Þjóðviljinn - 23.06.1968, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÖÐVTLJXNN — Sumraudagur 23. júnf 1968.
Stjórnmálaátök og íslenzk réttvís
Mikiö hefiur undanfarið ver-
ið talað um „löglaust atlhæfi“
við málniragu bryndreka við
Reyk javíku rhöfn. Hefur þetta
verið nefnt „valdahyggja“, —
þ.e. tilraun tál . að koma fram
skoðunum án lýðræðislegna að-
ferða og „skrflslæiti". Er þessu
blandað saman við ókyrrð í
Frakklandi, morð á Róbert
Kennedy og spjöll á kirkju-
görðum. Tvasr ástæður virðasrt:
einkum vera fyrir því að svona
mikið er talað um þetta „lög-
laiusa athsefi"; í fyrsta lagi ótti
við aðgerðir vegna fyrirhugaðrs
Natofundar í Reykjavík og í
öðru lagi almennur ótti við að
byltingaraindi í Evrópu og Am-
eríku berist til Islands.
Rétt er við þes®ar aðstæður
að fjalla eitthvað um íslenzka
réttvísi í framkvaemd, — hversu
óhlutdræg hún er og hve mikið
má á hana treys+a. Sérstakilega
er rétt að fjalla um það, er
flokkazt gæti undir óedrðir.
Árásir á Alþingishús
Frá stofnun íslenzka lýðveld-
isins harfa tvær árásir verið
gerðar á Alþingishúsið og rúð-
ur brotnar. Sú fyrrí varð gerð
30. marz 1949, sú seinni 4. nóv-
emlber 1963, en þá var einnig
gerð árás á Tjamargötu 20.
Fyrri árásin var gerð, þegar
Isíland var að gsmga í Atlanz-
hafsbandalagið. Mikdill hiiti var
í mönnum. — Flugmiða er
dredft um Reykjavík, þar sem
formenn þriggja stjómmála-
flokka hvetja fólk til að safn-
ast saman fyrir utan Alþiragis-
hús. I>ar er lögregluilið Reykja-
víkur komið saman, en auk
þess er til staðar mikið að-
stoðarlið; sanmaðisrt síðar að þar
voru mest meðlimir úr stjórin-
málafélaginu Heimdalli. Ein-
hverjar óeirðir hefjasrt rneðal
hins mikla mannfjölda, er saifn-
azt háfið saman að boði þriggja
stjómmálaflokka, — einhverju
grjóti er kastoð og mikil hróp
eru gerð, lögreglulið og varalið .
gera árás' á mannfjöldann, enn
þá meira grjóti er kastað; slags-
mál verð'a milli borgara og lög-
reglu, að endingu er öllum
mannfjöldanum dreift með
táragassprengjum.
Á eftir kemur lögregiurainn-
sókn, dómsrannsókn, sakamál,
rét'arhöld og dómar.
— Hér um bil allir beir, sem
dæmdir voru, vom stuðnings-
menn eina stjómmálaflotoksins,
sem var andstæður inngöngu
Islands í Nato. Engin rannsókn
var gerð á boðun fölks til Al-
þingishússjni9 og hugsamlegum
afleiðingum þessarair boðunar.
Engin rannsókn var gerð á þvi
hvort eða hve mikið árás lög-
reglunnar orsakaði óeirðir. Ekk-
ert kom frám, er benti til að
um skipulagða árás á Alþing-
ishúsið hefði verið að ræða, —
þvert á móti er greinilegt í
dómum, að þar var ekki gert
ráð fyrir samsæri, fyrir skipu-
lagstengslum sakbominga; þeir
vt>m allir dæmdir fyrir ein-
stakilingsbundinn og innbyrðis
einangraðan þátt í óedrðunum.
KOMMÓÐUR
l
— teak og eik
Húsgagnaverzlun Axels Gyjólfssonax
TER YLENEBUXUR
peysur, gallabuxur og regnfatnaður i úrvali
Athugið okkar lága verð — PÓSTSENDUM.
Ó. L. Laugavegi 71
Sími 20141.
