Þjóðviljinn - 14.05.1968, Qupperneq 7

X^ðóudiaígiujr 14. miaí 1968 — ÞJÓÐVILJIN'N — SlÐA J
Starri í Garði:
Krafizt svars
„Ra»niinr benda á, að stór hhiti þjóðarinnar utan sveitafólksins lifi beint og óbeint af landbúnaðinum á vegum iðiptóar, verzlunar,
þjónustu, vöruflutninsra o.fl. o.fl....“
O/ge/V Lúthersson:
Úr Fnjóskadal
Frostrósin er fagiirt blóm
á föliun næturglugga.
ianníg dróttinn þöglum
róm
þjakað líf vili hugga.
Þessi vetur er nú orðirm
hér um 30 vifcrua langur, og
fimi Ihéla gHuglgair. á hveirrii
nóttu og verður ekki frostlaust
um hádaginm. þótt sólin skini.
Sauðburður er að byrja, og
heyin eyðast ört þótt spöruð
séu með mikilli kjamfóður-
gjöf, og sem étur trpp veruleg-
an hluta verðgildis íramleiðsl-
unnar fyrirfram. Þanndig hefur
nú hvert harðæri ð rekið annað
og þrengir æ meir að lífsaf-
komu fjölda bænda, þvá jafn-
framt er afurðavcrðið til bænd-
anna stórlega skert með vald-
boði miðað við „viðreisniar“-
rekstrarkostnað, hvað þá barð-
aeriskostnað til viðbótar.
Bændur baía fleytt sór æ
len.gra út á skuldafenið, en
svo er lánstraustið þrotið ein-
hvern daginn — og hvað þá,
herra Ingólfur? Br þá upprunn-
in sú stóra sitund að „byrðum“
létti af þjóðinni með efna-
bagsíégu horfalM * bænda?
Hvórt munu þá stíga lofigerðar-
hljómar frá hörpu herra Gylfa?
— En.hyerjir munu þá, og það
með réttu, hljóta nafngiftina:
frægustu „horkóngar“ á ís-
landi?
Afkoma bænda
Fundix hafa verið haldndr í
hinum ýmsu félagssamitökum
bænda hér síðari hluta vetr-
ar og fram til þessa, enda sam-
gömigur gengið með greiðara
móti, þar sem fanmícrgi var
ekki í vetur, en meira um á-
freða og svellalög.
Aðalfundur Sauðfjárræktar-
félags sveitarimmar var hald-
inm. Afurðamesta íj árbú í
sveitimmi á Jón Geir Lúthers-
son Sólvaugi, og jafnaframt
á hann afurðamesta kúabúið.
Þá voru haldnir aðalfundir
búniaðarfélagaTima, en þau eru
tvö í hreppnum. Þar gerðu
bændur ýmsar samþykiktir,
sem sumar gamgia til búniaðar-
samban'ds sýslunmíar, og svo
sumar þaðam til Búmaðarfélaigs
ístands og búmiaðarþinigs.
Bændur telja reymsluma hafa
sýmt, að sexmiammamefndarverð-
lagskerfi ð sé óhaeft, og krefj-
ast beinma samminiga við ríkis-
valdið um verðlag búvaranna.
Þeir segja þátt landbúmaðanims
slórlega vammetimm, sökum
þekkimgiar- og skilmimigsieysis
þeimra, sem í þéttbýltn.u búia.
Þeir bendia á, að stór hluti
þjóðarinnar utam sveitafólks-
ims, lifl beint og óbeint af
landbúnaðinum á vegum iðn-
aðar, verzlun ar, þjóoustu,
vöruflutninga o.fl. o.fl. Jafn-
framit vinni tiltölulega stór
hópur af fámenni sveitanna
við öflun sjávaraflans ár hvert,
: ög megi því segj a, að sveita-
■íólkið skapi meiri verðmæti í
.þjóðlétaginiu en búvörumar
einiar. Sýnir l>etta í stóruna
dráttum að hér er um óreikn-
að dæmi að ræða, og því eng-
in rök eða sanmanir að baki
málflutnin.gi J>eiirra, sem 6-
írægja landbúnaðiim og telja
hann byrði á þjóðarbúskapn-
um.
