Þjóðviljinn - 10.04.1968, Qupperneq 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVIUTWN — Miðvðkudaguir 10. apnSI Í968.
Bandariska yfirráSastétfin er:
Hættulegasti hópur
manna á jörðinni
■ Vestur-þýzka skáldið
Hans Magnus Enzensberg-
'er hefur slegrið botn í
námsdvöl sína í Banda-
ríkjunum til að setjast að
á Kúbu „til langframa“.
í opinberu afsagnarbréfi
til rektors Wesleyan-há-
skóla í Connecticut, en
Enzensbergrer var við deild
sem nefnist á ensku Cent-
er for Advanced Studies í
skólanum, segir hann að
yfirráðastéttin í Banda-
rikjunum sé „hættulegr-
asti hópur manna á jörð-
inni.“
Bréf Enzensbergers sefm er
birt í seinasita hiefti tírma-
ritsins New York Review of
Books er að meginmáii tjáning
á þeim viðhorfum, sem banda-
rfska New LeÆt hreyfingiin hief-
ur við samfélagi sínu.
Þar sem Enzensberger nýtur
einmig þeirra kosita útlendings-
iins að vera fnemur áhorfandi
en þátttaikandi virðist dtómur
hans uim stöðu viinstri sinin-
aðra memntamammia í banda-
rfsika samfélaginu skarpari en
flestar athugamir sem Banda-
rfkjamenm sjáMr sietja fram.
— Ég tel, segir Bnzensberger
í bfréfinu, að sú stétit sem raeð-
ur rikjum í Bandarfkjumum og
í ríkisstj órmi nmi, sem fylgir
stefnu henmar, sé hættuJegasti
hóipur mamna á jörðinmi. A
eimrn eða anmam hátt og að
mismiklu leyti er bessd sfétt
ógnum við alla þá sem stamda
utam vébanda hemnar.
Hún er í óyfirlýstu stn'ði við
rúmlega miljarð mannS, vopn
henmar eru. allt frá sprenigjum
til örfímustu taekni í fortölum,
marklmið henmar er að koma
stjómimáila-, afinaihags- oghem-
aðaryfirráðum sínum yfir alla
aðra í veröldimni. Svamasti ó-
vinur henmar er byltimg.
Enzensberger vefcur athyglli á
því að margir Bandaríkjamemm
hafi þungar áhyggjur af stríð-
imu í Vietnam og borgarastyrjöld-
inni sem kraumar undir niðri
í fátaskrahverfum stórborg-
amma. Samt hafa Clestir þess-
ara áhyggjuifiullu Bandaríkja-
manna þá huigmynd að þetta
meyðarástanid sé hönmuilegt slys,
mistök, sem heitnsveldi sem
annars er friðsamt, skynsamt
og velviljað hafi orðið á.
Ég get ekiki faltizt á þessa
túlkum segir hann. Vietnam-
stríðið er ekki eimamgrað fyr-
irbæri. Það er auigsýnilegasii
áramgur og jafmframt blóðug-
----------------------------------<$>
Gögn-
in á borðið
Þegar bamdaríska orustuþot-
am hrapaði í Lamdsveit með
farm simn, 25 hlaðnar eld-
flaugar, lýsti Emil Jónssom ut-
amrí kisr á ðherr a yfir því á
þimgi að þotan hefði verið í
æfingaflugi — því aðeims
kaemu vemdaramir að gagni
að þedr væru í daglegri þjálf-
un. Málsvari bandarísku upp-
lýsingaþjónustunnar skýrði ís-
lenzkum blaðamömnum frá
hinu sama, hér hefði verið um
æfingaflug að ræða. En þegar
Pálí Ásgeir Tryggvason, sem
ber hinn virðulega titil deild-
arstjóri í vamarmáladeild ut-
anríkisráðuneytisims, birtist í
sjónvarpi, barmafutlur af hem-
aðarleyndarmálum, greindi
hanm svo frá að utanríkisráð-
herra hefði farið með stað-
lausa stafi á þimgi og fuUtrúi
hemámsliðsins sagt blaða-
mönmum ósatt. Hér hefðá
sannarlega ekki verið um neitt
æfimgaflug að ræða, heldur
sjálfar vamir lamdsins. Ó-
kennileg flugvél hefði sézt
nálgast lamdið úr austurátt, og
hinir vösku vemdiarar hefðu
þotið af stað til þess að gegma
hlutverki sínu. Hefði hin tor-
tryggilega flugvél snúið við
þegar hetjumar nálguðust
hana, en þó hefðu þeir getað
sammfært sig um að þetta
hefði verið sovézk spremgju-
þota. Hins vegar lét deildar-
stjórimn þess ekki getið hver
farmur hefði verið í aðkomu-
þotunni, enda er það ævinlega
skynsamlegt að gefa ímyndun-
arafli viðmælenda sinna nokk-
urt svigrúm. En Páll Ásgeir
Tryggvason bar semsé að
bandarísku flugmennimir
hefðu verið að gegna himum
háleitu skyldustörfum sínum;
beir hefðu á síðustu stundu
bægt miklum hásk® frá
íslenzku þjóðinmi; fLuigmaður-
inn sem sveif til jarðar í
Landsveit hefði teflt lífi sín.u
í tvísýnu í okkar þágu.
