Þjóðviljinn - 28.06.1967, Blaðsíða 7

Miðfwkudagur 28. júní Ið67 — ÞJ’ÓÐVTUTOTT — SfÐA
Skólastjórar héraðs-, mið- og gagnlræðaskóla:
Aukin áherzla sé
lögð á þjóðernis-
legt uppeldi

Skreiðarverkun og skreiðar-
framleiðsla okkar íslendinga
Þegar nýjar framleiðsluaðíerð-
ir koma fram á sjónarsviðiði
svo í fiskverkun setn á öðrum
sviðum, þá þykir mönnum oft
fyrst í stað sem eldri verkun-
araðferðir hafi upp á litið að
bjóða, samanborið við hina
nýju aðferð. Og þá er oft mesta
haettan fóligin ‘í því, að menn
yfirgefi hinar eldri framleiðsflu-
aðferðir í of stórum stil, og all-
ir táki að framleiða eftir hinni
nj-rju aðferð.
Þetta hefur átt sér stað, eikki
bara hér á Islandi, heldur víð-
ast hvar um heim í sambandi
við breytingu frá slkreiðar- og
saltfiskverkun. yfir í frosnar
fiskafurðir. Þessar breytingar
hafa verið það örar á síðustu
árum og áratugum að haetta á
verðfalli þessara afurða hlaut
að vera yfirvofandi, af þeim
' sökum. Og nú er það orðið
veruleiki. Aðeins tæknilega vel
upp byggð nútímaþjóðfélög, svo
sem í Bandaríkjum Norður-
Ameriku og Evrópu hafa skil-
yrði til að gera .frosna fiskinn
að neytendafæðu aimennings,
en þar sem af mikið framboð
verður á mörkuðum þá lleiðir
slík til óheppilegs verðfalis.
Hér á eftir mun ég ræða um
hina elztu fiskverkunaraðferð á
norðurhveli jarðar, loftþurrkun-
araðferðina, skreiðarverkunina.
Íslenzk skreiðar-
verkun
AHt frá upphafi Islandsbyggð-
ar og fram á síðustu öld var
fiskur verkaður í skreið hér á
landi, bæði til innanlandsneyzlu
og útflutnings. þetta var. sú
eina fiskverkunaraðferð sem Is-
lendingar þekktu um afldaraðir.
En þegar svo saitfisksverkun
er tekin upp hér á landi á síð-
asta hluta nítjándu aldar, þá
fer fljótt aö draga úr skreiðar-
verkun til útflutnings, þar til
hún hverfur alveg, en eftir
vérður aðeins harðfiskverkun
fyrir innanlandsmarkað.
Það má 6egja að þessi þróun
hafi ekki verið í aTla staði hag-
kvæm og að betra hefði verið
að halda skreiðarverkuninni á-
fram jafnhliða saltfiskverkun-
inni eins og gert var í Noregi.
En þaðan flytjum við svo inn
aftur þekikingu á skreiðarverk-
un og hefjum hana að nýju,
þegar verðfaMið varð á saltfisk-
mörkuðum heimsins á kreppu-
árunum sem byrjuðu árið 1930.
Hvað hefur svo þessi gamla
verkunaraðferð upp á að bjóða,
fyrst hún hefur getað staðið af
©ítir,;*J>ð>Hann
sér storma aldanna, og hcldur
ennþá velli á atóm- og tækni-
öld?
Ennþá er skreið eftirsótt
matvara í Suður-Evrópu svo
sem á Italíu, í Júgóslavíu og
víðar. Og í Norður-Evrópu, í
Finnlandi og Svfþjóð.' Þá hefur
heldur ekki verið fundin upp
íiskverkunaraðferð sem hentar
betur til aö íiskurinn þoli rakt
og heitt loítslag Afríkuianda,
eins og skreiðin gerir. án þess
að til komi geymsila í kæiihús-
um. Auk þessa er svo góð skreið
mikil kjarnaíæða í löndum þar
sem fólkið skortir fyrst og
fremst eggjahvítuefni í fæðuna.
