Þjóðviljinn - 22.12.1967, Page 8

3 SfÐA — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 22. desember 1<)67.
Rammíslenzk bókaútgáfa
Þorsteiim Jósepsson: —
Harmsögur og hetjudáðir.
Bókaútgáfan öm og ör-
lygur hf. Reykjavik 1967,
157 bls. Myndskreyting:
Hringur Jóhannesson.
Á bók þessa eru skráðirfrá-
söguþaettir af mannraunum í
hörðum veðrum. Flestir eru þeir
skráðir eftir viðtölum við þá,
sem atburðina lifðu, enstund-
um er stuðzt við prentaðar
heimildir eða reynslu höfund-
arins. Þeir voru skráðir á nær
30 ára blaðamennskuferii Þor-
steins Jósepssonar og hafa nær
allir birzt áður á prenti í ein-
hverri mynd. Styrkur þáttanna
felst í greinagóðri staðfræði og
skýrum lýsingum lands ogveð- .
urs. Framsetning efnisins er
heldur handahófskennd. Er t.d.
lítt um það hirt að skapa
spennu í frásögn og þess oft-
ast getið í upphafi hvort sögu-
hetjurnar hafi komizt Mfs af.
Ekki er lögð rækt við mann-
lýsingar en nöfn persóna og
staða eru nákvæmlega tilgreind.
1 flestum þáttanna er greint
frá einstökum atvikum en í
nokkrum eru raktar frásagnir
af atburðum sem gerast ásömu
slóðum s.s. Holtavörðuheiðd og
Reykjaheiði.
Hringur Jóhannesson listmál-
ari hefur teiknað myndir íbók-
ina. Heilsíðumyndimar verða
nokkuð einhæfar sem og efnið
stendur til, en í þeim nær lista-
maðurinn oft að túlka á á-
hrifamikinn hátt þá iðulausu
stórhríð sem geisar á síðum
bókarinnar, smærri teikningar
------------------------------$
Irskt blóð í æðum rann
Irving Stone: SJÓARI Á
HESTBAKI. — Ævisaga
Jacks London. Gylfi Páis-
son þýddi. Isafoldar-
prentsmiðja hf. Reykja-
vík 1967. 312 bls.
Þetta verk er samið af mik-
iili kunnáttu. Efnistök eru
skáldsins frekar en vísinda-
mannsins. Strax f upphafi «;r
lesandinn staddur mitt í æsi-
legum viðburðum. Átök milii
foreldra Jaoks London verða
blaðamatur meðan hann er í
móðurkviöi. Hann er deiluefn-
ið og aldrei gekkst faðirinn við
syninum. Saman héngu foreldr-
amir í eitt ár. Móðirin var af
velsku bergi brotin, en faðir-
inn hreinræktaður Iri. 1 mörgu
minnir ævi Jacks London á
aðra írska jöfra. Logandi lífs-
lyst sem ögrar öllum takmörk-
um, örlæti og persónutöfrar
minna æðioft á Oscar Wilde
en bjartsýn trú á skynsemi og
framfarir qg innblásin barátta
fyrir hugsjónum sósíalisma
leiðir hugann að Bernard
Shaw. Samúð með lítilmagnan-
um annarsvegar en einstak-
lingshyggja, sem stundumjaðr-
ar við hégómaskap hinsvegar
virðist aftur hafa verið sam-
eiginleg Irum þessum, sem hver
á sinn hátt skráði mikilsverða
þætti í bókmenntum á enska
tungu.
•
Irving Stone beitir gjaman
þeirri aðferð í sögu sirrni að
greina frá því á víxl hvemig
aldan ris og hnígur í lífi sögu-
hetju sinnar. Lýsingar á ótrú-
legu basli og vonbrigðum vegna
rangsleitni þjóðfélagsins vega
á móti lýsingum hinna glöðu
stunda velgengni og frama.
Raunar er þessi aðferð nátengd
sveiflunum í skapi skáldsins og
ævintýramannsins. Hann hlaut
stöðugt að reka sig á. í barátt-
unni við óblíð náttúruöfl hefur
hann jafnan sigur en í gUmu
hans við mennina æði misjafna
Jack London
ættingja, vini og samstarfs-
menn er ósigurinn jafnan á
næsta leiti. Náttúruna skynjar
hann . næmum og öruggum skiln-
ingi og fatast ekki tökin í tví-
sýnni glímu við hafrót í Norð-
urhöfum, hitamollu Suðurhafa
né heldur Alaskavetur. Skiln-
ingur hans á mönnunum tak-
markast aftur á móti af því
að hann einblínir á hinn betn
mann með góðvild og tak-
markaiausu umburðarlyndi. —
Hugsjón sósíalisma boðaðihann
í ræðum og ritum sínum með
eldmóði þess sem ekki kann
að efast. En vonbrigðin verðá
sár. Enda þótt auður tæki að
berast með sívaxandi frægð og
vinsældum skáldsins hverfur
hann jafnharðan með fúslegri
aðstoð ættingja og blendinna
vina og samstarfsmanna. Einn-
ig olli þar miklu um tatomarka-
laust örlæti og dirfskufullar
framkvæmdir í siglingum og
búskap, sem síðustu ævi-
ár tók hug sægarpsins. Hann
er svikinn og prettaður við
smíði óskasnekkju til hnatt-
siglingar og nóttina áður en
flytja á í nýtt hús sem hann
hafði lagt alúð og stolt sitt í,
brennur það á dularfullan hátt.