Ekki vakti það ýkjamikla
athygli þótt deildarstjórinn
héldi því fram í sjónvarpi að
utamríkisráðherra íslamds
hefði sagt alþimgi ósatt; menn
hafa sérstæða reynslu af sann-
leiksást hérlendra ráðherra og
kippa sér ekki upp við smá-
muni. Hins vegar þóttu það
nokkur tíðimdi að Morgun-
blaðið birti á laugardiagjmn
var einkaskeyti frá Moskvu
þar sem greint var svo frá
að opinfoer íréttastofa sovét-
stjórmarinmar, Tass, hefði lýst
yfir því að engin sövézk fLug-
yél hefði verið á þeim slóðum
sem Páll Ásgeir Tryggvason
talaði um dagimm sem slysið
varð. Svo umdarlega hefur
brugðið við að þessari stað-
hæfingu Rússa hefur ekki ver-
ið svarað einu eimasta orði
hérlendis; hinm málglaði deild-
arstjóri í varnarmáladeáld ut-
amríkisráðuneytisins hefur
þaigað. En við þessa þögm er
ekki hægt að una. Meðan
vitmisburðir utanríkisráðu-
neytisins og deildarstjórans
stönguðust á var aðeins um
að ræða alkunmugt innanrík-
ismál, hin venjulegu vand-
kvæði íslenzkra ráðamanna á
þvi að tryggja friðsiamlega
sambúð við sannleikamn. En
með yfirlýsingu Tass hefur
þetta innlenda hversdagsrnál
breytzt í alþjóðlegt deilumál.
Og nú verður ekki undan því
komizt að leggja gögnim á
borðið. Hvorir segja ósatt:
deildarstjórinn annarsvegar
eða Emil Jónsson og Rússar
himsvegar? —- Austii.
asta tilraunin í samtviminiaðri
aiþjóðastefiniu sem naar tfl. fimm
hei'msállfa.
★
Yfirráðastétt Bandarfkjanma
hefiur hlutazt til um hem-
aðaraaðgerðir í Guatemala og
Indónesóu. í Laos og Bolivíu, i
Kóreu og Kólumbíu, á Pilipps-
eyjum og í Venezuela, i Komgó
og Dóminíska lýðveldimu.
Þetta er ekki tæmandi upp-
talnáng. Mörgium öðruim lömdum
er stjónmað með fuMtingi
Bandaríkjanna með kúgum,
spillimgu og hunígursmauð. Emg-
imn getur lemgur talið sig ör-
uggan, ekiki í Evrópu og ékki
eimu sinni í Bandaríkjumum.
Enzensberger viðurkennir að
það sé ekfci neátt óværnit né
frumlegt í þessum „einfalda
saminieika“, em hainm bendir 4
að margir af bandarískum
menintamönnum hafi tekið
þetta mál til meðferðar í meiri
háttar ritverkum. En verk
þessana vísimdamanma eru ekki
í mikilum metum í akadeimísk-
uim hópum í Baindaríkjunum,
segir Enzensberger.
Verk þeirra éru kölluð gam-
aldags, leiðimileg og mærðar-
fuM, sprottin a£ ofsóknarbrjál-
æði eða eimfaldiega kiommún-
ískur áróður. Þetta varnar-
kerfi er tiHuitá a£ sjálfsögðum
útbúnaði vestræmma menmita-
manma- Þar sem ég hef oft
hitt þá hór ætila ég að leyfa
mér að líta nánar á þá.
Enzemsberger telur að þessd
verk séu kölluð gamaildags
vegna þess að í þaim koma
fyrir orð sem eru bamnheilög í
kuríeisu samfélagi, orð eins og
arðrám og heimsrvaldasitefna.
Þossi orð eru fariin að hljóma
dónalega og pólitískir visimda-
mernn hafa fundið hæli í um-
skrifltum sem mánma á slótt-
mælgi Vikitoríuitímans.
Hitt varmiairkerfið er að bera
fyrir siig sálfrasði sem skjöld.
Mér hefiur verið tjáð að það
sé sjúkiegit og afisófkmarbrjálæði
að ímynda sér að tiil sé valda-
mikilil hópur mamma sem séu
hætta fyrir aðra í heimdnum.
