Þjóðviljinn - 15.09.1967, Blaðsíða 5

Föstudagur 15. september 1967 — MÓÐVILJINN — SÍÐA 5

Frá Húsavík*
Björn Friðfinnssonf, bæjarstjóri á Húsavík:
A thugasemd varðandi skipa
smíðar innanlands og utan
Herra ritstjóri.
Vmsamlega ljáið eftirfarandi
rúm í heiðruðu blaði yðar:
í Þjóðviljanum 9. sept. sl.
birtist athugasemd eftir Þor-
varð Guðmundsson, Stykkis-
hólmi, vegna ummæla sem eft-
ir mér voru höfð í sama tlaði
fyrir skömmu um skipasmíðar
bér heima og erlendis. Ég
skal þó strax taka fram að
nefnd ummæli voru í aðalat-
riðum rétt eftir mér höfð, en
þó sleppti blaðamaðurinn þeim
atriðum, er ég taldi mestu
skipta í málinu og forðað hofðu
getað misskilningi á ummælum
mínum.
Hér á Húsavík er orðin þörf
á endumýjun lítilla þilfars-
báta, sem eru einn af máttar-
stólpum atvinnulifs í bænum.
Hafa a.m.k. tveir aðilar, sem
slíka báta gera út að undan-
fömu verið að leita fyrir sér
um kaup á nýjum bátum. Einn
slikur bátur er nú í smíðum
hjá Skipasmíðastöð KEA á
Akureyri og hafa menn haft ó-
huga á kaupum á honurn, en
horfið frá, þar eð verðið þykir
hærra, en útgerðin geti bor-
ið. Fyrirsvarsmenn Norður-
borgar hf. í Húsavík gerðu at-
hugun á því, hvað nýr bátur
er þeim hentar mætti kosta til
þess að rekstur hans gæti slað-
ið undir fjárfestingarkostnaði
miðað við meðalafla báts, sem
þeir gera út sl. 3 ár og fisk-
verð eins og það er í dag. Var
niðurstaða þeirra, að báturinn
maetti ekki kosta meira en um
3 miljónir króna.
Forsvarsmenn Norðurborgar
hf. ákváðu að reyna, hvort ein-
hvers staðar væri hægt að fá
bát, er þeim hentaði á þessu
verði og sendu því lauslega
lýsingu á bát til fjölmargra
skipasmíðastöðva á Norður-
löndum og spurðust fyrir um
verð og afgreiðslutíma. Nokkur
svör bárust og voru þar boðnir
til kaups bátar með þeim eig-
inleikum, sem í bréfi Norður-
borgar greindi, en skv. teikn-
ing\im viðkomandi stöðva.
Mátti í slórum dráttum skipta
tilboðunum í tvennt — dönsk
tilboð annars vegar og norsk til-
boð hins vegar. Reyndust þau
norsku talsvert ódýrari.
Að undirlagi Norðurborgar
hf. og annars aðilá hér sendi
ég siðan svotil samhljóða lýs-
ingu og send hafði verið til
útlanda til allmargra íslenzkra
skipasmíðastöðva. Þurfti í lýs-
ingunni ekki að geta þess, að
báturinn skyldi smíðaður úr
eik og ekkert var tekið íram
um kojupláss, en í lýsingunni
sem utan fór, var tekið fram
að báturinn skyldi hafa kojur
fyrir 6 fram í og 2 aftur i.
Flestar skipasmíðastöðvarnar
höfðu samband við mig munn-
lega eða bréflega og kváðust
þær ekki hafa teikningar af
slíkum bát á takteinum né
smiðalýsingu, en kváðust geta
áætlað verðið lauslega.
Að framangreindri könnun
lokinni kom í Ijós, að hvergi
var möguleiki að fá bát, sem
getur borið sig miðað við rckst-
ursgrundvöll smábátaútgerðar
í dag a.m.k. hér í Húsavik nema
e.t.v. í Noregi. Urðu nokkur
bréfaskipti við tvær skipa-
smíðastöðvar, sem lægst áttu
tilboð í bátinn og gerðu eigend-
ur Norðurborgar þá nánar
grein fyrir kröfum sinum um
útbúnað bátsins og stöðvunum
voru sendar íslenzkar smíða-
reglur fyrir tréskip. Sú stöð-
in sem lægst tilboð átti hafði
boðið skip með böndum úr
samanlímdri (lamineret) og
gegndreyptri furu, enda þótt í
útboðinu væri tekið íram að
skipið skyldi vera úr eik. Eftir
að hafa ráðfært sig við Skipa-
skoðun ríkisins höfnuðu for-
svarsmenn Norðurborgar hf.
því tilboði. Skipasmíðastöðin
„Lista Treskipsbyggcri" í Bor-
haug á Lista skaga í Suður-
Noregi átti næst lægsta tilboð.
