Þjóðviljinn - 29.04.1969, Side 4

4 SÍDA — ÞJÓÐVTLJnsrN — Þriðjudagux 29. aprfl 1969.
/
— málgagn sósíalisma, verkalýöshreyfingar og þjóðfrelsis
Otgefandi: Otgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastj.: Olafur Jónsson.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Rítstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust 19. Sími 17500
(5 línur). — Askrlftarverð kr. 150,00 á mánuðl. — Lausasöluverð kr. 10,00.
i----------------------------------
Að standa við samninga
gvo er að sjá af blöðum sem sumir telji að málalok
séu að nálgast í hinum langvinnu samningum
um kaup og kjör. Ef að vanda lætur mun ríkis-
stjómin verða aðili að lausn þeirri sem verkafólki
verður boðið upp á, og í tilefni af því er vert að
minna á að launafólk hefur haft næsta óskemmti-
lega reynslu af fyrirheitum ríkisstjórnarinnar í
sambandi við kjarasamnmga á undanfömum ár-
um. Einn þáttur samninga þeirra sem gerðir voru
í marz í fyrra var loforðaskrá í átta liðum frá rík-
isstjóminni uim ráðstafanir til þess að koma í veg
fyrir atvinnuleysi. Fyrirheit þessi hafa reynzt
marklaust pappírsgagn, eins og marka má af reynsl-
unni í vetur, þegar atvkmuleysið varð jafn víðtækt
og á kreppuárunum fyrir stríð og stendur raunar
að nokkru enn í sömu mund og 8.000 framhalds-
skólanemar eru að bætast á vinnumarkaðinn. Samt
voru þessi loforð um atvinnuöryggi keypt dýru
verði, með því að skerða lágmarkskröfuna um fulla
verðtryggingu launa.
^rið. 1965 var um það samið í kjaradeilu að ríkis-
stjórnin beitti sér fyrir því að reistar yrðu 1250
íbúðir handa láglaunafólki sem ekki ætti þess kost
að tryggja sér húsnæðí á hift'tim“árménriá-imarkáði.
Ríkisstjórnin sveikst gersamlega um að afla sér-
staks fjármagns til þessara framkvæmda. Bygg-
ingarnar hafa orðið mun dýrari en áformað var og
hefur það ásamt atvinnuskorti leitt mikiinn vanda
yfir það fólk sem keypt hefur íbúðir í Breiðholti.
Aðeins er búið að koma upp 335 íbúðum, en ekki
byrjað á 915 enda þótt framkvæmdunum ætti sam-
kvæmt hinu upphaflega loforði að vera lokið á
næsta ári. Ekki er annað sjáanlegt en að fram-
kvæmdastjórn Breiðholtsbyggiriganna sé gersam-
lega uppgefin, enda hefur formaður heinnar, Jón
Þorsteinsson alþingismaður, nýlega hlaupizt af
hólmi. Samt voru loforðin um þessar 1250 íbúðir
keypt með eftirgjöf á kaupgialdi 1965.
AriS 1964 var um það samið í kjaradeilu að verð-
trygging launa yrði lögfest og þeim samningum
var í Morgunblaðinu lýst sem fögru dæmi um
stjórnlist og landsföðurleg viðhorf Bjama Bene-
diktssonar forsætisráðherra. Lögiin um verðtrygg-
ingu voru síðan forsenda allra kjarasamninga á ís-
landi. Haustið 1967 rauf Bjarni Benediktsson þessa
samninga einhliða og efndi þar imeð til þeiira á-
taka á vinnumarkaðnum sem síðan hafa mótað
þ^óðfélagsástajndið. Ríkisstjómin átti engar viðræð-
ur við verklýðshreyfinguna; hún taldi sig ekki
þurfa að segja samningunum upp með fyrirvara
eða hlíta öðrum þeim reglum sem tíðkast í sam-
skiptum siðaðra manna, enda þótt einnig þessi
samningur hefði verið keyptur með eftirgjöfum.