Það er allit að því sagt að í
stað þess að hlusita á rökin sé
betra að vaika yfir sjúklimigmum.
Nú er það emgam vegimn létt
verk að verja sig fyrir áhuga-
mammasálfræði. Ég ætla að
tatomarka mig við örfá atriði.
Ég geri mér ekki í hugariund
að um samsæri sé að ræða, þvi
það er óþarfi. Þjóðfólagssitétt
og sórstaklega yfiriráðastétt er
ekfci halldið samam með leyni-
leguim böndum, en með sam-
eiginilegum og býsma greinileg-
um hagsmunum.
Enzemsberger leggur áheralu
á það að hamn sé ekki að mála
djöÆulimm á vegginm. Siðferði-
legt brjálæði ríkjamdi stéttar er
ekfci sprotitið af skapgerð þeirra
sem eimstalkilimiga, en af hlut-
verki þeiirra í þjóðfélagimu.
Enzenbergcr
A sökumin um kommúnísikan
áróður telur Bnzensberger
að sé óljós og heimskuleg. I
fyrsita lagi nái orðið kommún-
ismi nú á dögum yfir marg-
vislegar andsitæðar hugmyndir
og í öðru lagi sóu þær hug-
myndir sem hanm hafi seit
fram um bandaríska utanríkis-
sitefnu einm'ig hugmymdir
„grískm frjálsllyndismamma og
s-amerískra bislkupa, norskra
bænda og framsikra iðnjöfra, en
þetita er fióik sem er venjulega
ekki talið í framivarðarsveit
kommúnista“.
Enzensberger segir að útlemd-
inigar líti á Bamdaríkdn með
blendnum hug andsitöðu og
tortryggni, ótta og öfumd, fyr-
iriitniiinigar og haturs.
Umheimurinm heiðrar ekki
sömu verðmæti og tróna hæst
í Bandaríkjuinum og það kem-
ur bæði miður á forsetamum og
himuim „smávöxinu, viinigjam-
legu dömum“ sem eru i ferða-
lögum. En hanm bastir við:
Það er fleira aðdáumarvert í
Bandaríkjunum, em það setm
verður fyrir auigum Jolhnsons.
Ég fimm efcfci margt í E/vrópu
sem hægt er að líkja við þá
baráttu sem fólk í SNCC
(Hreyfimgin fyrir svörtu vaildi
ur.dir foruistu Rap Browns), SDS
(Stúdemts for a Democratic
Society) og Resist (hópur sem
berst gegm sitríði) heyja. Og
ég verð að bæta því við að ég
er amdvígur þeirri tidfimmimgu
siðferðdlegra yfirburða, sem
mairgir Evrópuibúar hafa nú
gagnvart Bandaríkjumum.
★
Þeir virðast teija það persónu-
legt ágæti að þeirra eigin
heiirmsiveldi eru hrumin til
grumma. Þetta er auðvitað
hræsnásfiuH vMeysa.
Bnzemsberger segir að á-
stamdið í Bamdaríkjunum mámni
hann á marga vegu á ástamdið
í Þýzkalandi á miðjum þrdðja
ánatuignum. Hanm minnir á,
að þá hafði eniginm heyrt gietið
um gasiklefa, að virðulegir
stjómmálajmenm kornu í heim-
sókmiir til Beríímar og tóku þétt
í hönd kamslaranum og að
flestir neituðu að trúa því að
Þýzkalaind hefði það mairtamið
að sigra veröidina.
Að sjálfsögðu gátu aMir séð
að það var mifaið um hvers
konar kymþáttaimismumum og
kúgun, að fnamlög til hertmála
fóru ört vaxamidi, að íhilutum í
spænska borgarastríðið varð æ
meiri, bætir hanm við.
En lemgra naar samamburður-
inn ekki, segir Enzerusberger.
Ráðaimenn Bamdaríkjanma búa
yfir eyðiimgarafili sem nazistana
gat ekfki einu sinni dreymt um,
og þeir hafa tekið upp einkar
fágaðar aðferðir sem eikki
voru þekktar í gömlu grófiu
þróbtaiðlkun. lögleg og skápu-
lögð, og að vissu maairfci hvetja
ráðamdd aðillar tíl henmar.
Háskólarmir eru uppáhaMs-
svið fyrir þenman tvfbemta
leik. Að sjáifsögðu imumdu að-
eins kreddukariar af versta
tagi telja að ritskoðun cg op-
' iniber kú'gum væri ákjósamiegri
em hið ótnausta og viliuleiðamdi
fneisd, sem vdð mijlóltum mú.
En hins vegar geta aðeims
asnar látið sig emigu varða að
einmiiltt þetta freisi heifiur skap-
að nýjar afsiaikanir, gildrur og
vandikvEeði fyrir þá sem eru
gegn kierfiimu.
