Þjóðviljinn - 07.08.1968, Blaðsíða 2

2 SlÐA — ÞJOÐVILOTNN — Miðvílkiuidiagur 1. ágúst 1968.
Minning
0
uimundur K. Jónatansson
skáld
Guðttiunduir K. , Jónatansson
skáid er látinn. Sú sága ér hófst
við fæðimgu hans að Staðar-
felli á Fellsströnd, 25. júní
1885 verður ékfci að fullu sögð
hér. Foreldrar hans voru hión-
in Sigríður Gísladóttk og Jómat-
am Þorsteinsson húsmaður þar.
Móðir Guðniundar dó, nokkrum
dögum eftir að hann fæddist,
en faðir hans varð stuttu síðar
farlania maður eftir sflysaskot,
er hann fékk í annan fótinn frá
samferðamanni sínurn, Lífsferill
Guðrnumdar byrjaðd þvi sem
þrautagainga eins og svo margra
hama, er urðu munaðariaus á
þeim árum. Lífsk,iör fólks og
lífsbarátta voru önnur t>g verri,
en nú er o.g víðhoitf almenn-
ings til bairnauppeldis og mun-
aðarlausra anmað. En drengur-
inn var góðum gáfuim gæddur
og ávann sér hylli og velvild
samferðafól'ksins heima í sveit
sdnnii. Eftir veru sína á nokkr-
'uan bæium á Fellsströndinni
fluttist hann að Knarrar-
hdfn í Hvammssveit til Guð-
mundar Friðrikssonar og Ólaf-
ar Magmusdöttur. Þar bió einn-
ig Þorglls Friðriksson bróðir
Guðmumdair, sem var barna-
keftnari. Skipaðd séra K.iartan
Helgason í Hvammi svo fyrir að
hann sfcyldi kenna dreragmuim
iestur, sfcrift, reikning og fcrist-
im íræði, sem hann gerði. Það
og einn vetur á Eiðum er eú
stkolaganga, sem Guðmundur
naut á lífsleiðinni. En með-
ífiæddar gáíur og löngun til bok-
lesturs gerðu honum kleift að
afia sér haldgóðrar boklegrar
menhtunár óg skiimimgs á skáld-
skap. Síðasta árið, sem Guð-
mundur var á bernskustöðvun-
um var hann á Skarfsstöðum
hjá Gudmundi Grimssyni og
Steinunni konu hans. Hún lézt
um veturimn. Guðmundur
fermdist um vorið. Eftir fenm-
inguna réðist hann til Ölafs
HaiTldórssonar trésmiðs á Isa-
firðá og vamn hjá htmum og
öðrum manni við ýmis störf
f_ hálft anneð ár þar til hann
fór suður að Bessastöðum til
Skiila Thoroddsen. Hjá honum
vann hann í þrjú og háilfft ár.
Þótti honum það góð vist og
oft skemmtileg. Hann segir líka
er hann kveður Betssastaðd:
„Ég kveð meft trega kæra
Bessastafti,
og káta æskuvini' er dvelja
hér".
Og endar kvæðdð þanmig:
„En' herrann verndi hofuftbólið
forna,
sem hefir veitt svo margan
Claðan rtaff.
Ég óska þess að enn þar sé
aft morgna
ogf Sld bví flytji nýjan frægftar
hag".
Þetta var spámannlega kveðdð
árið 1906 og Guðimundur átti
<*ftir að lifa bað að þessi ósk
hans rasttisit, þar sem Bessastað-
ir eru nú orðnir mesta virðdng-
arsetur landsims og munu verða
það að öllum líkindum í náinmi
framitíð.
-----------------------------------------------_----------------$>
Jek að mér
að skafa upp og lakka útihurðir.
Útvega einnig stál á hurðir og þröskulda.
Skipti um skrár og lamir.
Sími 3-68-57
AÍalfundur
SöJusambands ísl. fisikfraimleiftenda verftur haidin í Sig-
túni, fimmtudagiiwi 8. ágúst lðM, W, 10. Va.
DAGSKRÁ:
1. Formaður stjórnar setur fundinn.
2. Kosning fundarstjóra, ritara ög kjörbréfanefildar.
3. Skýrsla stjórnarinnar fyrir árið 1967.
4. Reikniögar SölusambaiHdsms fyrir árið 1967.
5. ðnreur mál.
6. Kosning stjémar og endursfcoftenda.
Staðalyflæknis
Sjúkraiiús Akranéss óöfcar aft ráða sérfraedintg í lyflafeknis-
sjúkdóhium næsta haust, efta samfcvæmt samfcömulagi.
Umsóknir ásamt upplýsingum um nam»f«cril og fyrri störf,
sendist tii Sftjóroair Sjúkrahúss AfcranesB fyrir 1. október
n. k.