Þessi atburður skipti sköpum í
ævi Jacks London. „Hann var
þess fullviss, að einhver, sem
hann hafði sýnt vinarhót, hefði
kveikt í úlfsbæli. Hann hryllti
við þessari tilhugsun. Honum
bauð ekki aðeins við viður-
styggð eyðileggingarinnar, þar
sem útveggir hússins stóðu sót-
ugir með gapandi gluggatóft-
ir, heldur hafði hann misst
trúna á mennina og ástina á
þeim, þær eigindir, sem höfðu
tekið flestar hans stundir og
einkennt líf hans. Augu hans
opnuðust skyndilega fyrir því,
sem hann hafði ekki áður séð,
eða hann sá, en lokaði augun-
um fyrir“. Eftir þetta bugast
þrek og Mfelöngun. Spenna og
list hverfur úr skáldverkunum.
Veikindi og veilur skapgerðar-
innar ná yfirhöndinni og leið-
arlokin eru skammt undan.
Þetta er ekki þurr ævisaga.
Jack London verður söguper-
sóna. Atburðarásin fær listræn-
an farveg og æviritarinn gerist
um sumt fróðari en vísinda-
manni myndi leyfast. En list-
ræn vinnubrögð og skáldlegt
innsæi hans valda því að les-
andinn fær spennandi sögu og
eftirminnilega mannlýsingu.
□
Þýðandi hefur snúið verkinu
á vandað og látlaust mál. Það
ber við, að hann setur orð úr
góðu og gildu sjómannamáM
innan gæsalappa og virðist það
óþarfa varfærni.
Hörður Bergmann.
Mikill dráttur oft á greiðslu
iauna til járniinaðamanna
Ráðherrum ritað bréf um þetta vandamál
Eins og oft hefur verið vikið
að hér í Þjóðviljanum mun
samdráttur sá er orðið hefur í
atvinnulífinu að undanfömu
hafa bitnað einna harðast á
ýmsum iðnaðarmönnum, t.d.
járnsmiðum, en mjög alvarlegt
ástand er nú ríkjandi í jámiðn-
aðinum í landinu. Þannig er
ekki nóg með að eftirvinna,
sem er drjúgur hluti af árs-
tekjum járniðnaðarmanna, hali
að mestu eða öllu fallið niður,
heldur hefur það og bætzt ofan
á að jámiðnaðarmenn eiga í
miklum erfiðleikum með að fá
kaup sitt greitt frá atvinnufyr-
irtækjunum. Hefur þetta geng-
ið svo langt að stjóm Félags
járniðnaðarmanna hefur séð
sig tilknúða að snúa sér með
þetta mál til bæði iðnaðarmála-
ráðherra, Jóhanns Hafsteins,
og Félagsmálaráðherra, Eggerts
G. Þorsteinssonar, og hún ritað
ráðherrunum eftirfarandi bréf
um þetta mál .Er það dagsett
14. þ.m.:
„Stjórn Félags jámiðnaðar-
manna vill með bréfi þessu
vekja athygli háttvirts ráðherra
á því, að alvarlegur rekstrar-
fjárskortur háir starfsemi járn-
iðnaðarfyrirtækja í Reykjavfk
og nágrenni.
Afleiðing þessa rekstrarfjár-
skorts hefur komið þungt niður
á Iaunþegum í jámiðnaði þann-
ig, að launa- og orlofsgroiðsiur
hafa raskazt og dregizt fram
yfir ákveðna gjalddaga.
Máiaferii vegna innheimtu á
launa- og orlofsgreiðslum eru
nú að verða algeng, en voru
áður nær óþekkt f járniðnaði.
Röskun á samningsbundnum
Iaunagreiðslum atvinnurekcnda
til launþega, samfara minnk-
andi launatekjum vegna sam-
dráttar í atvinnu er óviðunandi
ástand.
Rekstrarfjár- og verkefna-
skortur mun einnig valda ó-
vissu varðandi starfsemi ým-
issa Jámiðnaðarfyrirtækja og
stálskipasmíðastöðva.
Trúnaðarmenn félags vorshjá
Framhald á 13. síðu.
