Þjóðviljinn - 23.06.1968, Blaðsíða 7

Suimudagur 23. júra 1968 — ÞJOÐVILJINN — SÍÐA £

.— .....

M>>i>>>>

Óvínafagnaður
Okkar mæta menntahof
á cmorgun gistir viðsjáll lýður.
Sá fær.meira last en lof,
sem landvistina honum býður.
Hvar er óhult okkar jörð?
Austanfjalla sprengjur hvinu.
Lukka og hending halda vörð
í höfuðstaðarþéttbýlinu.
Enginn virðir íslending,
sem okkar land til sölu býður.
Skoða það í krók og kring
kaupahéðnar, þursalýður.
Enginn skilur íslending,
sem okkar máli af þýlund týnir.
Hans vinir kalla hann vesaling,
en virða þann, sem klæmar sýnir,
Oddný Guðmundsdóttir,
Gangan
Við göngum. Og göngum
ekki á rétt nokkurs manns;
en til þess að mótmæla ranglætinu
Við göngum
og göngum ekki til að leita kinda,
heldur til þess að reka herinn
af höndum okkar.
Við göngum
ekki til þéss að ráðast á garðinn
þar sem hanh er lægstur,
en á móti sterkasta herveldi heims
Með slitna skó og hreina samvizku
eina að vopni.
Við göngum
ekki í kringum gullkálfinn,
heldur til að ganga fram af afturhaldinu
ganga fram af hemuim, ,
vemdarenglum niðurlægingarinnar.
Við göngum
uf í óvissuna móti varðbergi
forheimskunarinnar:
móti ógnum atómsprengjunnar,
móti hemámi hugans.
Hugi Hraunfjörð
taalcBr inn í bandalagið með
því hátíðlega lofbrði aö hér
skyldi aldrei vena her á friöar-
tímum. Nú hegar líður að enda-
lokum bandalaigsins er meiri'
þörf en noktoru sinni áður til
að vera á varðbergi gegn þeim
lygavef sem vaildamenn í Wash-
ington haía öðlazt slíka æfingu
sem dæmin sainna í að vetfa
þegar þeim þyíkir h'enta. Það
eru etoki nema nokkrir dagar
síðan að Dean Rusk utanríkis-
ráðheirra sagðd þingnefnd í
Washington að hætbulegt myndi
vera að fæktoa firekar en þegar
hefur verið ákveðið í hertiði
Bamdarík.ianma í Evrópu, vegna
þess að vitneskja hefði borizt
um að aðildaijó'ki Varsjár-
bandalagsins væru að efla her-
styrk sinn. Yrði þetta mál sér-
staklega rætit á ráðherrafund-
inum í Reykjavfk. Þótt banda-
ríska heimsveldið hatfi sett otf-
an vegna þeirra áfalla sem her-
vald þess hefur orðið fyrir í
Vietnam og þess á'litshnekkis
sem Vietnamstríðið hefur orðið
því um víða veröld er engu
að síður ljóst að það hdfur
ékfci í hyggju að afsala sér
þegjandi og hljóðallauist þeim
í tötoum — því dmttnunavrvaldi
sem það öölaðist í Vestur-Bv-
bandaiagi eins og Naito leiddi
fyrst til þess að Fraktoar yrðu
að afeala sór stjórn yfir land-
vöi-num sínum í hendur öUUug-
asta aðila bandalagsins, þ. e.
Bandaríkjunum, án þess ]>ó að
haifa nokkra tryiggingu fyrir því
að þeim yrði k'jmið til aðstoð-
ar, hvað svo sem öillum samn-
ii.gsókvæðuim liði „eins og
reyndin varð með Tékkóslóv-
aikíu í Miinohen 1938“, eins og
Ailleret komst að orði, en
þetta myndi leiða af sér aö
fullvolddð glataðist smétt og
smótt og að lökum fyrir fullt
og allt.
I tilefni af þessari girein Aiili-
eret hershöfðingja sagði háitt-
settur starfsmaður franska fór-
setaembættisins svo i viðtali
við „Nouvel Observateur“ (6.
des. 1967): „Það eru ekki lang-
ur fyrir hendi neinar jdtovæðar
fórsendur fyrir að vera í banda-
laginu. Vetndsvopnastríðið krefet
skilyrðdslausrar slculdbindinigar.
Það verður að vera samikomu-
lag um allt, ails staðar. Það
er erfitt að skuldbinda sig til
eigin tortíminigar í annars þágu
eða af annars völduim.... Og
til hvers er þá þetta bandalag?