Stjóra Sjúkrahúss Akraness.
Ufft ndkfcurt tímabil var hann
hjá Daníel Bernhoft bakara-
meistara. Taldi hann bað þá
beztu vist, er hann var í á ævi
sinnd. Þaðan lá leiðin austur
til Seyðdsf.iarðar til sjóróðira um
sumarið. Næstu ár var Guð-
muindur í vist á nokfcrum stöð-
um á Héraði svó sem Ey.ióllQs-
stöðum og Hallormssfcáð, edtt
sumar í vegavinnu á Fagra-
dai og ,einn vetur á Eiðaskóla.
Árið 1911 réðdst hann tii Frdð-
rifcs Vathne á Seyðisfírði. A
Eiðaskóla lærðd Guðmundur
töluvert í ensku og jók við þá
kunnáttu sína með aðt?toð Sig-
rúnar Pálsdóttur á Hallormsstað
og Ottós Vathne.
Sá lærdómur kom sér vel
fyrir Guðmund því að 12. aipril
1912 lagði hann af stað til
Kanada með inrafflyt.iendalhópi.
Var hann túíkur fólksdns með-
an samleið entóst.
í Kanada vamn Guðmumdur
við ýms störf: byggingavimnu,
iamdbúnað, la.ndimæliTTgar, vega-
lagningu og veiðiskap á vötn-
umum, sem kvað vera kald-
söm vimna að vetrarlagi.
í april 1916 immiritaðist Guð-
mumdur, sem rauðakrossimaður
i Karmdaiher. M\jn það hafa
verið hans meðfædda lömgum
til að hiálpa og bjanœi, sem
knúði hamm tii þess, því að
sh'kur manmvinur vair Guð-
mundur að hanm var alla tíð
reiðubúimm til að rétt? líknamdi
hömd. Hamm hafffli sterka með-
aumfcvum með öllum, er bágt
áttu hvort heldur vonu memm
eða dýr. Hanm varð líka svo
haimimgiusíimur að þurfa aldred
að þera vopm á meðlbræður
sína. Að striðinu lofcnu hélt
Guðmundun* aftur til KEimada
og var þar til aiiþinígishátóðar-
ársdms 1930. Þá brá hamn sér
heim til IsUamds í tiletBni aif
hátíðahöidumum og ætlaðd aö-
einis að stamza hér stuttam tóma,,
en su viðdvöl varð lemgri en
ráð var fyrir gort og heilla-
drjúg. Þá um sumarið kynmit-
ist hann konuefninu símu Umu
Pétursdóttur frá Króki á Akra-
nesd, sem þá var búsett á Haö-
arstíg 10 hér í Reykjavík. Þau
voru gefim saiman í Mjónabamd
2. ág. 1930. Guðmundttir mdssti
konu sdma 16. jam. 1962. Sam-
búð þeirra hjóma var með þeim
cigsetum að aldrei bar þar
skuippga á, og samskiptii við má-
búana og aðra slik að öillum
þóttí góð. Þaiu voru bœðd heíð-
arlegar, gramdvarar og góð-
hjartaðar mamneskjur, sem
höfðu bætamdi,áihrif á umhverfi
sitt. Þau eigmuðust emgim börn,
em hugsuðu Mýtt tii barna og
ætíuðu þeim, sem vamgefin eru
og vers>t stödd i lífsbairáttunni
aft njóta verka sinma og lifs-
Guðmumdur og Uma bjuiggu
mestallan sdmm búskap hér í
Laugarásnum. Fyrst að Grund
við Lamgholtsveg, í Laufholti
og sfðast 1 nýja húsdnu sínu,
Asvegi 7. Þeim var bað sam-
eigimiegt áihugaimál að fegra
heimdli sdtt, utian húss sem
innam, enda var bað í samræmi
við þeirra inmri mamm að haía
allt fágað og hreint.
Guðmundur stumdaðd sams-
komar störf hór heima, sem
hann vann við í Kamada. Síð-
ustu 11 árin áður en hanm
veiktist vamm hann að vega-
Iagnimjgu hjá Reykjavikurborg.
Af eðlldlegum ástæðum kymmit-
ist Guðmundur hag verka-
manna.. Hann hugsaði Meypi-
dómalaust um það mál eims og
önmur og ndðurstaðan varð sú
að hamm studdi verkalýðsbarátt-
una af hedlum hug með síálf-
stæðiri hugsun og adlhöfn.
Guomundur var algjör bind-
imddsmaiður á allar nautmavörur
og starfsmaður stúkunmar Heklu
f Wimmdpeg á meðan hamm var
þar.
Guðmundur K. Jónatansson og Una Pétursdóttir.