Þorsteinn Jósepsson
á spássíum eru fjölbreytilegri
og njóta sín vel.
Gísli B. Bjömsson hefur séð
um útSlit bókarinnar. Er hún
höfð það breið að lesturinn
verður óþarflega erfiður þótt
spássíur séu allbreiðar. Þætt-
irnir eru í virðulegum búnaði.
Útgefendur á Islandi hafa víst
komizt að raun um að enn
finnist þjóðinni þættir sem
þessir eiga heima í dýrri og
vandaðri bók.
Hörður Bergmann.
Fjallkonan hirtir Trítil
Þú lofaðir því að láita ekki
landið falt við Kana.
Svo lagðirðu það í hemámshlekki
og hœldist um af vana.
í þinni ætt var enginn svona lítill.
— Svartur blettur á tungu þinni, Trítill!
Þú lofaðir því að láta ekki
landhelgina fala.
Svardagar tnii ég suma blekki,
og svona er ljótt að tala.
Þá var margur maðurinn lítiU.
— Svartur blettur á tungu þinni, Trítill!
Þú lofaðir því að lána ekki
lendingu við Hvalfjörð.
Þar fórstu enn með fals og hrekki.
Fymist seint þín misgjörð.
Margoft varstu minni en lítill.
— Svartur blettur á tungu þinni, Trítill!
Þú lofaðir því að lækka ekki
lægðina í okkar krónum.
Sú mun þó bíða heljar hnekki.
í hana þú læstir klónum.
Þú ert og varst og verður lítilL
— Svartur blettur á tungu þinni, Trítill!
N. N. frá Nesi.
Starf handritastofnunarinnar
Starf Handritastofmmar Is-
lands siðasta áx hefur verið
allfjölþætt, þóit enn sé starfslið
alltof fátt, að því er prófessor
Einar Ólafur Sveinsson lét uppi
á fundi með blaðamönnum í
fyrradag, og framlag til stofnun-
arinnar á fjárlögum ekki nema
rétt á aðra miljón í laun, svipað
til útgáfustarfa og 200 þúsundir
til annarra starfa.
Prófessor Einar Ólafur Syeins-
son, forstöðumaður Handrita-
stofnunarinnar kvaðst þó bjart-
sýnn á framtíð hennar er hann
skýrði blaðamönnum frá starf-
semi stofnunarinnar á þessu ári.
Auk útgáfustarfsins, sem skýrt
var frá hér í blaðinu í gær, hef-
ur Handritastofnunin sent sér-
fræðinga sína tiil að skrá íslenzk
handrit erlendis, þau sem ó-
skráð eru eða miður vel skráð.
Hefur stofnunin notið til þess
stuðnings frá UNESCO. I fyrra
var Jónas Kristjánsson cand.
mag. nærri 6 mánuði við skrán-
ingu handrita í Noregi og Svi-
þjóð, en í haust hefur Ölafur
Halldórsson cand. mag. unnið að
skráningu íslenzkra handrita í
Skotlandi og írlandi. Síðar er
ætlazt til að láta prenta þessar
skrár, en fá þar að auki filmur
eða ljósmyndir allra þessara
handrita hingað til lands, svo
framt þær eru ekki til hér áð-
ur.
Þá gat Einar Ólafur um störf
Hallfreðar Amar Eiríkssonar að
söfnun þjóðfræða. Mest kapp
hefur verið lagt á söfnun þjóð-
kveðskapar, þjóðsagna og ævin-
týra. En auk þess nokkuð þjóð-
laga, rímnalaga og gamalla
sálmalaga. Þannig hefur Hall-
freður tekið upp á segulband
söng systkina í Homafirði á ná-
lega öllum Passíusálmum — með
styrk frá Kirkjuráði. Allmikið
hafa ýmsir Norðurlandafræði-
menn sýnt áhuga á þessum efn-
um; þannig hafa danskir menn,
frá Dansk Folkemindesamling
safnað nokkur sumur hér — með
Hallfreði, ekki sízt rímnalögum
Á þessu ári hefur verið veittur
styrkur úr Menningarsjóði Norð-
urlandp til slíkrar söfnunar, og
var Hallfreður og einn danskur
maður við það nokkurn tíma í
haust. Fyrirhugað er að reyna
að fá meira fé til þvílíkrar söfn-
unar og munu aðiljar frá öllum
Norðurlöndum standa að því.
Þá hafa þeir Hallfreður og
Árni Bjömsson flutt mikið af
fyrirlestrum í útvarpi um þjóð-
fræði og hefur því verið vel tek-
ið, og sérfræðingamir Jónas og
Ólafur hafa ritað greinar, eða
flutt fyrirleetra, um íslenzk hand-
rit og handritamálið, hæði hér á
landi og erlendis. Vísindalegar
ritgerðir hafa þeir og skrifað,
auk þess sem þeir hafa lagt til
rita stofnunarinnar.
