Þjóðviljinn - 22.10.1968, Qupperneq 6

g Sl&A — ÞJÖÐVrLJlTm — Þriðjudagur 22. október 1968.
Dagrún Krist]ánsdóftir:
Hvao getum við gert fyrir
heyrnardauf börn?
Hvað getum við gert fynr
heymardaufa? Þessi spuming
hefur efalaust verið áleitin í
hugum margra síðustu vikurn-
, ar, sérstaklega þeirra sem lásu
bréf það sem foreldrar heym-
arskertra bama skrifuðu stjóm-
arvöldum landsins fyrir sex
vikum. Við komumst ekki hjá
því hvert og eitt að finna að það
er fyllilega réttmætt að benda
á það hve áhugalaus og fáfróður
almenningur er yíirleitt um
þessi mál.
Við vítum það vel að við
þurfum oftast að láta stjaka við
okkur, — við erum ekkj svo
framtakssöm að öllu jöfnu að
við förum að hugsa um vel-
ferðarmál annarra, án þess að
við séum hrist duglega til. Við
erum nokkuð værukær í eðli
okkar og „sitjum á meðan sætt
er“.
Við högum okkur svo oft eins
og strúturinn, — við bara sting-
um höfðinu í sandinn og . lát-
umst ekki sjá eða heyra það
sem fram fer rétt við nefið á
okkur. Það er líka auðveld að-
ferð til að losna við áhyggjur
og akyldur da-glegs h'fs. og
margir eru sælir yfir því að
geta skýlt sér með henni fyrir
veðri og vindum hversdagslífs-
ins.
En ejnstaka sinnum vill það
«1 að við stingum höfðinu ekki
nógu djúpt i sandinn, og kom-
umst því ekki hjá að verða á- f
skynja um hluti í kring um |
okkur sem fær okkur til að '
kippa höfðinu uppúr og álaga-
hamurinn hrynur af okkur. Við
hljótum að viðurkenna að við
höfum ekki séð. þó að svo eigi
að heita að við séum sjáandi —
og heyrandi höfum við eklfi
heyrt. Þó að við séum að jafn-
aði málhress. þá verðum við að
viðurkenna að málbeinið geng-
ur mun liðugar. ef um hégóma
eða fánýtí er að ræða — en
vftgna þess að við gerum okkur
far um . að kynnast erfiðum
kringumstæðum náungans í
þeim tilgangi að létta byrðar
hans. Við erum oft forvitin um
hagi annarra. en sjaidnast
vegna þess að við viljum hjálpa
þeim.
Mikið mas snýst oftar um
smámuni og söguburð sem allt-
af er þeim til hnjóðs sem um
er talað og oft einnig til stór-
tjóns. Það er þvi meinlaust þó
að við bregðum vana okkar og
hugsum dálitla stund um eitt-
hvað það sem þarfara er. En
bréf það sem forelðrar heymar-
' dauíra bama akrifuðu fyrir
nokkrum vikum og birtu í blöð-
um er þess eðlis að það æfti
að vekia þá til umhuesunar sem
hugsað geta á annað borð.
Hvemig er þessum málum
háttað? Og hvemig er bezt að
koma þeim svo fvrir að þau
verði að eem mestu gagni fyrir
þá aðila sem þau snerta rriest?
Nú virðist það liggja Ijóst
fyrir að eins og sakir standa
þá vantair tilfinmanilega hai.s-
næði fyrir hevmleysingjaskól-
ann. og það vantar tilfinnanlegn
sérmenntaða kenna-ra til að
kenna þessum bömum og það
vantar mikið fé til þess að eitt-
hvað sé hægt að bæta úr þessu
sem fyrst.
Það eina sem við, venjulegir
borgarar, getum gert. þessu málí
til stqðnings er það að sýna í
verki stuðning á eðli þess. Við
þurfum að kynna okkur hvem-
ig málum er varið. og við verð-
um að reyna að gera okkur það
ljóst hvemig við getum hiálp-
að. Það er augljóst mál áð ef
það opínbera sér ekki fyrir
þörfum þessara einstalklinga,
þá verður að gripa til annarra
úrræða.