Guðmundur var að eðilistfari
hæggerðoir og prúðimannleguir í
framgöngu, hlédrægur, en
traustur í öliu. Hann var við-
ræðugóður og hafðd gaimam af
samræðum, sérsitaWega þegar
rætt var um ljóðagerð og skáid-
skap ailan. Af skáldum var hon
um Stefán G. sérstaklega hug-
leifcinm. Mum þar hafa ráðið
amddeguir sikyldieiki oig svipuð
lilfskjör. Báðir voru fæddir gálf-
aðír með skáldlhneigð í voggu-
gjöf, óiusit upp við sömu störf,
þurftu umgir að vimma fyrir sér,
nutu lítiliar skólagönigu, fóru
umgir frá Islamdi til ammars Pg
sama lands, urðu þar að vimna
hörðum hömdum' fyrir sínu dag-
lega brauði, em héldu þó órof-
inmd trygj'íð við skáldgyðtiuma og
þjónuðu henni hverja andvöiltu-
stumd. Skáldskapur þeirra
beggja óx upp af islenzkum
jarðvegi og stóð þar aila tíð
rótfastur. ^
Guðmundur segir á eimum
stað:
„vSr ég í anda tigna tihda
tðfrandi Frón í sólar-roða,
uppsprettur nýrra andans linda
ársæld og grullha framtíð boða".
Og ennfremur segir hamn í
kvæödnu: „Þ.ióörækmisihvöt":
Frjóvgandi vonar-bjart fram-
fara 'l.iós
fagnandi hugur minn sér
og fallega íslenzka ræktafta ros
við risameift þjóðlífsins hér.
Því er mér gleði aft lesa vor
Ijóft
og Ijúfustu snillinga mál.
Ég veit aft mun lifa hjá lýft-
frjálsri þjóft
listnæmi í íslenzkri sál.
Fyrir f.iörutíu árum gialf
Guðmumdur út l.ióðabók, er
hann nefndi „F.iallablóm". Hún
kom út í Winnipeg árið 1927..
Mum hún vera lömgu örðim upp-
seld, bæði þar og hér. Guð-
mumdur orti stöðugt allt fram
á síðasta ár. Bftir hamm liggur
þvi mikið hamdritasafm í
bumdnu máli, arfur til komamdi
kynsióða, fjárs.ióður, sem vex
eða rýrmar eftir þroskastigi
hvers tíma, sem fer um hann
höndum. Guðmundur orti í
hefðbundmum stíl að hætti góð-
sikálda okka'-. Hann kvað um
miammlifið og umhverfi þess,
baráttu þess og sigra, gleðd þess
og sorg. 1 hvívetna reyndi hann
að vefcja mönmum trú á það
fagra og góða.
Skáldskap Guðmundar verð-'
ur bezt lýst með haiils eigin
orðum í kvæðinu „Um iióð og
listir", hann segir:
„Hver óður mér sýnir otai
myndir
þá eldinn heilaga | skáfldift
kyndir.
SS eldur lýsir um andans
heima,
sem ótal dásemdir Iífsins
geyma".
Slfk var aðdáun hams á því,
sem fagurt var og listrænt.
Guðmundur andaðdst mánu-
daginm 29. .iúlí s.l. á Elliheimil-
imu Grund eftir nokkurra ára
vému þar pg veikimdi, er hann
varð að líða síðusita árin. Hann
verður færður tii hinztu hvílu
miðvifcud. 7. ág. og lagður við
hlið komu sdmmar, sem hann
unmi svo heitt og þráðd aið 'ást
hams til henmar náðd út yfir
gröf og dauða. Degstaður þeirra
er í hvfldarreitnum við Suður-
gðtu, við Mið Þuriðiar JónsT
dóttur móður Unu.
Þökk sé Guðmumdi fyrir góða
samlfylgd.
Megd sáldr bedmra hióna gieðj-
aist við endULrfumdima og'iífa'í
þvi riki, sem þau hafa þráð og
búið sér um aila eilífð. ''
Guð blessi minnimigu þédrra..
Guftjftn Bj. Guðlaugsson
Efstasundi 30.
SKU6GSJÁ
Einræðisherrann
Eikki hefur verið hreyft amd-
mælum við því á umdanförn-
um árum að hof umdtir svo-
nefmdra Reykjavíkurbréfa
Morgunþlaáisins væri sjálfur
forsætisiriáðherrann, Bjami
Benediktssom. Ráðherrann
hefur hims vegar af lítillæti
sínu ekki séð ástaeðu til þess
að setja niafn sitt við þréfa-
skriftir þeesar .nema að aðr-
ar tilfimmingar fcomi þar til
sögunnar.
Brefið, sem birtist í Morg-
unblaðinu á summudagimn er
raumar afar mikið í samræmi
við þá stefmu, sem forsætis-
ráðherranm hefur verið for-
svarsmaður f^yrir hér á lamdi.
