
var Alfreð þá fyrirliðinn.
Lagt í fyrstu
ferðina
Uipp úr mánaðamótunum
maí-júní hóffst í New York und-
irbúningur fyrstu Islandsferðar
Skymaster-fflugvélarinnar, sem
nefnd var „Hekila“. Áfoveðið var
að koma við í Winnipeg og
sæfcja þangað fahþega, sem
ætluðu aö fooma til íslands með
fyrstu fslenzku miMilandaflug-
vélinni. Ver.a má, að um þá
áltovörðun hafi ráðið nokikru, að
fyrst« þrir flwgimenn Loftleiða,
Alfreð Blíasson, Kristinn Olsen
og Sigurður Ólafsson, höfðu
lænt og unnið í Winnipeg áður
en þeir komu heim til Islands,
og áttu þeir þar öruggan hóp
gamalila góðvina. Er Kanada
þannig nátengt sögu Loftleiða,
bæði í fortíð frá námsárum
flugmanna og Winnipegferð
,,Heklu“, og nú síðast en ekki
sízt með toaupum Loftleiða á
Rolls Royce skrúfuþotunum,
sem byggðar eru í fflugvöla-
smiðjuim Canadair í Montreal.
Fimmtudaginn 12. júní 1947
er „Hekla“ lolcs ferðbúin í New
Ýork. Þá er íslandsferðin hafin
og stefnt norður til Winnipeg.
FaPþegamir ellefu voru: Rey-
mond Hoover, Kristján Mikkei-
sen, Blena M. Moore, Richard
Moore, Nellie C. Comish, Ásia
Bjamadóttir, Helga Þórðardótt-
ir, Rögnvaldur Johnson, Kristj-
ana Milla Thorsteinsson, Unnur
Dóra Gunnlaugsdóttir og Hjálm-
ar Finnsson.
Föstudaginn 13. júní er lagt
af stað frá Winnipeg. Þá eru
sextán komnir til viðbótar í
farþegahópinn. Þeir eru: Paul
Olafsson Einarsson, Ásgeir Guð-
johnsen, Júiía Guðjohnsen,
^tefán Guðjohnsen, Sif Guð-
johnsen, Jón Guðjohnsen, Laura
Johnson, Oddný Jchnson, Ása
Jónsdóttir, Jólhann Pálsson,
Alma 'Levy, Halldóra Peterson,
Guðbjöm Sigurðsson, Jena Lou-
ise Sigurðsson, Kristján Tlhor-
steinsson og Sigríður Jóna
Margret Vestdal. Er elzti far-
þeginn níræð kona, sem fær
síðan fallegan blómvönd er
„Hekla“ lendir í Reyfcjavík.
Nókkur töf verður á Gander-
flugvelli, en um hádegisbilið
sunnudaginn 15. júní berst sú
fregn til Reykjavíkur, að fflug-
vélin muni væntanleg á næst-
unni, en þá tekur fólk að
flykkjast út á flugvöll. Síðan
kemur í ljós, að fflugvélinni hef-
ur seinkað nokkuð frá því er
áætlað var, og valda þar mót-
vindar er þeim Mcore og Al-
freð var sagt að þeir rriættu
vænta, en laust fyrir klukkan
þrjú, rúmum 10 klukkustundum
eftir að lagt var af stað frá
Gander — birtist flugvélin allt
í einu. Hún fer ncfcfcra hringi
yfir Reykjavík, beygir svo nið-
ur á við, rennur mjúklega eftir
flugbrautinni, staðnæmist við
fflugskýlið, framan Ansonfflug-
vélanna tveggja og Grumman-
flugbátanna þriggja, sem fflug-
menn Loftleiða hafa raðað í
heiðursfylkingu, og svo eru
hreyfflamir stöðvaðir, gengið tii
móts við gestina.
Nú tók til máls formaður fé-
lagsstjórnar Loftleiða, Kristján
Jóhann Kristjánsson. H«.nn
rakti aðdraganda fflugvélakaup-
anna og skýrði frá þeim örðug-
leikum, er félagið varð að yfir-
‘ stíga vegna breytinganna á
salnum. Hann þakkaði öllum
þeim, er stutt hefðu félagið til
framkvæmdanna, og árnaði
hinum nýja fflugkosti allra
heilla.