Stöðin lýsti sig íúsa til að
smíða bátinn eftir íslenzkum
reglum og með þeim jtækjum,
sem nánar haíði verið beðið
um íyrir um 2,7 miljónir króna.
Við þessa fjárhæð verður að
bæta eftirlitskostnaði og kostn-
aði við að sækja bátinn, sem
ég áætlaði 200 til 300 þúsund
krónur í viðtali mínu við
blaðamann Þjóðviljans.
Miðað við lauslegar kostn-
aðaráætlanir íslenzku stöðv-
anna og verð þeirra tréskipa,
sem nýlega hafa verið smíðuð
hér innanlands, þ.m.t. bátur, er
nýlega var smíðaður í skipa-
smíðastöðinni í Stykkishólrái,
er verðmunurinn alveg ótrúlega
mikill á hinu norska tilboði.
Er mér ljóst að verðmunurinn
stafar annars vegar af því að
kostnaðarsamari kröfur eru
gerðar til fiskibóta hér á landi
og hins vegar virðist smíða-
kostnaður mun minni í Nor-
egi. Þar eð mér lék hugur á
að kynnast þessu nónar tók
ég því með þökkum, er mér
gafst tækifæri á ferð til Bor-
haug ásamt fulltrúa Norður-
borgar hf. og fulltrúa frá
Skipaskoðun ríkisins.
Borhaug er smábær, sem
byggir afkomu sína á fiskveið-
um og skipasmíðum, en í bæn-
um eru 2 skipasmíðastöðvar.
Heldur þóttu okkur stöðvam-
ar fornfálegar, en þær standa
á gömlum merg og hafa smíð-
að báta í áratugi. Mikið hefur
verið smiðað þarna af eikar-
bátum fyrir Dani og Svía og
sáum við 2 báta í smíðum, sem
báðir áttu að fara til Jótlands.
Okkur var tjáð að eikarbátar
væru einungis smiðaðir í Suð-
ur-Noregi, þar eð nothæfir eik-
arskógar fyndust ekki í Norð-
ur-Noregi. Hins vegar töldu
menn ekki teljandi verðmun
á eikarbátum og bátum, sem
smíðaðir eru úr valinni furu.
Við samanburð á almennum
reglum við smíði tréskipa i
Noregi og á íslandi kom í ljós,
að íslenzku reglumar eru í
nokkrum atriðum strangari, en
í höfuðatriðum eru þær sam-
hljóða. Gerði yfirmaður stöðv-
arinnar lítið úr þeim kostnað-
arauka, sem hann hefði af
því að fylgja íslenzkum regl-
um við smíði bátsins. Hins veg-
ar taldi hann nokkurn kostn-
aðarauka af nýjum viðbótar-
reglum, sem Skipaskoðun rík-
isins er í þann veginn að setja;
varðandi efni í tréskipum.
Vegna hinna tíðu tjóna af
völdum þurrafúa í tréskipum
er í athugun að gera kröfu
til að allur efniviður í tréskip
sé þurrkaður í ákveðið rakastig
og hann sé síðan meðhöndlað-
ur með ákveðnum rotvarnar-
efnum. Benti Norðmaðurinn á
að eik tæki illa i sig rotvarn-
arefni og taldi því notkun
þeirra þýðingarlitla. Hins veg-
ar taldi hann myndu reynast
betur að hafa bátana úr furu,
sem gegndreypt er undir þrýst-
ingi í rotvarnarefni. Þá taldi
hann kröfur Skipaskoðunarinn-
ar um þurrkun vera of strang-
ar. Eins og kunnugt er þá leyf-
ir íslenzka skipaskoðunin ekki
notkun furu sem aðalefnis
nema þá í smábáta og er það
vegna aðstæðna í íslenzkum
höfnum. Norskur sérfræðingur
í timburfræðum, sem við hitt-
um að máli í Osló benti á, að
beyki tæki fúavarnarefni betur
í sig en eik og eftir slíka með-
ferð myndi það henta íslenzk-
um aðstæðum ágætlega. Hann
upplýsti að innflutt beyki frá
Danmörku kostaði í Noregi um
það bil helming af verði inn-
lendrar eikur og að hægt myndi
að fá timbursölur til að þurrka
það og gegndreypa í rotvamar-
efni í samræmi við ströngustu
kröfur.
Vegna fúavarna gerir íslenzka
skipaskoðunin nú kröfur til
aukinnar loftræstingar við
byrðing og bönd báta, en þær
kröfur hafa engan kostnaðar-
auka í för með sér.
f Noregsförinni bar oft á
góma nýjung, sem virðist vera
að ryðja sér rúms í norskri
skipasmíði. Er hún í því fólg-
in að bönd skipa og jafnvel
fleiri hlutar þeirra eru gerð
úr fururenningum, sem límdir
eru saman með sérstöku lími
og þrýst í þá lögun, sem bönd-
in eiga að hafa. Virðast norsk
skipaskoðunaryíirvöld hafa við-
urkennt þetta efni a.m.k. að
einhverju leyti og töldu Norð-
menn mikinn sparnað af notk-
un þessarar aðferðar.
