Þjóðviljinn - 02.11.1968, Qupperneq 5

Laugardagur 2. nóvemlber 1968 — ÞJÖÐVXLJINN — SlÐA g
NÍTJÁN ÞÚSUND NÍU HUNDRUÐ
OG NÍTJÁN ÍSLENZKAR BÆKUR
Árbækur Landsbókasafnsins
eru um margt forvitnilegri en
margnr hyggur. 1 síðustu árbók
er til að mynda skýrsla sem
góð dægradvöl er að velta fyrir
sér, þar er fest í tölur íslcnzk
bókaútgáfa á löngu tímabili,
frá 1887 til 1966.
Auðvitað gefur sMk síkýirsila
taltamarikaðar heimMir — þegar
oiktaur er til dæmis saigt, að
hundrað þýdd staéidrit hafi
taomið út á tilteknu ári, þá
geta á bak við þá töiliu bæði
falizt ön.dvegisverk í úrvals-
þýðingum og auvirðilegustu
reyfarar heimslþyggðarinnar.
Auk þess er aMlmargit talið með
siem við eigum erfitt með að
kailla bætaur í eiginlegum skito-
inigi. En sHítair fyrirvarar geta
þó ekki skernmt með öiílu það
gaign eða skemmitun sem menn
hafa af sMkri skýrslu.
★
Sfcýrsllan segir, aö alllis hafi
taomið út á þeim árum
sem hún nær ytfiar 19.919 bœk-
ur. Undir árinu 1887 eru giefh-
ar uipp 32 bækur, en upp frá
því er aukningin noktauð stöð-
ug lemigst af, þótt einsitatoa ve-
sældarár sfcjlátist inn á irúátti.
Qg hraðinn eyfcst með auigsýni-
Jegum hsettd. Það tók lands-
menn 21 ár frá upplhafi skýrsil-
unnar að komast upp fyrir
hundrað bætour í árilegri útgáfiu
— það gerist árið 1909, cg þá
ekfci sízt vegna þess að þá
hleypur slítour vöxtur i einn
floíkk: bóka að hann hefuir aldr-
ei orðið mieiri fyrr né sdðar, hér
er átt við bækur um bimdindis-
mál, því um þetta leyti riðu
hetjur um héruð og boðuðu
bann: 1908-9 komu út 17 bœk-
ur um þau mál. Það tetour síðan
22 ár til viðbótar að komast
yfir næsta hundrað: á þvi
maginaða kreppuiári 1931 gefum
við út 205 bæfcur. Þau vesæld-
arár virðast annars ekki hafa
skaðað útgáÆustarfsemi að
maaki, því mú tefcur ekki nema
átta ár að fona yfir 300 bóka
árteiga útgáfu. Oig btessað sitríð-
ið flýtir þróuninni enn að
marki, þvi að sex árum liðnum
1944, erum við taomnir yfir 400
bætaur, náear tiltekið í 418 bœk-
ur. Og síðan verður stór spreng-
imig í fraimlleiðslueni: nassta ár,
1945, er stokkið upp í 541 bók
og 1946 upp í 604, það met hef-
ur ekki verið sflagið síðam, þrátt
fyrir miltala og öra fióíllksfjölgun.
Siíðae 1946 hefiur þróun í út-
gáfustarfsemd bókaþjóðarinnar
verið rykkjótt, farið alilt niður
í 428 bætour en lerugst af teygzt
nokkuð á sjötta hundnaðið. Auð-
vitað mó geta sér til um ýmsar
orsakir t.d. hefiur imnfllutningur
erlendra bóka stóraukizt á sið-
airi árum, bækur hafa að nótókru
fallið úr tízku sem sjádfSögð
vara til gjafa, og skemmtana-
iðnaður og fjölmiðlunai-tæki
hafa og hafit sitt að seigja um
málið.
Einstakdr filokkar bótoa, en
þedr eru 32 í skýrsdunni,
bjóða upp á athugasemdir. Eins
og við má búast er þáttur
„bðtamen,nta“ lapgsaimilega mest-
ur. Menn hafa til að mrynda ver-
ið ákafl'eiga duglegir við að gera
nafn sitt ódauðlegt með út-
gáfu frumsamdra ljóðabóka —
þær eru aillls 1.257 eða 6,31% af
allri útgáfu áttatíu óra og enn
fleiri en frumsamin skóldrit.