HOLLENZK GÆÐAVARA
IERA
PLÖTUSPILARAR
@@
mn
SEGULBANDSTÆKI
RAFTÆKJADEILD — HAFNARSTRÆTÍ 23
SÍMI 18395
í>eir vom ekki dæmdir með
hliðsjón af því hvað þeir ætl-
uðu að gera eða hvers vegna
þeir gerðu hluti, heldur edn-
göngu fýrir sjálfan verknaðinn.
Dómamir vom mjög harðir;
aldrei hefur verknaður verið
litinn jafn alvarlegum »augum
á Isiandi á þessari öld og þá.
Þyngsta dóminn, tvaggja ára
óskilorðsbundið fangelsi fékk
kunnur sósíalliisrti „fyrir að æsa
til óeirða“. Annar dómur hljóð-
aði upp á 18 mánaða fangelsi;
einn maður var dæmdur í 6
mánaða fangelsi fyrir bað eitt
að sannað var á hann, að hann
hefði kastað steind bótt hvergi
kæmi fram hvert steinninn
hefðd farið.
Hvalfjarðarganga 1962, Kefla-
vfkurganga á nýjan leik 1964
og 1965.
1 öll skiptin var nokkuð um
'að hemámssinnar ásamt lítt
pólitískum unglingum hæfu ó-
spektdr, gerðu aðsúg að göngu-
mönnum trulflluðu störf úti-
funda, réðust á hús og síundum
einnig lögreglu. 1 brjú skipti
urðu óspektirnar alvarleigar, eða
1961, 1962 og 1965 — 1961
fordæmdi Morgunblaðið óspekt-
imar í leiðara en hrósaðd beim
í grein um gönguna. 1962 for-
dæmdi Morgunblaðið óeirðim-
ar skilyrðislaust. 1965 hrósaði
Morgunblaðið óeirðarseggjunum
• skilyrðiislaust. Óeirðir þesssr
höfðu skýlaust pólitískt inntak;
Eftir Gísla Gunnarsson
Þessir dómár samræmdust
ekki réttarvitund almennings;
fyrst almenningur og síðar for-
seti Islands ógiltu úrskurð
Hæstaréttar. Sakbomingar stóðu
eftir jafn upprétitir og áður; —
en ekki Hæsti rét.tur Islands.
Hin árásin vair gerð í miklum
stéttarátökum, bogar ríkisstjóm-
in flutti frumvarp um bann við
verkföllum í nóvem»ber 1963.
Hiti og æsingar voru f mönn-
um. Sá siður hafði komizt á
undanfarin ár, að hægrisinnaðir
og ópólitískir unglingar hæifu
óeirðir vegna Keflavfkurgönigu.
Formúlan var þá venjuíega sú,
að fyrsrt var ráðizt að göngu-
mönnurn, sfðan á Tjamargötu
20 og að endinigu á lögreglu.
1 Alþingi standa yfir umræð-
ur um áðumefnt frumvarp rílk-
isstjóriiair. Margir vilja korna
og hluista á umræðum^r, en
færri komasrt að en vilja. Síð-
'dégis 4. Tióverh.ber saifinast mik-
iM mannfjöldi fyrir framan Aí-
þingishúsið, mesrt unglingar
úr skólum Reykjavíkur, þar af
um helmingur úr skóla, sem
HeimdaMur á mjög sterk írt»ök í.
Þessi mannfjöldi er lítiH í sam-
anburði við mannlfjöldann 30.
marz 1949. Hróp hópsdns snú-
asrt einlkum gegn ledðtogum
verkalýðshreyfinigarinnar ft.d.
„Burt með Hannibal“, „Niður
með kommúnista"). Alþingis-
menn frá Alþýðubandalaginu
verða einig fyrir aðkssti. Hlurti
hópsins gerir einnig aðsúg að
Tjamargötu 20.1 Alþingtishúsinu
eru flestar rúður á framhlið
þess hrortnar.
Ekkert lögreglulið gerir slkipu-
lagða áráis á hópinn. Etigúm
táragassprengjum er varpað.