En illa trúi ég því að stjóm-
arvöld landsins láti það á sann-
ast að þau sjái ekki vel fyrir
þessum einstaklingum, sem svo
hart eru leiknir af forlögunum.
og láti þá sitja fyrir þvi að njóta
þeirrar forsjónar, sem þeir
þarfnast langt umfram til dæm-
is fullíríska unglinga.
En eins og öllum landslýð er
kunnugt. þá eru foreldrar heii-
brigðra bama ekkj slök é kröf-
um sínum þeim til handa og
unglingamir sjálfir gefa heid-
ur ekki eftir. og það er furðu-
legt hve vel þeirft verður á-
gengt.
Þó virðist manni þessum
bömum eða \ unglin.gum ekki
vera búin nein sérstök neyð.
þó að þau hafí ekki „opin hús“
á hverju götuhomi, þa.r sem
þau geta eytt tómstundum sín-
um. þvi að þau hafa allflest
heimili sín og mega þakka fyr-
ir að þiirfa ekki að hrekjast
tii þessvegna.
En böro 12. ára óg fram til
fimmtán, asxtán ára aildurs,
ættu að vera sem mest heima
hjá foreldrum. þegar þau eru
ekki í skólanum. í stað þess að
vera byrði á þjóðfélaginu. Þá
þyrfti ekki að byggja yfir þau
allskon.ar tómstundaheimili og
skemmtistaði og þá þyrfti held-
ur ekki að launa fólk til þess
að sjá um að allt farj vel fram
á þessum stöðum.
•^ Og til viðbótar þessu þarf að
launa fólk tii þess að skipu-
leggja- tómstundir þessara
bama, það þarf að launa fólk
til þess að segja þeim hvað þau
eiga að gera þennan daginn eða
hversvegna það er látið sitja
fyrir að sjá algerlega heilbrigð-
um og sprækum unglingum fyr-
ir tómstundaheimilum og
skemmtistöðum, — sem að þau
eru ekkj einu sinni fæg um að
stunda, án þess að hópur full-
orðinna þurfi að eyða tíma sín-
um og kröftum í að skipuleggja?
Væri það ekki lágmark að ætl-
ast ýl þess að þessi hrausti og
efnilegi hópur gæti hugsað ögn
og starfað sjálfstætt, þegar
hann er búinn að fá svo góða
aðstöðu? Það hlýtur að mega
Eríndi það sem hér birtist var flutt af Dagrúnu
Kristjánsdóttur í útvarpinu í fyrri viku. Þar sem
hér er um að ræða mál, sem miklar umræður hef-
ur vakið að undanfömu, og fyrir tilmæli nokk-
urra lesenda blaðsins þótti rétt að fá leyfl höf-
undar til birtingar á greininni, sem fékkst góð-
fúslega.
hinn, — og það þarf að vinna
fyrir þessa unglinga. það þarf
að. hugsa fyrir þá og standa
undir þeim á allan hátt. Þetta
er ótrúlegt þegar þess er gætt.
að sár þórf er fyrir fleiri sjúkra-
rúm á sjúkrahúsum. það er sár
þörf fyrir fleiri heimili fyrir
vangefna, og^ það vantar mjög
heimili fyrir . vandræðaböm af
ýmsu tagi, og nú síðast en ekki
sízt, ríkir algert neyðarástand
í skólamálum fyrir heyrnardauf
börn. Er hægt að skilja þ-að
gera ofurlitlar kröfur i þessa
átt. þegar búið er að koma svo
vel til móts við æskuna, — hún
má ómögulega veirða sér til
minnkunar fyrir úrræðaleysi og
dugleysi.
En hvað er svo gert fyrir hina
sem að algeriega eru háði.r ann-
arra hjálp? Það er látið reka á
reiðanum. það var vitað fyrir
a.m.k. tveimur eða þremur ár-
um hvað var í vændum. Fyrir
f.iórum árum fæddust þrjátíu
börn, sem hlutu að þurfa sér-
Athugas
„Til ritstjóra ,,Þjóðviljans‘',
Reykjavfk.
í blaðj yðar 16. þ.m. er frétt
á baksíðu undir fyrirsögninni:
„Riti frá U ppl ýsi n gaþj ónustu
Bandairíkjanna dreift í skóla'V.
Þar sem frétt þessi varðarskóla
þann sem ég starfa við, og ég
á hér sjálfuf hlut að máli, en ým-
islegt í eflnij og orðalagi frétt-
arinnar ónákvæmt og villandi,
vil ég biðja yður að birta eft-
irfarandi athuigasemd.