Hér hefur þó ekki enm veriC
meíndur sá þáttur lamdbúnað-
arins í þjóðlífinu, sem kammski
er stærstur, en það er uppeldi
og menntun æskufólks til
stairfa í öðrum starfsgreimum
þjóðfélagsins, jafníramt öðru
fólksstreymi úr sveitunum. En
þessu hefur vitamlega fylgt gíf-
urlegur fjárflótti frá lamd'búm-
aðimum. Þetta gleymisit ]>ó allt
þegar verið er að telja eftir
miljónirmar sem veittar eru til
lamdbúnaðarins af opinberri
hálfu, og það á þeim tímum,
sem bændur eru að reyna að
breyta búskapnum frá írum-
stæðum starfsháttum og rán-
yrkju til ræktunar og tækni.
Þá eru bændur eðlilega
óámægðir með það, að búvöru-
framleiðsla mamma í þóttbýl-
imu, eða utam lögbýla í land-
imu, sé talin til ofíramleiðslu
hjá bamdum, og þeir látmir
gjalda þess í lækkuðum laun-
um. E.r þetta raumar alveg hlið-
stætt því, að bændur íæru
inm á atvimmusvið verkalýðsíé-
laga þótt þa-r væri knappt um
atvimmu, og tækju vinmuna frá
verkamömmum. Hinsvegar hafa
bændur samúð með þeám
mönnum utan stéttarinn;ar, sem
yndi hafa af búfé, og vildu
gjaimian að þeir gætu notið
þess áfram, en án þese að það
bitnaði á bag baemda eins og
málum er nú háttað í þjóðfé-
laginu.
Veiðimál o.fl.
Fumdur var í Fiskiræktarfé-
laigi Fnjóskár. Er áim á upp-
Olgeir ” Lúthersson
leið sem veiðiá, em laxastigi
í Laufásfossum þarf ondurbóta
við, og mum verða aillkostnað-
arsamt verk. Félagið annast
reksturimm sjálft og hefur ekki
enm leigt hama út í heilu
lagi um ákveðið árabdl,' þótt
slíkt haifi verið til umræðu í
félagmu. Veiða má 5 daga
vikumn'ar, og eru 7 eða 8 stamg-
ir leyfðar í ánni aillri daiglega,
en henni er skipt í þrjú veiði-
svæði, svæði I, II og III, og
er það fyrsta næst sjó og um-
sjónarmaður þar Sveinn Sigur-
bjöimsson Ártúnd. Umsjónar-
maður á svæði II og formaður
félagsins, er Tryggvi Stefáns-
son Hallgilsstöðum, og á svæði
III Imgólfur Hallsson Stein-
kiifikju.
Bezti veiðitíminn er síður
uppi í dalnum en á svæði I,
eða ágústmánuður og sept. til
20. Stangargjald hæst á svæði
I er kr. 800.00 dagstöngin.
Fundur var í mjólkuirsam-
lagsdeild Fnjóskdæla í K.E.A.
haldinn. Innlögð mjólk úr
sveitdnni hafði minnkað um 88
þúsund lítra. Þetrta mundu nú
sumir teljia æskilega þróun, en
er það þó ekki fyrir okkur
bænduma hér, sem verðum að
kosfca mjög dýran flutning á
mjólkinnd á mairkað. Og nú
með enn hækkuðum reksbrar-
kosfcnaði mjólkurbíls en minmi
mjólk, fer þefcta að stranda.
En hvað eiga bænduimir þá
að gera við verðmæfcar eg góð-
ar kýr, fjósin og aðmar bygging-
ar þennan búreksbUr varðandi?