Nbkkrum er stunigsð í lögreglu-
bfla og að endingu hæitrta ó-
edrðimar og grjótíkastið.
— Bftirmáli vairð enginn ,sem
vitað er um. Ekkerrt safcamál
varð táfl vegna þessara óeirða,
þ.e. engin réttarhöld urðu. Ef
til vill urðu einhver lögregrtu-
mál: — selcrtir og ámánnintgar,
um það hefur ektó vitnazt.
Engin nöfn voru brit. Engin
opinber rannsókn vtar gerð.
Prentaraverkfall srtóð yfir
meðan á selnni árásinní srtóð
og var því mjög lítið um hana
rirtað. Tíminn og Alþýðublaðið
stilltu þó út myndurn alf óedrða-
seggjuim i gllugga. Sást þar
greinilega að um Heimdelliniga
var að ræða.
Þanniig er samanburður á
þessum tvedm árásum á Al-
þingishúsið og framkvæmd fs-
lenzkrar réttvfei í bæði skiptin.
Keflavíkurgöngur og óspektir
1960 ákváðu nokkrir hemáms-
amdstæðingar að skipuleggja
göngu frá Keflavfk tíl Reykja-
víkur til að mótmæla banda-
rísku herstöðinni. Sama ár voru
Samtök hemámsandstæðinga
stofnuð. Þessar aðgerðir vöktu
talsveröa gremju í röðum her-
námssinna, einikum f skrifum
Morgunblaðsins. önnur Kefla-
vfkurganea var farin 1961,
1961 r>g 1962 einkenndust þær
af ótviræðum andkommúnisma;
— þá var Berlinarmúrinn ein-
kenni eriendra frétta, ekki Viet-
namstríðið. 1965 var aðdáun á
Keflavikursjónvarpi heilzta sam-
eininigartáfcn óeirðarseggjanna.
Um óeirðdmar 18. mai 1965
skrifar Morgunblaðið bannig í
Staksteinum 20. maí undir fyr-
irsögninni: Að fljúgast á við
krakka:
Að venju endaði síðasta ganga
kommúnista á því, að þeir
flugust á við börn. Fer\ þetta
að verða næsta árviss viðburð-
ur í höfuðstaðnum að sjá af-
gamla kommúnista og afkvæmi
þeirra berja á bömum með
göngustöfum og. rcyna að rífa
af þeim spjöld og veifur. Segja
má þó, að gamanið hafi tekið
að káma nokkuð síðast, ehdá
þurfti þá öflugan lögregluvörð
umhverfis kommúnistalýðinn og
dugði varía til. Lögreglan gekk
ötullega fram í því að verja
kommúnista fyrir áreitni krakk-
anna, enda vom sumir göngu-
menn lítt færir um að verja
hendur sínar sjálfir vegna el'I.í,
þreytu, mæði, bræði og annarra
annmarka. Hvað, sem því líður,
þá hefur sú hefð komizt ör-
ugglega á, að hátindur göng-
unnar skuli vera að enda í
tuski við krakka og Iáta brjóta
nokkrar rúður í Tjarnargötu
20. Hæfir sá hátindur göngunn-
ar tilgangi hcnnar mætavel.
Engin rannsókn.
Bkki er kuirMiuSt um, að
nein opinber ramnsdfcn hafi
verið gerð vegn»a hmgsanlegrar
Skipulagningar nokkurra ó-
spekta í sambandi við Kefla-
vfkurgöngur. Ekki er helldur
kunn.ugt um, að nokkurt saka-
mál, þ.e. mál rekið með sóikm
og vörm fyrir dómstóli, hafi
orðið tíl vegna þessara óspekta;
ollu þó óeirðarseggir oft mikil-
um skemmdum og ártbu venju-
lega í stríði við lögreislu. Höf-
undur þessarar gredmar veiit
vegna tílviljunar ýtarlega um
eftirrekstur óspektanna eitrt ár-
ið.