Það hefur tíðlkaztum margra
áratuga skeið, að í islenz.kum
menntaskólum væri hluti af
Jesefni í ensku heígaður þjóðfé-
lagsstofnunum í emskumæíandi
lömdum. Er slfkt alsiða bæði á
Norðurlöndum og fmnars stað-
ar, þar sem ég þekki til, enda
talinn sjálfsagður og nauðsyn-
legur þáttur í náimi í erlenduim
málum. Hér á' landi hefur slíks
eftniis verið aflað með ýmsu
móti eftir aðstæðum, ýmlst fyr-
ir borgun , eða ókeypis. Er t.d.
ekki óaílgengt, að þess hafi ver-
ið aiflað fýrir mílligöngu út-
breiðslustofnana eflendra rfkis-
stj'óma, t.d. The British Coun-
cil, Central Office of Informat-
ion, Her Majesty's Stationerv
Office, o.fl. og þá oft í gegnuim
viðkomandi sendiráð. Hefi ég
ekki heyrt athugasemdir gerðar
við það fyrirkomulaig.
Bæklingur sá, sem fregn
blaðsiims snýst um, How the U.
S. Elects a President, er gefinn
út af heimsþekktri kennslu-
stofnun, Engiish Teadhing Div-
ision, Information Center Ser-
vice, U. S. Infonmation A.gencv,
Washington, D.C., 1968. Ernafn
stofnunarinnar skráð á áberandi
stað á forsíðu ritsins. Stofnun
þessi sér m.a. um' útgáfu rita
til enskulkennslu fyrir útlend-
inga. Gefur hún m-a. út ágætt
tfmarit um enskuíkennslu, Engl-
ish Teaching Forum, sem sendi-
ráð Bamdaríkjanna hér hefur
dreift til ensfcukenmslu ókeypis,
veona fréttar
enda er tekið fram é síðum
þess, að sá háttur sé hafður á
um dreifingu allra rita frá þess-
ari stofnun og vísað á memn-
ingarmálafulltrúa við sendíráð
Bandarí'kjanna erlendis. Mun
slfkt fyrirkomulag ekki ótítt hjn
hliðstæðum stofnunum annarra
rí'kja, og er mér ekki kunn.ugt
um, að það hafi þótt tíðindum
sæta.
Nýtega ritaði menningarmála-
fulltrúinm við semdiráð Banda-
ríkjamna hér skólastjóruim og
ensikukennurum bréf, þar sem
boðið var að láita þeim nefnt
rit f té til enskukennslu, enda
sá tilgangur þess. Við eftir-
gremnsilan var mér tjáð, að rit-
ið yrði látið í té ókeypis.
Að athuiguðu máli taldi ég,
að hér væri um ngæta ensku-
kennslubók að ræða og varþað
einnig álit annars aðalemsku-
kennara skóla míms. Er orða-
forði hennair miðaður við um
3000 algenigustu orð, æfingar i
orðaforða og málfræði fylgja
texta bókarinnar, ásamt ógætu
orðasafni, m.ö.o. margt, sem
góða kenmsnubók í erlendu máli
má prýða. Einn höfuðkostur við
rit. betta verður að teljast sá,
að þar skuili fjallað um efnd,
$em ofarlega er á.' baugi þessa
stundina. í frásögn höfumdar
gætir að miínu viti h'tt tilhmeig-
ingar ti;l að lita firásögnina póli-
t.ískt, onda bar okkur emsku-
kennurum saman um, að
raman borið við ýmiis rit af
bessu tagi, sem frá öðrurni slík-
um stofnunu.m koma (við telj-
um ok'kur hafa á þeim allsaemi-
lega þeklkingu og bera á þau
snöggt um gfeggra skyn em heirn-
ir'darikona yðar eða viðtailandi
hennar), mætti telja rit þetta
vel frambærilegt. Yfirleitt lætur
böfumdur (eða höfundar) ekki í
liósi átit sitt um. þau efni, sem
fjallað er um, ef undan er slkil-
in tilvitnun hans í aMargömuI
uimimæli Engiemdingsins Johns
Brights, sem hann tedur aðeigi
við enn í dag, og sú skoðun
hans í bókarlok, ad ameriskt
stjómar- og kosningafyrirkomu-
lag hafi staðizt tímans tönn <>g
tryggi stjómmálalegt frelsi, en
þeim ummælum sanum finmur
hann stað í orðum Abrahams
Lincolns, að þarlendra manna
sið. Hefur víst engum kennara
við Menntaskólann við Hamra-
hlíð dottið i huig að biðja netm-
endur að leggja trúnað á slík'
ummæli frekar en þeim sýnist,
enda væri pað frekileig móðgun
við 18-19 ára nemendur í 3.