Til þess að staðifesta að mað-
ur tilheyri vestrænum heimi
verr. Sáttonálinn er þvi aflsagð-
ur víxill. „Hið aldna Nato get-
ur ektoi lengur risið undir nedn-
um vandamálum. Á ráðherra-
fundinum i Brussel (í vetur)
hófst senniléga síðasti, áreiðan-
lega ömurlegasti kafli ævi-
skeið þess“, var sagt í þeirri
„Spiegel“-grein sem áður var
vitnað til. Það verður reynt
enn um slkeið að halda 1 ffi í
Sllihrumum og útlitfuöum lík-
ama þeas og þá gripið til
skobtulækh inga þegar annað
hrífur ekki, eins og t.d. stofn-
unar saimeigimlegra floladeilda
ó Norður-Atlanzhafi sem begar
er haifin — eins og Reytoviík-
in,gar hafa tvívegis verið minnt-
ir á — og á Miðjarðarhatfi sem
vafalaust verður reynd jaegar
talið verður að lýðrasðissinnaðir
stuðningsmenn Atlanzbamdailags-
ins hafi grátið örlög Gríkkja
nógu lengi.
En völ á minnzt, — bað sicyldi
. þó etoki vera að Nato ætbi fyr-
ir höndum þá enduirnýjun líf-
daganna, sem fylgiismenn bess
ha,fa vonazt svo fastillega eftir,
en öíl sólanmertoi halfa verið
gegn? Vaddarán grísfcu herfor-
inigjanna í aprfl í fymai er
greinilegur votibur þess að meg-
inhugmyndin að batoi stofnun
Hermálaráðherrar Atlanzbandalagsins á íuntli — þeir „glötuðu herstjórnarhugmynd slnni'‘
rópu í skjóli Atlam zbamdal ags-
ins.
Bandariskum • ráðamðnnum
mun að vísu vera farið að
v«rða ljóst að nú mumu til lit-
ils duga þau grófu brögð sem
beitt var fyrir tæpum tveimur
áratugum, og oftlega hafa
reynzt þeim vel síðan. Ekki
einu sinni dyggustu handbendi
þeirra meðal evrópskra stjórn- ’
málamanna eru nú svo ósvífin
að halda því fram að nokkur
hsetta sé, á friðrotfi af hálfu
Sovétríkjamna, enda fyriiifinnst
varla í ólfunni noikikur só ein-
feldningur sem myndii taka
mark á slí'kri staðhætfinigu —
nema ef vera skyldi einihver
ritstjóri „Morgunbliaðsins‘‘. Því
er nú mikið talað í þeirn lier-
búðum um nauösyn þess að
breyta hernaðareðli bandalags-
ins, gera það að vettvamgi
víðtæks samstarfs „vestrænna
ríkja“, eims og Norður-Atlanz-
sáttmálinn gerði reyndar ráð
fyrir. En það verður ekki frek-
ar hægt að breyta hernaðareðli
' Atlanzbsindalagsins en hægt er
að kenna gömlum hundi að
sitja. Það getur ekki flúið for-
tíð' sina.
Þessar bollaleggingar Nato-
sinna byggja m.a. á því að
j>ótt Frakkar hafi slitið hemað-
arssimstarfinu við Atlanzbanda-
lagið taka þeir enn þátt i póli-
tísku siairfi þess, þ.e. á fundum
fastaráðsins og ráðherrafund-
unum. En þótt enginn viti yíir
hverju de Gaiuille býr hafa
menn til skamms tíma hallazt
að því að ætlum hans væri að
höggva á síðustu böndin sem
tengja Frakka við bandalagið.
Þetta mörkuðu menn m.a. af
grein sem Ailleret, þáverandi
yfirhershöfðingi Frafcka, hirtd i
hinu hálfopinbera tímariti „Re-
vue de Défonse n0itiionalle“ í
nóvember sl. MeBinniðuirS’töður
greinarinnar sem birt var með
samþykki Messimers hermóla-
ráðherra og því de Gauílle sjálfs
voru þær að Fraktoar ættu að
vera alveg lausdr við öll hem-
aðarbandalög, en vera við þvi
búnir að mæta stríðsógnun úr
hvaða átit sem vaeri. Aðild að
sem, er , tit vamar visöum verð-
mœftuim, eins og t.d. mannhelgi,
lýðræðd eða frelsi? Það væri
táknræn athöfin. Og með hennd
væri ætlazt tiH of mikils, eða
of lítils.