5 unglingar voru þá hand-
tekmir Pg voru þeir allir 16
ára og eldri. 4 var sleppt án
nokkurra eftirmála en sá 'fimmtí
fékk 1000 kr. sekt fyrir að þrífa
kylfu af lögregluþjóni og slá
síðam bainn sama lögregiuþjón
mangsinnis með kydfunni. Þetta
var að sjálfsögðu afgreitrt sem
vægari tegund opinberra mála,
þ.e. sem lögreglumál, ekki saka-
mál. Hvaða dóm hefði þessi
unglingur hlotið cf hann hefði
framið sama verknað 30. marz
1949?
En um sakamál gat að sjálf-
sögðu ekki verið hér að ræða,
því að slíkt hefði eetað þýtt
ýtarlega rannsókn á óeirðunum
og fleiri sakamál.
íslenzk réttvísi á öðrum
sviðum.
Alldr vi.ta hve auðveldlega
• ýmisir f jármálamenn hafa
sloppið við íslenzka réttvisd;
má nefna hér möng dæmi,
smyglmál er varða bamkastjóra,
okurlán er varða hæstarétitar-
dómara o.s.frv. Venjulegai
beitir ríkisvaldið sér gegn gagn-
rýnendum þessarar misbeiting-
ar, ekki gegn sjálfum lötgbrjót-
unum. Annað mál, óskylt fjár-
glæfrunum, hefur verið nú í
gangi í níu mánuði, hið svo-
niefnda „Bjargsmál“. Hinn
merki þárttur ýmissa ráða-
marana, í óvenjuleeum rekstri
þess héfur ekki enn þá verið
opinherlega rakinn, en hvernig
sem málimu resiðir af, mun
saga þess síðar meir verða ná-
kvæmlega rakin.
Islenzk réttvísi er
hiutdræg
Eftirfarandi atriði _@ru aug-
ljós samkvæmt ofanrirtuðu.
1. viðbrögð lögregilu, gagn-
vart piólitfskum aðgerðum eru
ekki undir þvi komin hve all-
varíegar þær eru heldur hverjir
srtanda fyrir þeim.
2. Ríkissaksóknarí og dómstól-
ar eru pólitísk öfl.
3. Natoandstæðdngar verða
því að vera viðbúnir hörkuleg-
ustu og óréttmærtuistu aðgerðum
af hálfu íslenzkrar réttvisi.
Sumum kann að virðast þetta
harður dóravur, en því miður er
hann sá eimi sem reynslan sýn-
ir að er raunsær. Hér er engan
veginn verið aö deila á ein-
staka lögreglumenn, dómara
eða dómfulltrúa, oftast eru
þetta heiðariegustu menn. En
þeir eru þjónar spil'lts og ó-
heiðariegs rfkisvalds og verða
að breyta sem slfkir.
Gísli Gunnarsson.
4>-
Veitingaskálinn að Ferstiklu býður yður að nóttu sem degi
heitan mat (kjúklinga, kótelettur, hamborgara o.fl.), kaffi, öl,
gosdrykki, smurt brauð, samlokur, sælgæti — og ýmsar ferða-
vörúr, ásamt benzíni og olíum. — Seljufn einnig veiðiléyfi. —
Verið velkomin að Ferstiklu og njótið okkar góðu þjónustu.
Veitingaskálinn aó Ferstiklu.
• •
KJORDÆMAFUNDIR
DR. KRISTJÁNS ELDJÁRNS
Til viðbótar þeim fundum, sem þegar hafa verið aug-
lýstir, hafa verið ákveðnir eftirtaldir almennir fundir
dr. Kristjáns Eldjárns í kjördæmum utan Reykjavíkur:
1. Suðurlandskjördæmi, Vestmannaeyjar
Sunnudaginn 23. júní, kl. 15:30, í Samkomuhúsinu.
2. Reykjaneskjördæmi
Stapi, þriðjudaginn 25. juní, kl. 21:00.
3. Suðurlandskjördæmi
Selfoss, miðvikudaginn 26. júní, kl. 21 :00 í Selfossbíó.
I ■ '
Stuðningsmenn.
V