Fyrir skömmu var verið að
hækka verðjöfniuniarigjaldið á
kjöti og mjólk og var þó hiækk-
að miklu meira á kjöti, og
yrði þá útkamau þanndg, að
bóndi sem bygigi með 20 kú-
gilda snuðfjárbú (400 ær?)
mundi greiða miklu bænri
skatt i Verðjöfnunargjald en
bóndi með 20 kýr — kannöki
sem munaði 10.000,00 kr. eða
meira á ári. Ekkd er þó langt
síðan bænduir voru bvattir, frá
hiærri , stoðum, til að auka
fremur framleiðslu á sauðfjár-
afurðum en mjólk.
. Þá var fundur í nauitgripa-
ræktarfélagi hreppsins. Þar var
samþykkt að félagið gerðist
stofnaðili að væntamlegri
niaufcasitöð Búnaðarfélags ís-»
lands, en þar er ætlumin að
hefja djúpfrysfcingu nautasæð-
is. Úrvalsnaut aí þekktustu
kúakynjum verða einungis í
stöðimni, og mun þetta mjög
flýta kynibófcum i kúaræktinni
um alit land.
Já, já, enn eru bæmdur hér
með þessa bj artsýmisglý ju í
augum, að þótt mjólkuirflutm-
imgurinm sé að stramdia, þá ætla
þeir þó að fara að sæða kýrn-
ar með djúpfrystu úirvalfssæði.
Það mun að vísu aufoa mjólk-
urmagndð J>egar lengna líður
og gera flutniniginn bagstæð-
ari, en hinsvegar auka krepp-
una og vamdræðin í þjóðfélag-
imu! Hið sama gi.ldir að vísu
um hverskonair ræktun og
framfarir i iandibúnaðinum,
nema þar á mótd takist að
„horfella“ þá bændur, sem nú
standa höllustum fæti í laud-
inu, em að því er nú unnið
eftir ýmsum duldum leiðum,
en undir yfirskimi mikillar vel-
vildar í garð landbúnaðarins og
sveifcafólksins. Náttúruöflin
haía nú um ámabil gengið í
lið með þessari „velvild" með
harðindum og grasbresti. — Og
fi-ostrósirniar núna, hálfan mán-
uð af sumri, ^ru lítil huggun.
Loks var hér lítill fumdur í
Alþýðubandalagsféliagi Suður-
Þimgeyimga, en nógu stór fcil
þess að þrír menm gætu sagt
sig úr bandalnginu. Það voru:
Jón Geir Lúthersson. Olgeir
Lúfcersson og Ármann Oigeirs-
son. Orsök: vegtyllubrölt og
tækifærishlaup vissra Vianna í
hreyfingunni. Sagt er að ann-
ar þeiirra bræðra hafi farið út
til vinstri, en hinm til hægri,
en hvað seim uotn það er, þá get-
ur þetta þó verið táknrænt
Framhald á 9. síðu.
Hér barði að dyrum í dag sá
maður, sem. hefur þanm starfa
með hönduim að lesa af raf-
magnsmælum og inniheimta raf-
magnsgjöld hér í sveit og víðar
í þessu héiraði, fjórum sinnum
á áiri. hverju.
Þó maður sé nú orðinm ýmsft
vamur á sviðd verðhækkama á
þcsssum síðustu tímum Við-
roLsmiargja'ldþrotsins, þá hnykkti
mér sanmasf að segja við þegar
hann nefndi þá upphasð, sem
mér basiri mú að gireiða, svo ó-
venju há var hún. Vissi sem
var, að það stafaði ekki af
auikimnii raflmagnsnofckum heim-
ilisins. Þegar að er gáð kemur
það í ljós, að rafimagnsverð
hefur bækikað frá því í nóv. síð-
asfcliðnum um 25°/d. Þá kostaði
kv.st. tál heimiiisnotkumar kr.
1,60, en nú kr. 2,00, og hafa
fastagjöid haekkoð í sama hHut-
falli.