Séu toostirnir við aðiild að
að bandalaginu létbvægir, eru
ókostirnir gneindlegir. Við erum
taldir eiga þótt í stotfnun sem
er alHs ekki okkar. Það er ó-
notaílegt aö heyra ]>að saigit að
„vasiburlenzkir“ herir berjist í
Víetnoim. Við föllumst ekki á
það ... Fraiktoar vilja eiiga viin-
samllegt samstarf við alla. Það
gerir hemaðarsamsitanf ókleift,
það útilokar þátttöku 1 hemað-
arbímdailaigi“.
Röksemdafærsla hins franska
embættismanns er ákaflega
sannfærandi, reyndar ómótmæl-
anleg — og það skyldi enginn
ætla að starfsmenn de Gaulle
einir hoifi þá yfirsýn sem gier-
ir mönnum kíleift að brjóta má!
til mergjar, að vellja bær fór-
sendur sem máli skipta og
draga af þeitn ályktanir sem
séu í samræmd við ríkjandi að-
stæöuir. Enda þótt eðlisbundin
tregða manma, okki sízt „ó-
byrgra“ stjórnmólamanna, geti
orðiö til að reynt verði að halda
lífi í Atlanzbandailaginu fram
yfir þann aildur sem því var
skammtaður, getur enginn geng-
ið þess duilipn sem fylgzt hef-
ur með þeim umræðum sem nú
á síðasta gfidistíAáári banda-
lagsins eiga sér stað í aðildar-
rfkjum þcss að hvergi er bað
lengur talinn sjáltfsagður hlut-
ur. Það var þannig athyglisverð-
ast við þá ákvörðum norska
StórþimgsinS að Norðmenn
skyldu enn um sinn byggja
landvarnir sínar á samstarfi
innan Atlanzbandalagsins, að
jafniframt tók norsfca stjómiin
af alllan valfa um það í fyrsta
.sinn að eftir 4. apríl 1969 gæti
tivert aðildarríkjanna saigt sig
úr bandalaginu hvenær sem
væri með eins árs fyrirvara.
Lftill vatfi er á jyví að þessi
túlkun á uppsagnarákvaaði
Nato-S'áttmiá!áns mun verða of-
an á í bamdaiaginu, hvort sem
Bandaríkjunum líkar betur eða
A tíl an zb andal agsin s, náuðsynin
að sibemima stiigu við sérhverri
þeirri þróun í aðildaimíkjunum
sem leitt gæti til slcerðinigar á
einkatframitaki hedmsatuðivalds-
ins, — að sú megimihugmynd er
enn Ijóslifandi og áiþreifamleg
staðreynd. Vaildaránið fór fram
saimkvæmt áætlun sem gerð
var í Griktolandi eins og öðr-
um Naito-riikjum á veguim At-
lanzbandailagsins til notkunar
etf horfiur væru á að griska
þjóðin myndi lyfta til valda
mönnum sem nytu etotoi trauists
forráðamanna þess eða með
öðrum oi’ðum valdamanna 1
Washington. Nú þegar svo mörg
mertoi eru þess að hin sósíá/1-
istístou öffl Vestur-Evrópu séu
aiftur að sækja í sig veðrið —
hefiur Atl ain zbanda iagi ð þá aifit-
ur öðlazt þann raunverulega
tiligang sem því var æblaður í
upþhafi, þótt forðazt væri að
segja það þerum orðum? Menn
hjuggu efitir því að þegar hinn
nýi sendiihema Bandarilkjanna,
Sargent Slhiver, gekto í liðnum
mánuði í fyrsta sánn á fuind de
Gaulile, lét bimm aldni forseti,
umsetinn atf hinum nýju bylt-
ingarölfflum sem nýtoapatalism-
inn hetfur k’allað fram á sjón-
arsviðið, orð fialla á þá leið,
að hvað sem fiði ötlurn ágrein-
ingi Fratotolamds og Bandarflkj-
amna, þá myndu þau standa
hvort við nnmairs hlið þegar í
nauðirmar ræki.
Nato-áæiflunin sem fylgt var
við valdaránið í Grikitolandi var
kennd við Prómeþeus. Það væri
sjálfsagt til lítils, en þó ftw-
vitnilegt að vita við hvert otok-
ar fomu goða sambærileg ásetl-
Portúgal og Nató
Samstaða bandalagsríkjanna stuðningur við nýlendukúgun Portúgala
• Portúgal var tekið í Atl-
anzhafsbandalagið árið 1949.
Aðildin hefur fært ríkinu efna-
hagrilegan, siðferðilcgan og pól-
itískan stuðning við einræðið.