bekk skólans að ætla, að þeir
hefðu ekki vit eða þroska til að
mynda sér sjálfstæðar sikoðanir
um þaiu efni.
Ég taldi því bæði óhætt og
eðlilegt að þiggja ritið til ensku-
kenmslu og þar þvi við engan
að sakast nerna mdg. Hins veg-
ar má eflaust lengi velta vöng-
um yfir því hvort rétt sé að
þiggja kennsluefni ókeypis frá
útbreiðslustofnumium erlendra
ríkja og nota það við málanám,
en fordæmi eru hér ófáeinsog
áður sagði.
Dylgjur heimildarkonu blaðs-
ins um eitthvert laumuspil, eða
að þagga hafi átt niður eitt-
hvert mál, eða vangaveltur
hennar um afturköllun bókar-,
innar, tel ég ekki svaraverðar
og lýsinig henmar á því, sem
hún virðist telja yfirferð á efni
bókarinnar 1 kennsilustund ber
engu öðru vitni en dómgreind
hemmar sjálfrar. Sögusagnir um,
að- aðrir kennarar .sikólans hafi
gert athuigasemdir við dredfingu
bókarirínar verð ég að álykta.
að hafi orðíð til 'í huigarheimi
hennar, enda ekki heyrt á sfiíkt
minnzt ammars staðar.
Hvorki heimáldarkona blaðs-
ins né neinn annar nemandi <
þeim sex bekksögnum 3. bekkj-
ar, sem bókina fengu, hafa gert
neina athugaseimd um etfnd henn-
ar eða notkun við mdg, enda
staka umönnun, ekki aðeins for-
eldranna heldur frá þjóðfélag-
inu, og nú þegar þessi böm eru
skólaskyld. þá hefur alls ekk-
ert verið gert. engar ráðst.afan-
ir verið gerðar til þess að
tryggja skólahúsnæði fyrir þau.
■Þó segir svo í lögum um fræðslu
bama (nr. 34. 29. apríl 19461 á
bls. 50 í Memntamálum. 6. gr.:
„Þeim bömtim sem um getur i
c-, d- og e-liðum 5. gT. (en ég
vil skjóta því hér að. að þar
eru talin upp þau böm sem ekki
eru talin fær um að fylgjast
með í venjulegum bamaskóla
vegna líkamleera eða andlegra
vanheilinda. eða af amiarri á-
stæðu) — skal séð fýrir vist i
skóla eða stofnun, sem veitir
þeim uppeldi og fræðslu við
þeirra hæfi“.
Þetta virðist vera skýrt á-
kvæði um það að fræðslumál-
um skuli framfylgja, ekki að-
eins í orði. héldur í verki einm-
ig, — og jafnt fyrir þá sem eru
andlega heilir sem vanheilir og
þá sem eru hraustir eða fatlað-
ir líkamlega. Enda ætti ekki að
þurfa að vitna í fræðslulögin
til þess að vita hver skylda
þjóðfélagsins og okkar er gagn-
vart þessum einstaklingum, —
það ætti að nægja að rifja upp
hin sígildu orð Krists' „Það sem
þér viljið að aðrir menn gjöri
yður. það skuluð þér og þeim
gjöra“. Ef að við öll hefðum
þessi orð stöðugt í huga. þá
væri mörgu vandamálinu
hrundið úr vegi að eilífu og þá
væri engin þörf ó hvatningu.
En hvað sem samvizku okkar
líður og hvemig sem kristilegu
hugarfari okkar er farið. þá er
ekki annað hægt en að bera
saman þá aðstöðu sem venjuleg-
um og heilbrigðum bömum er
gefin og þá er heymardaufum
bömum er búin. Hversvegna
eru þau látin sitja á hakanum?
Þau þurfa þó mikiu fremur
fullkomna aðstöðu til náms.