Hamm segir aft „Iamdsmenr
(hafi) gengið of lamgt í að
ferefj'ast ýmdss fconiair þjóm-
ustu" og á þar greimilega við
þá • almenmu fcröfu að fólk fái
að lifa mammsæmamdi lífi. Og
síðam segir ráðmerramm, að
„Hvað sem um íhald Og íhald-
semi má segja, þá er ljóst, að
í þessu efni hefur það skort."
Aft vísu er hugsamlegt að ráð-
herranm f jalli hér óljósum orð-
um um það fyrirbærii sem
landsmenn kalla „lífsþæg-
indagræðgi" — en landsiýður
hefur ekki gert síg sefcam um
neitt slíkt heldur lítíð brot
þjóðarinnar -— kokkteilstétt-
in, sem hefur stutt við bak
höfundar Reyfcjavákuirhréf-
anma. Enda sér hamm ástæðu
til þess að þakka sérsteklega
einmitt þessari stétt og hvet-
ur hana til aukimmia og nýrra
dáða: „En hitt er líka stað-
reynd, að einfcafranitaksmenn
hafa ekki verið nægilega á-
ræðnir og ekki staðið nægi-
lega saman til þess að tryggja
hagsmumi fyrirtækja sinma,
sem imi leið eru hagsmunir
þjóðarinnar alirar, því að
einfcafyrirtækin sikila henmi
mestum arði." Þamnig hvetur
ráðhenrann gróðaöflin í land-
inu til þess að þau standi sig
' í gróðasöfnun simni, — en
hamm játar um leið mikilvæga
staðreymd: eimkagróðaaðilar-
hafa- fengið að sftja yfir öll-
um þeím þáttum í efmahags-
lífimu, sem einhverium hagn-
aði skila og þeir hafa fengið
að ráðstafa þessum gróða að
vild sinni — meðam þjóðina
skortir fé til samfélagsiegra
barfa simna. Em bað er hims
vegar mifcill misskilningur hjá
nefmdum bréfritara að eimka-
fyrirtæki hafi skilað einhverj-
um arði til þjóðarimnar allr-
ar. Þessi fyrirtæki hafa not-
að gróða sinn til nýrra fjár-
festinga til þess að auka enn
við gróðanm. Lögmál auð-
magnsims er krafa þess um
aufcmimigu og því hafa íslenzk-
ar gróðastéttir dyggilega hiýtt,
én uœ leið gengið á svig við
Nönmur lög. sem löggiaíarstofn-
anir setja, til að mynda um
skattaframtöl og greiðslu sölu-
skatts
En um leið og ráðherramm
þammig ávítar landsmenn fyr-
ir að lifa mamnsæmandi lífi
og hvétur auðjöfra til þess
að afla meiri gróða, kvartar
hamm yfir því að bamm hafi
ekki mæg völd á fslamdi tíl
þesis að framfcvaema stefnu
sína og biður um meiri völd.
Hamn fer ndðrandi orðum um
undinmenn sínia: „Yfirmemm
virðast efcki geta tekið ákvarð-
amir nema svo og svo miargar
umdírtiilur hafi um málin
fjailað og sammast þá oft að
„folöldin hafa líka stert"."
Þarma er ráðherrann augsýni-
lega að sækjast eftir auknum
völdum, hamm fer fram á eim-
ræðisvald og er á móti þvi
að aðrir fjalli um málin en
hann sjálfur. Þjóðin er í
þessu tilfelli að líkindum und-
irtyllurmar, og þegar hún lætur
valdadrauma ráðiherrans ekki
ná að rætaet fer hann um
hana svívirðingiarorðum.
tMorgunblaðið ræðir oft um
að gagnrýni stjómarandstöð-
unnar sé neikvæð og tekur
Reykjavikurbréfritari undir
þennian söng í bréfi sínu á
dögunuim. Þam.a ,er einnig um
lið að ræða í valdakröfum
ráðherrans. Hamm neitar að
þola gagnrýni og ber því við
að húm sé neikvæð. Þetta var
líka viðkvæðið gegn róttæk- '
um vinstri mömnum í Þýzka-
lamdi um tíma, þetta er við-
kvæðið í ýmsum ríkjum Aust-
ur-Evrópu, ef borin er fratn
eðiileg gagnrýni á valdhaf ana.
Þammig kemur það skýrar
fram í þessu Reykjavikurbrefi
en áftur hefur sézt að fprsætis-
ráftherramm dreymir um þaft
að verða eimræðisherra. Hann
vill afnema „umdirtdllur", vill
einn fá að taka ákvarðanir og
'"fnema gagnrýni. Slík hreim-
skilni er að siálfsögðu þakk-
arverð, en eðlilegt er hins veg-
ar að þjóðin sendi manm, sem
opimberar siíkar hvatir, til
anmarra starfa em þeirra, sem
hamn gegnir nú. — Börkur.