þetta er ekki rifjað upp til þess að hafna aðild
. stjómarvalda að kjarasamningum; slík aðild
kemur oft til greima. Á það skal hins vegar lögð
áherzla að þvílíka samninga verður að gera af jafn
mikilli nákvæmni og greinar þær sem fjalla um
kaupgjald, svo að tryggt sé að ríkisstjóra standi
við fyrirheit sín eða sæti viðurlögum ella. — m.
Rúmur og góSur markaSur
fyrir frosnar fiskafurðir
Ástamdið á mörikiuöum íyrir
hraðíryst fiskflök er nú langt-
um betra heldur en á s.l. ári,
baeði hvað við kemiur verði svo
oe eftirspum eftir þessari vöru.
Þetta er staðreynd þrátt fyrir
vaxandi framieiðslu á flöfcun-
tum. Útlitið í þessum efrium er
Að undanförnu hefiur útvarp-
ið frætt okkur á því að ráð-
'stefnur ha£i verið haldnar er-
lendis til að neyna að koma§t
að samikomulagi um bann við
laxveiði á úthafinu. Á sama
tírna hafa staðið yfir hatramm-
ar deillur í Noregi út af banni
norslka landbúnaðarráðuneytis-
ins um laxveiði í s.jó innan
norslkrar landlhelgi. Reglluigerð
um þetta efnd tók gildi nú á
þessum vetri og var sett í and-
sitöðu við alia helztu mienn í
sjávarútvegsmálum, ásamt fisiki-
miálasitjóra Noregs.. Miklar deil-
ur haifa orðið í norsikum blöð-
um útaf setningu reglugerðar-
innar og þykir norskum fiski-
mönnum að réttur sinn til veið-
anna hafi verið fyrir borð bor-
inn. En í Noregi hefur það ver-
ið venja um áldaraðir að lax
væri veiddur í sjó, bœði útaf
ströndinni og eins inni á fjörð-
uim. Ýmsir teiija, að ekiki sé
ennþá búið að sjá fyrir enda
þeirra deilna sem u.pp hafa ris-
ið út af áðumefndri regluigierð,
því að hér togast eklki aðeins á
hagsmunir bænda scm eiga land
að norsku ánuim og norskra fiski-
rnama, helldur kemur hér inn i
spilið þriðji aöilinn. en það
eru laxveiðibændur fjarðanna,
sem. í aldiu-aðir ijafa vejtt í sjó
hver fyrir sínu iandi og verð
landeigna þeirra ásamt beinni
lífsafkomu hefur að stórum
hluta bygigzt á laxveiðinní.
Vegna þessa, er eikiki gott að
spá um það, hver endanleg nið-
urstaða verður í iaxveiðimálum
Norðmanna í náinni framtíð.
Laxveiði á úthafinu hefur
farið vaxandi á siéuri árum.
Ailar Norðurlandaþjtóöimar að
undanteknum okikur Islending-
um hafa teikið meiri eða minni
þátt í þessum veiðum. í stærst-
um stfl hafa þessar veiöar verjð
stundaðar undanfairandi vor a
hafin.u vestur af Norður-Noregi.
! veiðunuim hafa tekið þótt
Norðmenn, Danir, Svíar og Fær-
eyingair. Um Finna veit ég elkki
en þeir haifla hinsvegar stundað
laxveiðar í Eystrasalti ásamt
öllum öðrum þjóðum sem eiga
lönd að því hafi. Það er því
hrein fjarstæða að tala um edn-
hverja sérstaika rányrkju í saim-
bandi við laxveiðina í sjó við
Vestur-Grænland, en nefna
hinsvegar elkki á nafn aðra
laxveiði í sjó sem stunduð hef-
uir verið og er stunduð nú í
margfialt stæirri stfl heldur en
við Vesitur-Grænland.
, Stærsta og gjöfullusta yeiði-
svæðið som sem hefur verið
fundið er tvfmiælailaust haf-
svæðið vesitur af Norður-Noregi.