þessi böm eru eins og öll önn-
ur böm. misjafnlega greind.
sum ef til vill með miklu betri
námsgáfur en þau er fulla heym
hafa. Við eigum ekki að dæma
þau úr leik vegna þess að
heymina skorti, heldur gera
allt sem hægt er að gera þeim
til hjálpar, og það er mikið
hægt að gera aðeins' ef skilning-
ur, vilji og fé er fyrir hendi.
Það eru mjög misjafnar skoð-
ánir uppi með það hvemig sé
bezt að hjálpa þeim og hvaða að-
ferð sé árangursríkust.
Sumir telja heimavistarskól-
ana vera heppilegasta fyrir
þessd börn, en þar eru þau
dæmd til þess að umgangast að-
eine heymarlausa jafningja
sína og það þarf ekki mikið í-
myndunarafl til þess að sjá og
vita hvemig þau ger.a sig skilj-
anleg hvert fyrir öðrU. Það hlýt-
ur óhjákvæmilega að vera með
látbragði og handapati og það
sjá allir að það hjálpar þeim
ekKi til þess að læra að tala,
það tefur fyrir þeim — þetta er
þess vegna óheppileg einangrun
frá eðlilegu umhverfi. Annað er
líka varhugavert við heimavist-
arskóla heymardaufra bama og
það er hve ung þau eru þegar
þau eru slitin frá mæðrum sín-
um. Það er talið skaðlegt fyrir
heilbrigð böm að vera látin í
burtu á ’þessum aldri, þó ekki
sé um svo langan tíma sem hér
um ræðiri eðn sex til sjö mán-
uðir a.m.k. Hver áhrif getur
þetta þá haft á vanheil böro,
sem oftast eru háðari mæðrum
sínum einmitt vegna þess? Ligg-
ur ekki í au.gum uppi að þau
hljóta að líða meira tjón en hin?
Að þessu samanlögðu fflnnstf
mér að eðlilegastur framgangur
þessa máls væri sá að heym-
ardauf böm væru ekki sett í
sérskóla og alls ekki í . beima-
vistarskóla og að foreldrunum
yrði gert það kleift að hafa
bömin heima fram til eðlilegs
skó-laskyldualdurs.
En til þess að það geti gengið.
þurfa bömin að íá heymar-
tæki strax á fyrsta ári og það
yrði bá að sjá foreldrunum fyr-
ir leiðbeiningu í meðferð þess-
ara bama. Foreldramir þyrftu
þá lífca að læra að kenna böm-
um sínum þar til rétti tíminn er
kominn til að þau geti farið
í venjulega bamaskóla. Það
Framhald á 9. siðu.
fuillar slkýringar getfnar á notfk-
unn hennar og tilganigi við atf-
henddnigiu. Hetfði þó mátt telja
eðlilegt, að slíkar athuigiaseimdir
hefðu komið fraim við miig, ef
ástæða vair talin til þess.
Úr því seim komið er mun
ég að sjálfsögðu gera þeim
nemendum, siem þess ósika, kost
á að líta á netfnt rit sem edgn
skólans og að skila því að notk-
un lökinmd, og ætti heimiddar-
kona yðar því að geta létt á
skiólatösku sinni með góðri sam-
vizku.
Ég tel ekfki ástæðu til aðfjöl-
yrða frekar um þetta mál, en
vil að síðustu eindregið mót-
mæla þedrri bamalegu hug-
mynd, sem virðdsit hafa skotið
upp kollinum hjá heimildar-
konu blaðsins, éf dæma má af
orðalagi hennar, að vegna þess
að kosningar og fyrirkamulag
þeirra megj tenigja stjómmál-
um, hljóti lesetfni, sem um þau
efni fjallar, að vesra bamnvara
við kennsilu í erlendu tungu-
máli. Slfkt er auðvitað fráleitt.
Mér er kunnugt um, að í
haust hefur neílnd kennslubók
verið notuð við enskuibennslu
við Menntaskólann að Daugar-
vatni. Um viðbrögð nemenda
skortir mig hins vegar heimild-
armemn eða heimildarkonur.
Menntaskólanum við Hamra-
hlíð, Reykjavík, 17. okt. 1968.
Virðingarfyllst,
Heitnir Áskelsson.
I
i
1
í