Þá kvaddi sér hljóðs Emil
Jónsson, þáverandi samgöngu-
málaráðherra. Hann minnti á
hve mikilvægur þáttur flutn-
ingakerfið væri í lífi hins unga
lýðveldis okkar, og Ifkti komu
flugvélarinnar við fyrstu Gulll-
fossferðina til Reykjavíkur. Bar
ráðherra fram þakkir ríxis-
stjórnarinnar til forráðamanna
félagsins fyrir dugnað þeirra op
framsýni. Hann ósikaði þess að
heill og hamingja mætti fylgja
þessu mikla lofitfari og bað
mannafjöldann að taka undir
þessi orð sín með ferföldu7
húrrahrópi.
Eftir að fflugvélin hafði verið
skcðuð fóru margir til hins
fjölmenna gestaboðs, er Loft-
leiðir höfðu inni á Winston-
hóteli Reyikjavíkurflugvalilar.
Minna má á, að Ásgeir Ásgeirs-
son og Helgi Guðmundsson voru
þá bankastjórar Utvegsbankans,
Jóhann Þ. Jósefsson fjármála-
ráðherra, Erling Ellingsen flug-
málastjóri, Agnar Kotfbed-Han-
sen lögreglustjóri, Sigurður
Jónsson skrifstofustjóri fflug-
málastjórnar, Gunnar Sigurðs-
son filugvallarstjóri og Sigfús
Guðmupdsson framkvæmdasij.
flugvallarins.
Dagblöðin birfcu frásagnir af
komu fflugvólarinnar undir stór-
um fyrirsögnum og töluðu um
hina „stórglæsilegu Skymaster-
flugvél", og lýstu henni greini-
iega. Loftleiðir áttu þá fjóra
Grumman fflugbáta, tvær Stin-
sonfflugvélar og tvær Anson-
vélar, sem báru samtals 47 far-
þega, og iþótti því allríffleR bú-
bót að þe'im 46 sæfcum, sem nú
komu til viðtoótar í hinrri niýju
SkymasterfHugvél, en þannig
gáfcu Loffltóair samitals Ebufct 93
ítkndintfarftMIHB..
Far>«wr me»
FARÞEGASKRÁ
/PatsatuitrlitU
•r ' (fnm)
Da^seluing
Hhiti farþegaskrárinnar hinn 17. jráií 19*1.
Byron Moore
Kristján Jóhann
Emil Jónsson flytur ræðu sína
15. júní 1947.
farþega. Til samanburðar má
geta þess að 1066 farþegar geta
nú verið samtímis í Loftleiða-
fflugvélum.
Ferð til Hafnar
Frá því var skýrt að „Hekla“
væri fjögurra hreyfla flugvél,
og væri hver þeirra 1350 hest-
öffl. Til samanburða.r má getá
þess, að hreyflar Roils Royce
skúraleiðingum, sem jukust er á
Þá sögðu blöðin frá því, að
Loftleiðir ráðgerðu að haida
uppi ferðum „til Norðurland-
anna, Bretlands, Fraikklands og
víðar ef þess gerðist þörf. Far-
gjöldin verða á þessum leiðum
þau sömu og hjá öðrurn flug-
félögum, t.d. til Haffnar 850 kr.“
Meðan starfsmenn Loftleiða
undirbjuiggu Islandsjför „Heklu“
í New York unnu aðrir að far-
miðasölu í aðalskrifstofu . fé-
lagsins við Hafnarstræti 23,
undir forystu Ölafs Bjarnason-
ar, þáverandi skr ifs tofu s.t j óra,
en ákveðið hafði verið að
„Hekla“ færi í fyrstu för sína
frá íslandi til Kaupman ia-
hafnar þjoðhéfcíðardaginn 17.
júní.
Minna má á, að þann dag fyr-
ir tveim áratugum gekk á með
skúraleiðingum, sem jukust er á
leið- Bjami Jónsson söng messu
í Dómkirkjunni, Sveinn Björns-
son forsoti og Stefán Jóhann
forsætisráðherra fflufctu ræður
af svölum Alþingishússins,
Fjallkonan Alda Möller fflutti
hétföarljóð Tóimasar Guðmunds-
sonar, Lúðrasveit Reykjavíkur
léfc undir stjórn Alberts Klahns,
Gunnar Thor"'i'1,''m k'vffarstjóri
flufcti ræðu í Hlji ’.iú'agarði,
Framhald á 13. síðu.