Rafimagn til heimilamma er
ednihver sú mesfca mauðsyn og
mesittt framfarir og þœgimdi,
sem hugsazt geta.'ítaforkuverdn
islenziku eru sameign þjóðarinn-
ar og eðldlegt að við rafimagns-
notendur gerum kröfu tML þeirra
um heiðartega verðlagminigu á
rafiorkummii okkur tál handa.
OsjáliEnátt verður mammd á, að
bera saman þessa verðhækkun,
sem rafiveitumar ákveða þegj-
andi og hljóðalaust eims -og ekk-
ert sé sjálfsagðara, við allt það
sam fer af sifcað, ef launiþegar
vilja flá lítdlsháttar kauphækk-
um, eða kauptryggimigu til að
vega ögm á móti Viðredsmar-
verObólguinini, þar é meðal
hækkuðu rafmagnsverð’i- Þá
þarf háifsmánaðar verkfall til
að ná frsm litllum hluta af
þeirri kröfu, sem launþegar
setja fram í upphafi deilunnar,
sem í síðustu dedlu var raumar
alger lágmarkskrafa. Ráðherrar
og hagfræðingar þeárra æpa þá
í ofboði, að þeirra ágætu efna-
hagskerfi hrymji í rúsit, ef
verkamenin haidi í horfinu með
kaup og kjör! Eða þegar fuill-
trúar bænda fara með hógværu
bænakvaki til ríkisstjórnar og
Alþingis og biðja um nokkra
hlífð við álöguim, sem þeir samm-
ariega geta með emigu móti umd-
ir risið. Þá segja ríkisstjórm og
land'búnaðarráðherra eitt stórt
NEI — og þar með or það mál
úr sögunmd. En þ'egar' nafvedt-
unuim þóikmast að haakika sína
vöru í verði um 25% tii bænda
og verkalýðs, þá þarf ekld orð-
um að eyða' að svo sjálfsögðum
h'lut — varla að segja frá því
sem fréttum, fyrr en þá
að rafmagnsreikningurimn segir
hvemig komið sé.
Ég spurði imnheiimitumianninn
að þvi, hvað stærsti rafimagms-
notamdi hér í sveiiit, hið hálf-
úfclenda fyrirtæki Kfeiliðjam,
þyrfiti að borga fyrir rafmagn-
ið, þótti fróðlegt að vita hvort
hún byggi við svipuð kjör og
álverksmiðjan í Straumsvik fær1
á sn'num tíma. Ekki vissi só góði
maður hvað Kísiildðjam ætti að
greiða, en hitt sagðist hann
vita með vissu, að það fyrir-
tæki hefði ekki enm þanm dag
í dag greitt eiina krónu fyrir öll
þau ókjör af raflmagni,* sam hún
hefur eytt! Ég fullyi'ði að hinir
alimenmu rafmagmsnotendur,
hvort það er ég eða aðrir, eága
heimtimgu á að fá skýr og umd-
ainbragðalaus svör frá þeim
aðillum, sem óbyrgð bera á
þessari óhemjulegu rafmagms-
hækkun, við oftirfairandi spurn-
inigum:
1: Hvar eru rökin fyrir þess-
ari hækikun? Er það vegna
gemigisfellimgarinnar í haust. og
á hverm. hátt hafði húm áhrdf á
rekstur raforkuveranna?
2: Er hækkunin vegna fyrir-
hugaðra fi’amlcvæmda í raf-
orkumólum?
3. Eins og allir vita sem vilja
kynna sér það, þá höfum við
fbúar sveitanna hlotið þau sér-
stæðu „fríðindi" að greiða raf-
magn mum hærra verði en íbúar
kaupstaða, og hefur Albingi
ébki enm séð sóma simm í að
afnema þamm ósóma. Hver er
mumurinm á því verði, sem við
í svedtum þurfum að greiða fyr-
ir rafmagn og hinsvegar íbúar
Reykjavfkur, Akureyrar og
fleiri kaupstaða?