Norskar rannsóknir sanna að i
norskri skreið séu 70-80% af
eggjalwituefnum og það er eng-
in ástæða til að halda að hlut-
fallið sé annað og lakara í góðri
íslenzkri skreið. Efnagreining á
góðri norekri skreíð hefur sýnt,
14,8% rakainnihald og 78,5°/d
eggjahvítuefni. Þessu til saman-
burðar gefa Norðmenn upp að
venjulegt fiskimjöl (iieilmjöl)
komist uþp í 62,1% með eggja-
hvítuinnihald. En hinsvegar <sé
mjöl, unnið eingöngu úr ufsa,
með 67-68% eggjahvítuinnihaldi.
En ef við svo athugum raka-
innihald skreiðarinnar annars-
vegar og mjölsins hinsvegar þá
koma ennþá betur i ljós yfir-
burðir skreiðarinnar, þar sem
eggjahvítuefnið á að vera því
hærra sem rakainnihaldið er
minna.
í velverkaðri, fuUþurri skreið
sem unnin hefur verið úr nýju,
góðu hráefni mun rakainnihald
tæplega geta farið niður fyrir
14-15%.
•En hinsvegar var uppgefinn
raki í hinum norsku fiskimjöls-
sýnislhomum sem vitnað er til
hér að framan ekki nema 8,0-
8,3%.
Eggjahvítuefni
Hvað er það sem gerir vei
verkaða skreið að slíku forða-
búri eggjahvítueína sem tölurn-
ar hér að framan vitna um?
Þessari spurningu er erfitt að
svara, þar- sem ég hef hvergi
getað fundið svar sem byggist
á vísindaiegri rannsókn, sem
skýrir muninn á eggjahvítuinni-
haldi skreiðar annarsvegar og
fiskimjöls hinsvegar. Frá leik-
mannssjónarmiði mætti hugsa
sér tvennt: í fyi'sta 3agi að
eggjahvítuefrti fæi-u forgörðum
við þurrkun á mjölinu. í öðru
1-agi að skreiðin héldi ekki að-
eins sínu' upphaflega eggja-
hvítuefni gegnum þurrkunina,
heldur væru rháske á þvf mögu-
leikar að eggjahvíuefnin ;yxu
gegnum þá gerjun sem á sér
stað í íiskvöðvanum meðan á
þurrkun stendur. Þetta er að-
eins getgáta mín sem ekki
• byggist á rannsókn vísinda-
manna á þessu sviði- Hinsvegar
mun það nú sannað, að sérstak-
ir gersvoppir geta framleit.t
eggjahvítuefni við hagstæð skil-
yrði. Þetta er vel þess vert, að
skreiðarframleiðendur kostuðu
vísindalega rannsókn á þessu
atriði, því væri hægt að sanna
þetta, þá væri það óneitan-lega
mikil meðmæli með skreiðar-
verkun. ■
Það er með skreiðarverkun
eins og alla aðra fiskverkun, að
góð útkoma byggist fyrst og
fremst á góðu, nýju hráefni og
þar næst á hagkvasmri veðráttu
á meðan verkun skreiðarinnar
stendur yfir. Fg vil segja að
skreiðarverkun, ef hún á að
takast vol, krefst mikillar þekk-
ingar, aðgæzlu og samvizku-
semi þeirra sem hana stunda.
Já, líklega framyfir flesta aðra
fiskverkun.
fslenzk skreiðarverkun síð-
ustu ára hefur aðallega verið
uppbyggð með gölluðu hraefni
sem að stærstum hlufca hefur
komið frá vélbátaflotanum sem
stundað hefur þorskanetaveiðar
á vetrarvertíð. Úr gölluðu hrá-
efni kemur aðeins gölluð vara,
Það er óumflýjanlegt lögmál.
Hinsvegar er það staðreynd, að
skreiðarverkunin hefur bjargað
þessu gallaða hráefni frá þvi að
fara í fiskimjölsvinnslu, og þar-
með innunnið landsmönnum
stórar fúlgur af gjaldeyri fram
yfir það sem fengizt hefði gegn
um mjölvinnslu. Þetta hefði
ekki nein önnur fiskverfkunar-
aðferð getað gert.