Það tók mig þrjó mánuði að
gera mér greim fyrir þvf að.
sú aðstaða sem þór vaittuð imér
mum að lokum aflvopna m:ig,
að ég hef glatað trúverðugleika
miínum með því að tafca boði
yðar og sú sitaðreymd að ég
var hér undir þessum kringum-
stæðum mum draga mjög úr
gildi þess, sem ég hlaut að
hafa að segja.
★
Enzensberger segir aö það sé
siitrt hvað að ramnsaka
hei msvaldastefnuna í þægilegu
umhverfi og standa andspænis
henni, þar sem hún sýinir
aminað og gæztauminma amdlit.
Ég er nýteomimm úr ferðailagi
til Kúbu. Ég sá útsendara CIA
á filuigvellimum í Mexikóborg,
þar sem þedr taka myndir af
hverjum ferðamanmii á leið til
Havama.
Ég sá bandarískt herskip
fyrir sitröndum Kúbu og ég sá
sporim efitir bandarísku inmrás-
ima í Svimafllóa, ég sé arfimm
sem efnahaigskerfi undirokað
af heimsvaldastefiniumni lét eft-
ir sig og örín sem það skildi
efitir á Ifkamia og sál lítilslands,
ég só hdma sitöðuigu umsót, sem
þvimgar Kúþumemm tiT að flytja
inm hverja eimustu skeið sem
þeir moba frá Tékkóslóvafcíu og
hverm eimasta bensímlítra frá
Sovðtrfkjumum, vegna þess að
Bandarífcim hafa í sjö ár reynt
að svelta þá til uppgjafar, seg-
ir Enzensberger.
★
Hanin lýkur bréfi sínu með
því að skýra frá því áð
hanm sé á laið til Kúbu til að
starfia þar drjúgam tiima.
„Það er tæpast mckfcur fórm
fyrir máig. Ég tel aðeins að ég
geti lært meira af kúbönsku
fojóðinmi og orðið henmd að
meina gagmi, en ég get nokk-
um tímia orðið stúdentum við
Wesleyan háskólamm.“
<Se-
Atndleg amdstaða er nú i
haetbu að verða menmlaus í-
WFTU heidur þing um aðstoð
við Norður»Vietnam og ÞFF
MOSKVU 8/4 — í dag hófst í
Moskvu aukaþimg Alþjóðasam-
bands verklýðsfélaga (WFTU) og
er því æflað að fjalla um á
hverm hátt sambandsfélögin geti
bezt aðstoðað Norður-Vietnama
og Þjóðfrelsisfylkinguna í Suður-
Vietnam.
Þingið samþykkti í d>ag álykt-
un þar sem skorað er á öll
verkiýðsfélög í hedmi að
gera allt sem í þedrra valdi
stendur tíl þess að koma í veg
fyrir hergagnaflutninga Bamda-
ríkjanma til Vietnams. .'erklýðs-
leiðtogi frá Suður-Vietnam,
Tran Hoai Nam, hvatti þingið
til þess að veita aostoð þeim
bandarísku æskumöimmum sem
beita sér gegm herkvaðningu og
neita að gegma herþjómustu í
Vietnam.
Kveðja
Jensína Bjarnadóttir
frá Halibjarnareyri við Grundarfjörð
f. 27/4 1890 — d. 31/3 1968
Fyrir vestan vorið kemur senn.
Varstu að Þæfusteini á Sandi fædd.
Sárt er hve tíðum falla mætir menn
og meinin dýpstu illa jafnan grædd.
Að Setbergi, þeim kunna kirkjustað,
komst þú sem lítið bam á þunnri skel.
Og eitt er víst, að minnast mætti á það,
að mikið séra Jens þér reyndist vel.
Sem prestsdóttir þú gekkst um Grundarfjörð,
þá gömlu daga aftur kysir þú.
Þú hentist samt í burt, á höfðingsjörð,/
Hall'bjamareyri, reistir eigið bú.
f fimmtíu ár þú festir yndi þar
við fé og kýr og ekki síður hest.
Og allt hjá þér í röð og reglu var,
já reyndar fínna og hreinna en víða sést.
Þú greiddir hárið, gekkst á hreinum kjól
og giaddist við það starf sem fyrir bar.
Þér fagnaði enginn betur sumri og sól,
þá sástu fegurð lífsins alstaðar.
Bömum þínum varstu bljúg og góð
og bónda þínum reyndist sómafrú.
Hann orti til þín stundum lítið Ijóð
og lífgaði upp neista af brostinni trú.
Þér félli bezt að finna Ella þinn
sem fluttur er á burt úr þessum heim,
Hann bíður niðrí vör með bátinn sinn,
og Breiðafjörður Skín við ykkur tveim.
Hugi Hraunfjört).