Þessi filokkur á sér yfirieitt all-
mikinn hluit, en þó Hkilaga aldr-
ei sam á því firæga ári 1906,
þá komu út 22 Ijóðabæfcur og er
það um sjöttungur alilra bóka
sem taoma út þá. Hin síðari ár
er áriegur fjöldd ljóðabóka
25-35. Frumsamin skóldrit eiru
aðeins færri, eða 1.128 ailils, sldk-
ar bækur hafa verið um og yf-
ir þrjátfu á ári hiverju síðan
1945.
Þýdd skáldrit eru langsam-
lega öfliuigasti fllokikuJrinn —
Hvað hefur safnazt hingað í áttatíu ár?
2.249 baskiur eða 12.24% hedld-
arútgófunnar. Um og efitir
stríðslak taoma út meira en
hundrað slíkra bóka ártaga í
fiimm ár saimfleytt, en síðan
dregst þessd útgófa samarn um
á að gi2itoa þriðjung — hér er að^
sjálífisögðu mest um dægur-
fluigur að ræða, skemmtisögur,
og undanlhald fyrir iranfilutnitnigi
á eriemdum mólum eWki nerna
eðlilegt — reyndar undirunairefni
noktourt að ekki stouli meára
hafa dregið úr þessari útgáflu
en raun ber vitni.
stakma félagssamitaka, eigimleg
tímarit hafa jafnam verið fá á
íslandi og heUriur skammlíf
mörg þeirra.
AJl.

Meistarí Fellini í
þungumþönkum

Hvað er að frétta a£ Frederico
FteOlini sem fllestir mueu þeikkja
sem höflund kvitomiyndarininar
Hið Ijúfia Mf? Hainn hefiur ver-
ið í .allmilklum vandirædum upp
á sdðkastið. Síðustu myndir
hans, 8V2 og Júlia og andamir
hluitu að vísu mdtala viðuritaenn-
ingu áihiiigamanina um kvik-
miyndaldst, en ekki fjárhaigslega
■velgengni að sama skapi. Ftell-
ini heflur átt í útistöðum við
framleiðendur sína — etoki alls
fyfcir löngu voru flelttid dllmdkil
mannivirki í Eóm sem reist
höfðu veirdð fyrir nýja mynd
siem de Laurentiis ætLaði að
taosta. Sjólflur heflur Félliini gerzt
venju flremur þungttyndur oig
gagnrýndr sjálfan sig af hörtau:
segir jafnvel að hamn hafi ekki
upp á annað að bjlóða en „þoku-
keninda óvissu“.
En nú aatlar Fetlini í fyrsta
sinn að hverfa langt aifltur í sögu
að leit að viðfaingisefni. Tímdnn
er daigar Nerós, staðurinn Kóm,
og það er bygigt á frægustu
skálrisögiu latnesfcra bókmennta,
Satyricon efltir Petronius. Þar
segir frá hjátrú, kynflerðdstegu
svalli og ýmislegum myrkra-
varfcum í Róm hinni fornu með
þeim hætti, að margar siða-
vandar aldir gátu ffla sætt sig
við. Fellini segist sjiálfur ættta
að slkýra kvilkmyndaihúsaigestum
flrá „heiðinmi lífstilfinningu áð-
ur en hin kristiliega samwizka
valknaði.“
Bn ekki gengiur þetta þrauta-
laust. Amnar ítalstaur kivik-
myndastjóri, Poilidoro, var þeg-
............. . i I . ..
Fcllini og einn af aðstoðarmönnum hans.
ar farinn af stað með mynd
sem bygigiir á sögu Petroniusar
og kveðsit hafla fyrir löngu
tryggt sér vemd fyrir siíka
mynd hjá samibamdi ítalskra
kviikmyndaf!ramleiðamda — urðu

mólafterii úr öllu saman. Felilíni
ætflar að bjóða önnu Magmani
og Danny Kay þátttöitau í mynd-
inná, svo og gömlum sitjömum
á borð við Mae West og Grouc-
ho Marx.