Fjölbreytnl ífram-
leiðsluháttum
Mitt álit er það, að við fs-
lendingar eigum á öllum timum
að dreifa okkar fiskvinnslu á
allar þær fiskverkunaraðferðir
sem við þc?kkjum, því með þvi
mótí dreifum við áhættunni. f
þessu sambandi er líka nauð-
synlegt að fyilgjast vel með
markaðsútliti á vörum allra
þessara fiskframleiðsugreina og
haga fiskverkuninni í samræmi
við það.
Að síðustu þetta: Vöruvönd-
un á sjó og landi verður að vera
undirstaða alli-a greina fisk-
verkunar sem annarrar fisk-
vinnslu. Hér eiga fslendingar
mikið ólært. En þetta verður að
kenna og lærast af þeim sem
störfin vinna, framhjá því verð-
ur ekki komizt.
Dagana 18.-20. júní s.l. boð-
aði fræðslumálastjóri skóla-
stjóra héraðs- mið- og gagn-
fræðaskólanna til fundar i
Barna- og gagnfræðaskólanum
í Borgamesi.
Fundinn setti fræðslumálla-
stjóri kl. 21 á sunnudagskvöld
1 setningarræðu sinni gerði
hann grein fyrir helztu verkefn-
um fundarins og rakti sögu
þessara. skólastjórafunda, en sá
fyrsti þeirra var haldinn árið
1946.
Fundarstjórar voru Sigurþór
Halldórsson, skólastjóri í Borg-
arnesi og Ölafur Þ. Kristjáns-
son, skólastjóri í Hafnarfirði.
A mánudaginn hófst fundur
kl. 9 árdegis og var tekið fyrir:
Skóflarnir og þjóðernið. Fram-
söguerindi flutti Jón R. Hjálm-
ai-sson, skólastjóri og aö því
loknu hófust umræður um mál-
ið. Að þeim umræðum loknum
fflutti Stefán Ol. Jónsson, náms-
stjóri erindi um starfsfræðslu
og þjóðfélagsfræði í skófla. Eftir
hádegið fflutti Andri fsaksson,
sálfr., erindi um skólarannsólkn-
ir. 1 ræðu, sinni gerði hann
grein fyrir helztu viðfangsefn-
um skólarannsókna og þvi hvað
hér væri efst á baugi.
Að erindi loknu hófust um-
ræður um málið.
Síðdegis á mánudaginn var
farið í ferðalag um Borgarfjörð
og um kvöldið setið rausnarlegt
kvöldboð Mýra- og Borgarfjarð-
arsýslna að heimili Ásgeirs Pét-
urssonar sýslumanns.
A þriðjudagsmorgun íflutti
Þuríður Kristjánsdóttir erindi,
er hún nefndi próf og einkunn-
ir. Þuríður stundar nú fram-
haldsnám í Bandaríkjunum, en
kom heim í sumarfleyfi.
Um erindi Andra og Þuríðár
urðu miklar umræður einkum
um mat námsárangurs í skóla.
Á fundinum kom fram mikil á-
nægja yfir stofnun skóflarann-
sókna og vænta skólamenn
mikifls árangurs af starfi þeirra.
Námstjóra í starfsfræðslu og
þjóöfélagsfræðum voru þökkuð
störf hans að skipulagningu
starfsfræðslu í skólum og þess
vænzt, að skóflarnir fái að njóta
sitarfskrafta hans áfram og það
starf, sem hann hefur hafið
haldi áfram.
Ðftirtarandi ályktun um þjóð-
ernismál var samþykkt með
samhljóða atkvæðum:
1. Fundur skólastjóra héraðs-
mið- og gagnfræðaskóla,
haldinn í Borgarnesi 18.-20.
júní 1967, ályktar, að leggja
bcri aukna áherzlu á þjóð-
ernislegt uppeldi og hvetur
alla skólamenn og aðra upp-
alendur til að leggja þessum
málum lið.