Ekki var þó þessi aðferð not-
uð í Borhaug enda virðist húsa-
kostur og vélar miðaður við
að komast af með sem allra
minnst. Þá var stjórnar- og
skrifstofukostnaður trúlega í
lágmarki, þar sem fram-
kvæmdastjórinn var sjálfur yf-
irsmiður og skrifstofumaður.
Framkvæmdastjórinn sagði
okkur stoltur, að faðir sinn og
afi hefðu báðir verið skipa-
smiðir. Þá var hann mjög
ánægður með starfslið sitt
enda komumst við brátt að því
að margir þeirra, er þarna
unnu voru á einhvem hátt
tengdir eða skyldir fram-
kvæmdastjóranum. Þá var eig-
andi hinnar skipasmíðastöðvar-
innar í Borhaug náfrændi
framkvæmdastjórans svo og
eigandi skipasmíðastöðvarinnar
í næsta bæ. Farsund. Má af
þessu sjá, að skipasmíði getur
verið ættgeng eins og margt
annað. En sú fræðsla, sem við
fengum um ættfræði Lista-búa
sýndi okkur vel, hversu stolt-
ir menn voru af iðngrein sinni,
enda virtist öll verkmenning í
hávegum höfð.
Fólk býr þarna við minni
lífsþægindakröfur en við eig-
Framhald á 7. síðu.
S>-
Ritgerðasamkeppni
am Sovétríki 50 ára
sem MÍR gengst fyrir á meðal
nemanda í menntaskólum
Vandamál sem Evrópu-
löndin eru að glíma við
f vor sendi félagið Menning-
artengsl fslands og Ráðstjóm-
arríkjanna frá sér tilkynningu
um ritgerðasamkeppni vegna
50 ára afmælis Sovétríkjanna.
Þátttaka var boðin öllum þeim
sem voru við nám í mennta-
skólum landsins svo og íram-
haldsdeild Verzlunarskólans
síðasta vetur — og skilafrestur
er til 1. október.
1 þessari ritgerðasamkeppni
eru veitt glæsileg verðlaun —
fyrstu verðlaun eru ferð til
Sovétríkjanna, önnur verðlaun
eru kvikmyndatökuvél og
þriðju verðlaun ljósmyndavél.
Ritgerðimar skulu helzt fjalla
um einhvern þátt sovézkrar nú-
tímamenningar, hugvísindi,
listir, þjóðfélagið, raunvísindi,
tækni o.s.frv. eða þróun slíks
þáttar eftir byltinguna 1917-
Menn hafa því mjög frjálsar
hendur um eínisval og lengd
er ekki tiltekin — má því miða
við venjulega heimaritgerð.
Ritgerðir skal senda til skrif-
stofu MÍR, Þingholtsstræti 27,
Reykjavík.
1 dómnefnd eiga sæti þeir
Ámi Böðvarsson, Árni Berg-
mann og Sverrir Kristjánsson.
Loks verður nú gerð tilraun
til að koma í veg fyrir vax-
andi innflutning Bandaríkj-
anna á beztu sérfræðingum V-
Evrópu, tilraun, til að stöðva
heilaveituna svonefndu.
í haust mun Efnahagsbanda-
lagið efna til fundar ráðherra-
nefndarinnar sem helgaður
verður athugun á stöðu land-
anna í vísindum, rannsóknar-
og tæknimálum, m.a. með til-
Diti til þess að siöðva flótta
vísindamanna til Bandaríkj-
anna.
1 síðustu viku ræddu prófess-
orar og sérfræðingar í taskni-
málum frá 20 löndum í fimm
heimsálfum sama vandamál í
Lausanne.
Loks hefur Evrópuráðið ítil-
efni fyrirspurnar hollenzka
stjórnmálamannsins P. A. Oel-
es um vísindamannaflóttann,
staðfest að vissulega sé ástæða
til að hafa alvarlegar áhyggj-
ur af honum.
Skýrslur ófullkomnar
Tölfræðilegar skýrslur eru ó-
fulllkomnar um það, hve marg-
ir vísindamenn, kennarar,
stjómendur o.s.frv. hafa flutzt
til Bandaríkjanna. Það varð
ljóst af gögnum sem lögð voru
fyrir ráðstefnuna í Lausanne,
að gert er ráð fyrir því að
Bandaríkin hafi á árunum 1953
til 1961 flutt inn allt að 4300
vísindamenn og sérfræðinga og
marga þeirra frá vanþróuðum
löndum.