• Innan ramma Nató ieyfir
Portúgal Bandaríkjunum (fyrir
nokkuð gjald) að hafa herstöðv-
ar á Azoreyjum, Frökkum og
Englendingum að hafa her-
stöðvar í Montijo og Azoreyjum
og Vestur-Þjóðverjum á Beja,
sem er eyja um 166 km suður
af Lissabon, liöfuðborginni.
Herstöðin á Beja hefur vakið
mesta athygli, að nokítoru leytd
vegina stöðu sinmar og að nokfcru
leyti vegna mannviirkja, efnds-
aðdrátta og liðsints sem þar er.
Beja er stærsta herstöð Vest-
ur-Þýzkalands erlendis og á að
nota hana tffl þjálfunar á vest-
ur-þýzkum fflugmönmuim á Star-
fighter-þotunum.
Portúgalar hafa sjálfir laigt 20
miljónir doilara f fyrirtækið.
Sem siendur eru nolkkur þús-
und vewtur-þýzkir hermerm í
Beja, en þeir eiga að vera
15.500 samkvæmt óstaðfestum
fregnum — óstaðlfestum vegna
þess að herstöðán hefur etokd
svo mitoið sem verið nefnd á
nafn í hinium rifekoðuðu portú-
gölstou blöðum. En samtovæmt
blaöfnu New York Times 23.
ágúst 1965 ætllar Vestur-Þýztoa-
land að aflhienda Portúgölum í
staðinn 60 þotur „tíl hemaðar-
aðgerða í Afiríku."
Það ,er greinilegt að Portú-
gailar leita eftir meiri og meiri
aðstoð vopnabræðra isinnai f
Na/bó í n’ýlendustyrjaldir sinar.
Á Natófundi í Ivissabon hinn
17. apríl í ár reynd/u portú-
gölsltou fulltrúamir að fullvissa
fastanefnd bandalagsins um það
hve þýðingairmikfar nýlendur
Portúgala séu fyrir vestrænt
varnairtoerfi, og að árás á þessd
landsvæði sé i raun og venu
árás á Naitó.
Portúgalar vilja einnig emdur-
stodpuleggja uppbygigingu Nató,
þanndg aö nýlendumar verði
tefcnar með.
Sem stendur virðist það óflík-
legt að Portúgal takist að fá
önnur Natórífci tíl beinnar þátt-
töfcu í nýflendustríði sínu. En
slíikar óstoir' eiga sér þó hljóm-
grunn j meðal helztu forystu-
manna bandalagsins, edns og sjá
mó af orðum yfirhershöfðingj-
ans, Lymon Lemnitzer, sem
hann viðhafðd f ræðu 8. maí
1963 er hann ræddi m.a. um
stríðið í Angpfla: „Portúgaliskir
hermenn berjatst fyrir vöm á-
kveðinna meginreglna, verja
landsvæði, hróefni og herstöðv-
ar sem eru óhjákvæmilegar fyr-
ir vöm Evrópu, fyrir vöm alls
hins vestræna hedms.“
Bn það er samt öhjékvasmi-
legt að Portúgalar noti Naté-
vopn gegn þjóðfreilsishreytfing-
unum í Afriku og geri það með
fullri vitund annarra aðildatr-
ríkja. Þessi Nató-samvinna var
tekdn tíl umiræðu á fundd æðistu
manna í Einángarsamtökum
Afri'kiu í Kinshasa í september
1967 og segir í ályktun þeirra:
„Samstaða band alagsrík jann a
í Nató gerir Portúgal kleift að
halda áfra-m nýlendukúgun
sinni á landsvæðum sem það.
hefur undirokað og jafnvel
færa stríðið lengra og inn á
landsvæði frjálsra þjóða sém
leggja að nýlendunum.“
un tíl
kennd.
notkunar hérlendis er
Kveðjuhóf fyrir
Helgu og
Gunnar Rocksen
fslenzk-sænska félagið held-
ur kveðjuhóf fyrir Helgu og
Gunnar Rocksén, ræðdsmatnn
Svía, f Átthagasal Hótel Sögu
fimmitudaginn 27. júní. Hótfið
hefst með sameiginilegu borö-
haldá tol. 2O.0ð. Þáitbfcaka er
frjáls öllum vinum þeirra
hjóna.
Mjög áríðandd er að fólk til-
kynnd þátttöku sína í síma
3-27-73 eða 1-54-83 fyrir kl
23.00 miðvikudagsfcvöldið 26.
júní.
Kflæðtnaöur; Dökk fiöit
Munið Keflavíkur-
gönguna og fundinn!
J