Það hlýtur að veikja sérstafca
aithygli, að meðal þjóðar
sem er svo marglýst bók-
menmtaþjóð og Isflemdingar,
koma út langiflæstar bœikur i
floitaknum bótamenmtasaga. Fjöldi
ára verður án bóka í þessairi
grein, ó síðari árum bötfiuim við
yfirieitt látið ökltóuir nægja 3-4
bækur áriega um þassd efni og
alls verða þær efclká nema 70
á áttatíu árum. Afltur á móti
hafa taomið út 166 bækur um
„framhaldsMf, drauma, duil-
speki“. Og flróðtteik um einstaka
menm kummum við að meta —
filokkuirinm „ævisögur, ævimimm-
ingar, ættflræði" er einna sterk-
astur, þar eru taldar 950 bæk-
ur og yfiriedtt ekki flærri en 30
á ári hverju síðustu tuttuigu ár.
Sá áhugi virðist hreimt etoki
dvína.
í þeim tölum sem hér voru
ræddar er ýmislegt undam skil-
ið að því er varðar Aramlleiðsttu
á ísttemzku prentm-áttí. Til dæm-
is tímarit, em um fjórtán hundr-
uð simnum hafa menn hafizt
handa um sttítaa starfsemi á ís-
landi þennan tímia. Þau hafa
síðari ár verið nálægt þrem
hundiruðum, en það gefiur aiuga
leið að mikill meiriihluti þeirra
eru ársrit, tengid stairfsemd eih-
Dæmt í máli sona
Havemanns
BERLÍN 30/10 — Kveðinm hefur
verið upp dómur í máli tveggja
umgra mamma, Framiks og FToriams
Havemianms, sem saitaaðir voru um
mótmælaaðgerðir gegm inmrásdnini
í Tékkóslóvataíu í Austur-Berlín.
Framk, sem er 18 ára hlaut, 18
mánaða fangelsi og Florian sem
er 16 ára var dæmdur til betrun-
arhúsvistar fyrir unglimga. Faðir
þeirna er Robert Havemanmi,
þekktur efniafræðingur og komm-
ún-isti, sem austur-þýzk yfirvölri
hafia eldað grátt silfur við fyrir
sakir skoðania hans á ýmsum
þjóðmálum svo og á marxískri
heimspeki.
Miðstöð SÍS hér
í Reykjavík við
Sundahöfnina?
í fundiairgerð tyorgairiráðs má
sjá að Samband íslenzkr-a sam-
vinniufélaga hefur hug á- að
koma upp miðstöð fyrir starf-
semi sina í Reykjavík á svæði
við Sundahöfn liina nýju. Var
bréf hafnarstjóra þar sem þetta
kom fram til umræðu á fundi
bongarráðs sl. þriðjudiag og
samþykktu ráðsmenn að vísa
málinu til skipulagsnefndar.
Á bak við sjónvarpsmyndina
[L^(LD©^[^
[FD^TDILIL
Myndirmar sem við sjáum i
sjónvarpinu frá olymipiu-
ledkuinum í Mexikó segja eikki
allan sannlieikann um Mexíkó
— eða kannski réttana sagt:
þœr eru aðeins hálfsamniedkur.
Fréttaflluitndngiurinin frá Mexí-
kó er því gttöggt dæmi um
varasamt miat frétta i þágu
flalskrar lífsmyndar þeirra sem
njóta framtteiðslu fjölmiðl-
amna. Það er til að mynda
eikki getið um það að milj-
ónafjórðungur manna býr í
jarðhýsum og öðrum hedlsu-
spillandi híbýium, þjáður af
sjúkdómum, ednkum kynsjúk-
dómum og berkttum. Bænd-
umir í Mtexfkó, lifla við öm-
urleg skilyrði í óþriflalegum
híbýttum. Samt enu Mfekjörim
liótíð í ’ sveitunum miðað við
eymdina ' í > stórbongunum.