!. Jafnframt bendir fundurinn
á nauðsyn þess, að fram fari
rækileg könnun, annars veg-
ar á stöðu íslenzki-ar tungn
og menningar meðal uppvax-
andi kynslóðar og hlns vegar
ítökum eriendra áhrifa.
3. Fundurinn vaentir þess, að
yfirvöld fræðslumála láti
fram fara ýtarlega athugun
á þessum efnum og beiti sér
síðan fyrir þeim ráðstöfun-
um, er nauðsynlegar þykja.
Fundimim lauk kl. 15.30 á
þriðjudag. Hann sótfcu 30 skóla-
stjórar auk fyrirlesara, starfls-
manna frseðslumálaskrifstof-
unnar og gesta.
Gapfræðaskó!?-
stjórar á fundi
Félag skólastjóra gágnfrssða-
stigsins hélt aðaflfund sinn í Borg-
arnesi mánudaginn 19. júní s. 1.,
en þar voru flestir félagsmanna
staddir vegna fundar fraeðslu-
máflastjórnar með skóflastjóruan
framhaldsskólanna.
' Árni Þórðarson skóflastjóri
Hagaskólans í Reykjavfk baðst
eindregið undan endurkosningu,
sem formaður félagsins, «n hann
hefur gegnt því starfí síðan félag-
ið var stofnað 1962.
f hans stað var kosinn Ölafur
Þ. Kristjánsson. skólastjóri í
Flensborg í Hafnarfirði.
Aðrir í stjóm eru:
Benédikt Sigvaldason, skóflastj.
á Laugarvatni,' Gunnar G-uð-
mundsson, skólastjóri f Reykja-
vfk, Jón Á. Gissurarson, skóla-
stjórj í Reykjavík, Magnús Jóns-
son, skólastjóri í Rvfk.
Próf í húsgagna-
smíði nýafstaðið
SíðastliSnar þrjár vikur hafa
staðið yfir sveinspróf í hús-
gagnasmíði og þreyttu það 22
nemendur, og hafa þeir aldrei
verið jafnmargir í einu. Flestir
nemendanna hafa teiknað próf-
stykki sín sjálfir og hefur
komið mikil fjörbreytni fram
í stykkjaváli. Þar má nefna:
saumaborð, skrifborð, snyrti-
borð og borðsíofuskápa af
mörgum gerðum og stærðum.
Prófnefnd skipar Iðnfræðslu-
Húsgagnameistarafélags Rvík
ráð venjulega eftir tilnefningu
ur og Sveinafélags húsgagna
smiða.
Gistihheimili
að Löngumýri
Tvö undanfarin sumur, hefur
verið starÆsrækt gistiheimili i
húsakynnum Húsmæðraskólans,
að Löngumýri í Skagafirði,
og mun þeirri starfsemi verða
haldið áfram í sumar.
Heímilið verður opnað um
næstu mánaðamót, júni og júlí.
AUri tilhögun verður hagað á
svipaðan hátt og undanfarin
sumur, þ.e.aÆ. ferðafólki er gef-
inn kostur á að nýfca csinn eigin
ferðaútbúnað. Einnig er haagt
að fá leigð heibergi, misraun-
andi að stærð, svo og morgun-
verð, eftirmiðdags- oc kvöld-
kaffi. Stærri ferðamannahópar
geta pantað máfltiðir með fyrir-
vara.
NfGRÍSK
GAMANSEMI
Associated Press hefur
sagt frá eftirfarandi sögu
um herforingjastjómina
grísku, sem nú gengur
manna á milli f Aþenu:
Grikki sem stendur í
troðfullum strætisvagni
segir við farþegann eem
stendur við hflið hans: Af-
sakið, en er faðir yðar
liðsforingi?
— Nei.
— Kannski bróðir yðar.
— Nei, efeki heldur.
— Eða einhver fraendi
yðar íiðsforingi?
— Hreint ekki.
— Já, fyrirgefið mér
þessa forvitni, en r þá
enginn liðsforingi í yðar
fjölsikyldu?
— Nei, nei.
— Vildirðu þó efeki fsera
A þér bífumar — þú stíg-
ur á tasmar á mér.
i