Þar er stunduð laxveiði, bæði
með reknotum og liínu frá þvi
um miðjan marz eða apr. og aMt
fram í júlímnánuð. Ég fúllyrði að
þama sé veiddur lax í stajrst-
uim stfl á Atlanzhafi. Nú í vor
er búizt við laxveiðiflota á þetta
svæði frá Svíþjóð og Danmörku
sem telja muni 60—100 veiði-
skip, auk 6 frystisikipa som taka
við alHanum frá þesisum stóra
veiðiflota. Við þennan fflota
þætist svo eitthvert slangur af
norskum iaxveiðiskipum og lik-
lega örfá færeysk. Samanborið
við þessar veiðar, eru laxvedð-
amar við Vestur-Grænland eins
og þær hafa verið stundaðar.
hreinn þamaileikur.
En þegar ég neifni laxveiði
við Grænland, þá miinnist ég
þess, að í opinþerri nefnd )
strfðslakin minntist ég á llax við
því þjart framundan og óllflkt
þvl sem það var á sarna tíima
í fyrraivetur. Og þetta er ár-
angiur af margra ána kynningar-
sitarfsemj „Frionor“ á okkar-
freðfisksáfurðum á hinum ýmsu
mörkuðum.
Þaininiiig kemst Norðmaðurinn
Vestur-Grænland. en þá voni
til íslenzkir, lærðir fræðimenn,
sem fulllyrtu á þedm tíma, að
lax væri hvergi að finna við
Grænland. Þetta væri einhvers-
konar sjóbirtingur. Nú hefur
þessi umdleiilldi lax fundizt og er
oft mikið til umræðu. Á þess-
um tíma var fræðimönnum
kennt af þófcum, að lax fynd-
ist hvergi við Grænland. En ég
hafði miína vizku frá laxveiði-
bændum á Sunnmiæri sem farið
höfðu til Grænlands kringuim
1922 tiíl að veiða lax og orðið
vel ágenigt. Ég vissi að hægt
var að treysta því að laxveiði-
bændur þekiktu lax frá sjóbirt-
ingi, þessvegna þrætti ég við
fræðimennina. En ýimsár Qærð-
ir menn, ég segi ekki aillir, eru
alveg rökheldir fyrir flestu sem
þeir geta ekiki lesið af bókum.
Já, það er eklki aðeins lax viö
vesturströnd Grænlands héldur
líka í fjörðunum á austur-
ströndinni. Þar lágu norsikir
laxveiðimenn við á árunum a
mállli 1920—1930 og veiddu lax
og ég etfast ekkert um að þeir
hatfi þekikt hann. En eitt þykir
mér haria skrýtið, þegar varið
er að tala um laxveiði í sjó og
vatni. Við Isilendingar teljum
það flestir rányrkju að veiða
,lax í sjó, en xskaðlaust að veiða
hann í ámum. Hinsvegar veiða
Bandarfkjamenn hénjmbil allan
sinn lax í sjó og tolja það heilzt
til rányi’kju, að veiða hann i
ánum. Beztu laxveiðiár þeirra í
Alaska eru algjörlega friðaðar
fyrir ailri veiði. Þar er aðeins
leyft að veiða í nokkruim lé-
legum veiðiám mcð stöng. En
ef við gætuim betur að þá kem-
ur í Ijós útfrá hverju þessi mis-
munandi viðhorf til veiðanna
hafa myndazt. Hér á íslandi og
víðast í Evrópu eiga lamdeig-
endur einir veiðirétt í ánum,
hver fyrir sínu iamdi. Þetta eru
mikil og verðmæt jarðarhlunn-
indi sé stofninum vel við haild-
ið. Það er því eðlilegt að land-
eigendur gleiri það sem þeir geta
til að þessi htummindi jarðanna
verði sem verömest.
Hinsvegar er þessu ekki til að
dreifa i Ameríku, þar sem allur
vedðiréttur í ám og vötnum er
alimenningsieign. Við árósana í
Alaska eru varðbétar frá stjóm-
inni, s-om gæta þess að laxinn
hatfi greiða leið upp f ámar.
Á öllum öðrum stöðum inman
Jandhelgiinnar er mönnum
frjálst að veiða laix í sjó. tál
þess þarf ekkert leyfi. Hinsveg-
ar er öllum bannað að veiða
í beztu laxveiðiánum þar, eins
og að fraiman segir.