Fárna mínútna feirð frá giæsi-
legri breiðgötu Pasoo de Re-
forma enu fátækrahverfi, sem
vairt eiga sinn líka í eymd
Amierfku og er þá lanigt til
jafnað. I þessum fátækra-
hverflum býr miljónarfjórðung-
urinn, börnin em svo mörg í
þessum hverflum á bak við
glitramidi ljósaskilti bnedðgöt-
unnar að þörfin á breytingum,
þyltingu, er hvergi skýnari
en einmitt þarna. Bönnin eiga
ekki bjart framundan, þeirra
bíða ekki guílflmedattíur á í-
þróttatadkvangi auðugra rikja.
Lif þeirra varir í 40-45 ár að
jafnaði, ef líf síkyldi tóalfla.
Samikvæmt opinbeirum Skýrsl-
um aukast þjóðartékjur í
Mexíkó um 7% á óri hverju.
Bn áhrifin af þjóðartekjuaukn-
ingunni koma ekki fram í lífs-
kjörum fólksiris. Fóttlksfjöttguin-
in ein étur helminginn af
aukningu þjóðaa'tefcnanna.
Þess utam hirðir örlíitiOl mdnni
hluti 30-40% af afganginum og
afleiðdngin er sú að mdfllistétt-
irnar fá aðeins öriítið brot af
aufcningumni, en fátækasti
hluiti þjóðarinnar — 20 af
humdraði — býr við stöðugt
versmandd kjör, tilvenan verð-
. . svívirðilcg meðferð á andstæðingum stjórnarfarsins.
ur þessum þjóðarhttuta stöð- bak við sjónvarpsmyndina og
ugt óbærilegri. augilýsdngar feiðaskrifstofunn-
Skýrt dæmi um eymdina á ar er ástand kermsflumála. t
Mexfkó er helmingu.r þjóðar-
inmar umdir 21 árs aldri, en 30
af hundraði þjóðarinnar kunna
hvorki að tasa né skrifla. Þeitta
óttæsdshliuitfall er raunar etaki
hátt í samamburðd við aðra
hluita Suður-Ameriitou, þar er
hlutfattl éflæsra að jafnaði 60-
70 aif hundraði. En þessi tala
er há miðað við auðæfi lands-
ims — eða miðað við Kúbu,
sem efltir rnimrna en áratug frá
byltingunni fétak einfcunmina
„laus við éttæsi“ hjó Menning-
ar- og vísdndasitofnun Samein-
uðu þjóðamma.
X>ammig eru andstasðumar í
landi ottymipiiuleikiainna geig-
vænilegar. Sjónvarpsmyndin
sýnir aðeins aðra httiðina, auð
auðmammanna em eikki ör-
birgð öreigans.
Það er gjömutt staðreynd að
hálfur sannleiskur er verri
en engdnn. Meö áróðri fjöl-
miðla er ummt að giefa fólki
fattsttca, ramga lífsmynd. Með
enn meiri áróðri er ummt að
gera falsið að sarmleika fóm-
ardýnanna. Og einmitt þessa
staðreynd hafa öflugir fjöl-
miðlar oft notað sér. Eymdin
á bak við sjónivarpsmymdina
frá Mexíikó er aðeims eitt
'dæmi margra. Við skulum til
að mynda minnast fallegra og
litekrúðugna augflýsinga ferða-
skrifstofiu einnar um Grikk-
land. Við silcuttum minnast
florstjóra þessarar ferðastarif-
stofiu sem spurði: Hvers á
grisk menming að gjattda?
þegar hamm var átattimm fyrir
skipulagningu þessarar ferðar
— titt lands þar sem attþýðan
er kúguð, andmælendur stjóm-
arflarsins píndir og drepnir á
svívirðilegasta hátt. Forstjór-
inn getur ekki þessara staö-
reymda í auglýsingum sínum
því að hann græðir á ferðinni
til lands einræðisstjómarinnar.
Á sama hátt væri það óarð-
væritegt fyrir kaupaihéðna
Mexíkó-borgar, ef eitthvað
sæist á bak við silkisttæðuna,
sem hylur eymdima. Gróðintn
spyr ékki um mannesikjuna,
mannúð, — aðedns um gull.
Svavar
«■■«■■■■■■■■■■■■••■■■■•■■■■I3M■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■■••■■■■■■■•■•■■■■■■■■(
i
1