Það kom fram að 90 prósent
af námsmönnum frá Asfulönd-
um, sem komu til framhalds-
náms í Bandaríkjunum, sneru
aldroi aftur heim.
f Evrópu verður England
fyrir mestum skakkaföllum
vegna tungumálsins og sér-
hæfðra rannsókna og Vestur-
Þýzkaland missir einnig marga
menn.
Tölfræðilegar upplýsingar,
sem Evrópuráðiö hefur birt,
staðfesta þctta nokkurnveginn.
Samkvæmt bandarískum og
brezkum heimilldum og skýrsl-
um frá OECD (Efnahagssam-
vinnustofnun Evrópu) hefur
þaö verið leitt í ljós, að 34.572
erlendir vísindamenn og verk-
fræðingar settust að í Bnnda-
ríkjunum á árunum 1956 til
1963.
Af þcim komu 15.248 frá
Evrópu, en þar við bætist álit-
legur hópur Evrópumanna sem
eru „endurinnfluttir" frá Kan-
ada til Bandaríkjanna.
10 til 20 prósent fara.
Nýrri tölur eru ekki til.
Þannig er ekki hægt að meta
afleiðingar af því að Banda-
rikin rýmkuðu 1965 skilyrði
fyrir innflytjendur til að lokka
enn fleiri erlenda vísindamenn
yfir Atlanzhafið.
En það er vitað að 10—20
prósent af nýútskrifuðum verk-
fræðingum í EBE-löndunum
fara árlega tifl Bandaríkjanna.
Það er einnig vitað að þetta
hefur komið svo hart niður á
Bretum að heilbrigðisþjónustan
verður að eiga æ meira undir
erlendum læknum.
Nú eru 44 prósent af yngri
læknum útlendingar, aðallega
frá Indilandi og Pakistan.
Það eru þessar ógnvekjandi
tilhneigingar, sem ráðherra-
nefndin mun fjalla um, reyna
að finna orsnkirnar og breyta
þeim ef mögulegt er.
Einn möguleikinn er sá að
efla evrópska samvinnu þann-
ig að hægt verði að skapa
skemmtilegri og eftirsóknar-
verðari störf fýrir vísindamenn.
I ögleg mannrán
Evrópumenn hafa stundum
undrazt hvernig Bandaríkja-
menn komast í samband við
vísindamennina sem þeir vilja^
klófesta.
Læknaritið PULS hefur ný-
lega skýrt frá einni aðferðinni.
Bandarísku fyrirtækin nota al-
gerilega „löglega aðferð" til
mannrána. Sendir eru svo-
nefndir „Body-snatchers” til
Vestur-Evrópu, sérstaklega Eng-
lands til að klófesta vísinda-
menn og tæknifræðinga.
„Mannræningjarnir" hafa það
verkefni — oft fyrir um hálfr-
ar miljón kr. borgun fyrirhvert
„fórnarlamb" — að finna t.d.
leiðtogaefni.
Til þess að vera færir umað
vinna þetta verkefni vel hafa
margir útsendaranna spjald-
skrár yfir hæfileikafólk á við-
komandi sviði, ásamt verðlista,
þ.e.a.s. launakröfum o.s.frv.
Ábyrgð útscndarans.
Þegar hugsanlegt „fórnarlamb"
hefur fundizt (og það get-
ur tekið mánuði) hefur útsend-
arinn tvð verkefni. I fyrstalagi
að lokka viðkomandi úr nú-
verandi stöðu. í öðru lagi að
fulMvissa sig um að þetta sé
raunverulega rétti maðurinn,
sem hann hefur náð tangar-
haldi á.
Fyrirtækið sem ræður við-
komandi hafði borið alla á-
byrgð þar til fyrir skömmu að
þvi var breytt. Nú hefur sá
háttur verið tekinn upp að svari
nýi maðurinn ekki til þess sem
vænzt var og verði rekinn er
útsendarinn skyldugur að finna
annan mann í hans stað fyrir
eigin reikning.
Þegar „kandidat" hefur verið
settur í nýju stöðuna, er hlut-
verki útsendarans raunverulega
lokið. En það er oft að við-
komandi fyrirtæki heldur hon-
um á launum sem nokkurs
konar ráðgjafa til að korna í
veg fyrir að hæfileikar hans
verði nýttir í þágu annarra
fyrirtækja.
Tillaga um sðild
Kína að SÞ
New York 9/9 — Níu aðildar-
ríki Sameinuðu þjóðanna hafa
gert það að tillögu sinni á 22.
allsherjarþingi að Kínverska al-
þýðulýðveldið fái aðild að þeim.
Tillagan er borin fram af fulltrú-
um þessara landa: Albaníu, Alsír,
Kambodsja, Kongó, Kúbu, Guin-
eu, Malí, Sýrlands og Rúmeníu.
I
á