Svavar Sigmundsson cand.
mag. hefur unnið að könnun ör-
nefna sem Fomleifafélagið og
Þjóðminjasafn höfðu látið draga
saman, og hefur það verið und-
ir stjóm þjóðminjavarðar, en
Handritastofnunin hefur kostað
verk Svavars að miklu leyti. Nú
er ætlazt til að Svavar fari til
Uppsala, en þar er mjög frægt
ömefnasafn.
Prófessor Einar. Ólafur minnt-
ist byggingar Ámagarð, húss
Handritastofnunarinnar og Há-
skóla íslands sem rísa á á svæð-
inu milli Háskólans og prófess-
orahverfisins. Er gert ráð fyrir
að byggingin verði fokheld næsta
sumar, en fullbúin eftir tvö ár.
Kvaðst próféssorinn þess fullviss
að þótt Alþingi veitti fé til bygg-
ingar safnhúss, væri þess enn
langt að bíða að hún risi, og ó-
gjömingur hefði orðið að bíða
eftir því fyrir Handritastofnun-
ina. Hins vegar álitu bæði hann
og próf. HalHdór Halldórsson,
sem sæti á í stjóm stofnunar-
innar, að ekkert væri því til
fyrirstöðu síðar meir, ef til kæmi,
að stofnunin flytti, enda gæti
Háskólinn alltaf notað húsnæðið
og hefði fulla þörf fyrir það.
Hann gat einnig ýmissa góðra
gjafa er stofnuninni hefðu borizt,
m.a. eiginihandar skrauthandrits
3>--------- ----------------------
sem Ásgeir Magnússon á Fróðá
hefði gefið, 100 þús. kr. frá for-
stjóra Brunabótafélagsins og arfs
sem Steinn Dofri hefði látið
stofnuninni eftir, bæði fjármuni
og talsvert safn bóka, mest úr
íslenzfcum fræðum af því tagí
sem ætla má að mikið verði not-
uð.
Prófessor Einar Ólafur skýrði
frá þvi að ætlazt væri til að
Handritastofnunin varðveitti þau
handrit, sem vænta mé að Danir
skili íslendingum samkvæmt tvö-
faldri samþykkt þjóðþingsins
danska. Er þá og gert ráð fyrir
að stofnunin gefi út 1) ljósmynd-
ir handrita, 2) prentanir heimilda
eftir sem fullkomnasta rannsókn
allra handrita hverrar heimaldar,
en þegar þar að kemur kynni
stofnunin að hefja útgáfu rann-
sókna íslenzks máls, bókmennta
eða sögu. Auk þess er tiltekið
í lögum um stofnunina, að skipta
megi henni i deildir, og er þar
sérstaklega minnzt á þjóðfræði
og ömefni.
Stjórnin var kosin í annað
sinn i fyrra (1966), og er for-
maður. Einar Ólafur Sveinsson,
sem einnig er forstöðúmaö'jr
stofnunarinnar. Af Háskólaráði
eru kosnir: prófessor Halldór
Halldórsson, Hreinn Benedikts-
son og Guðni Jónsson, en vara-
menn þeirra eru prófessorarnir
Bjami Guðnason, Steingrímúr J.
Þorsteinsson, Magnús Már Lárus-
son. Auk þess eru þrir fasiir
menn í stjórninni: landsbóka-
vörður, þjóðskjalavörður og þjóð-
minjavörður.
Stéttarsamband bænda:
Greinargerð um verðlagningu
/andbúnaðarvara nú i haust
Þjóðviljanum barst í gær eft-
irfarandi greinargerð frá Stétt-
arsmbandi bænda um gang
verðlagningar á landbúnaðar-
vörum og niðurstöður hennar:
Verðlagningu landbúnaðaraf-
urða fyrir verðlagsárið 1967—
1968 er nú lokið.
Fulltrúar bænda í Sexmanna-
nefnd lögðu fram tillögur sínar
um nýjan verðlagsgrundvöll 5.
sept. sl- en venja er að verð-
lagningu sé lokið 20. sept. ár
hvert. Fulltrúar neytenda lögðu
fram sínar tillögur á fundi með
sáttasemjara 6. okt.
Mikið bar á milli og náðust
ekki samningar í nefndinni og
var málinu vísað t'il yfirnefnd-
ar 11. okt. sl.
Yfirnefnd felldi úrskurð sinn
um verðlagsgrundvöll 1. des.
Breytingar skv. úrskurðinum á
búvöruverði til bænda frá fyrra
ári var 0,23% til hækkunar.
En tilfærsla var gerð á verði
ullar og kjöts þannig, að ullin
lækkaði um fimro krónur kg.
en kjötið hækkaði um sextíu
aura pr. kg- af þeim sökum.
Ekki náðist heldur samkomu-
Framhald á 13. síðu.