4: Hvað skuldar Kísiliðjan
Iaxárvirkjum miklar upphæðir
fyrir rafmagn, hvenær á hún
að greiða þær sfculdir og imeð
hvaða vöxtum?
5: Á hvaða verði hefiur Kis-
iliðjunmi verið „selt" rafimagmið,
og á hvaða verði á hún að
gredða það í framtíðdnni til
reksturs síns?
6: Hver verður muhurinn, ef
einhver .verður, á rafmagns-
verði til Kísilið.iunnar og sam-
bærilegra fyrirtækja íslenzkra,
til dæmis Áburðarverksmiðj-
unnar, Sementsverfcsmiðjunnar
og fískiðjuvema?
7: Hverisu mifcið hefði máfct
draga úr þeirri rafimagnshækk-
tm, som við almenmir rafmaigms-
notendur eigum nú að taka á
ókfcur, ef Kísiliðjam hefðd greitt
skuld sína að fullu?
Við þessium spurnimgum krefist
ég umdambragðailausra svara og
treysiti Þjóðviljanum tfl að ljá
þeilm háu herrum rúm fyrir
svör siln. Ég treysiti því að inn-
heimtuimaðurinn fari ekfci með
aminiað en það sem hamn veit
rótt, .varðandi slkípti Kísiliðj-
ummar við raifveituma.
Það virðist liggja f auigum
uppi, að raunveruTega eruim við,
almenmiir rafmagnsnoitendur bér
um slóðir, að taka á okkur
hadkkum, sem að nokfcru stafar
af þessum sérsitæðu viðskiptum.
Við það bætist, að á síðastliðnu
suimiri urðum við hér í Mý-
vatnssveit fyrir miklum ólþæg-
indum afi völdum Kísiliðjunnar
í saimbandi við hennar miklu
raflmagnsnofckun. Hún bókstaf-
-lega tók svo mifcinn hluta þess
rafmagns, sem Laxárvirkjun lét
af hendi hér uppefitir, að súg-
þu iTkunarmótorar slógu úthvað
efitir annað vegna spennufalls,
og önmur nofckun var eftir því.
Á þessu kalda vori spyr hér
maður mann: Hvemig er hægt
að reka búskap'á komandi ári?
Allar nauðsynjar og rekstrar-
vörur st.órhæklka, áburðrxr t.d.
um 20%. Verðiagsgirundvaitlar-
verð næst ekki á ókkar fram-
leiöslu og ekki sjáanlegt að við
bændur fáum nókkra hækfcun á
ókkar kaupi á þessu ári. Hag-
stofian segir ofckur bændur
tekjuílægstu stéfct þjóðfélagsins,
og mun það rétt vera. Það eitt
kemur f veg fyrir að flótti
bresfci f lið bænda, að samdrátt-
ur og otvinnuleysi er f bæjun-
um og þvf örðugra um vik en
áður að yfírgefla 'bú og byggð
or flvtja á mölina.
Þetta er ekki barlómur held-
ur blákaldar staðreyndir. Svo
hart leikur dauðastríð Viðreisn-
arinnar okikur og allan almenn-
ing, .og mætti nú margur al-
múgamaður hugfleiða sfna sök.
sem stuitt hefiur að slíkum, ó-
síköpum með atlcvæði sfnu und-
anfarinn Viðreisnaráratug. Að
allar þessar ófarir séu minnk-
andi afla og verðlækkunum á
erlenduim mörkuðum að kenna, v
éins og Viðreisnarráðherramir
vilja vera láta, er auðhrakin og
marghrakin. firra, en að þetta
tvenint hafi fllýtt fyrir gjald-
hroti Viðreisnarinnar er önn-
ur saga.
Og slkrifað stendur enn: !s-
lendingar eru þriðja eða fjórða
tekjuhæsta hjóð í heimi! Stang-
ast það ekfci eittihvað á við
kjör bænda og verkamanina í
dag? Berast þá ekfci böndin að
— Viðreismiinní?
Garði við Mývatn 3. maí 1968
StarrL
<
i
i