Gamiail Vestur-Islendinigur
sem var uim fjölda ána 1 Al-
asfca, hann sagði mér að þar
væri það tailið tfl rányrkju að
veiða í ánum, enda ekki leyft
nema í nokkrum lélegum ám.
Aíllar beztu laxveiöiámar þar í
landi sagði hann vaktaðar nótt
og dag yfir sumarið til að koma
í veg fyrir, að veiðiþjófar stælust
í þær. Þear maður hugleiðir
þessa misjöfnu siðd eftir lönd-
um þá er það tæplegia á leik-
mannsfæri að segja til utm hvort
siðvenjurnar í Evrópu eða Am-
eríku eru meira í samræmd við
friðum og ræktun á laxi. Hvoru-
tvegigja veiðireglurnar eru sagð-
ar studdar vfsindalegum rann-
sóknum. en stangast þó á í öil-
um megimatriðum. Það má þvf
segja um þettá eins og fleira,
að sdnin er sdður í landi hiverju.
Johannes Hustad formaður í
samitökum hnaðfrystihúsaeig-
enda á Finnmörkiu, Finnmark
Fiskeprodukters Fellessalg“, að
orði í samtali við blaðið Finn-
marken, seint f marzmánuði s.I.
Þegar við athugum uimmæli
þessa þekkta norsika forgöngu-
manns á srviðd frosinna fiskaf-
tirða, þá fer ekki hjá því, að
maður sakni þess að hafa ekki
séð sivipuð umimæli í íslenzk-
um bdöðum viðvíikjandi útliti og
horfum á sölu íslenzíkra frosinna
fiskfllaka. Sé útlitið svo bjart
framundan, eins og Norðmaður-
inn fuMyrðir að sé á mörkuð-
um frosinna fisikafurða nú, þá
er það _ miifcil gleðifrétt fyrir
okkur ísiendinga sem eigum
margfalt medra undir þessum
útflutningi heldur en þó Norð-
menn, þar sem þeirra sjávarút-
vegur er í 3. til 4. sæti sem út-
flutningsatvinnuvegur.
1 firamansögðum ummælum
hins norska áhrifamanns á siviði
frosinna fiskafurða. mun vera
að finna skýringuna á því,. að
Norðmenn hafa nú á vetr-
arvertíðinni stóraukið fram-
leiðslu sína á frystum fiskfflök-
um. En salttfiskframleiðslan hef-
ur hefidur dregizt saman.
Hinn 18. morz s.’L héit verð-
og launaimálaráðuneytið norska,
ásamt sjávarútvegsmálaráðu-
neytinu. fund í Ösió, þar sem
saman voru komnir, auk fulll-
trúa frá framangreindum ráðu-
neytum, fulltrúar frá Landssam-
bandi nórsku síldarbræðslu-
verkmiðjanna, frá sölufyrir-
tæfcinu Norsildmei, Fedtsild-
fiskeren Salgslag, Norges Mak-
relllag, og Noregs Sildesalgsilag.
Tilefni fundarins var sú mikla
hæklkun sem orðið hafði á sifld-
armjöli frá 1. janúsr í ár þeigar
verð á síld til mijöl- og lýsis-
vinnslu var ákveðið. Á fundin-
um var talið að þessd hækkun
næmi 6 norskuim krónum á
hver 100 kg af mjoli, eða í ís-
lenzkum krónum 73.86.
Vegna þessarar miklu verð-
hækkunar á mjölinu var sam-
þykfct á fundinum að hækka
verð á hráetfninu og láta það
giílda aftur fyrir sig allt til ára-
móta.
LoBnustofninn
var g/öfuli
Það vair ekiki aðeins að loðnu-
afflinn á þessum vetri bjairgaði
hag íslenzku síldarveiðiskipanna
sem þessar veiðar stunduðu,
heidur kom loðnan líka norska
síldveiðiflotanum til bjargar eft-
ir þá verstu stórsíldarvertíð sem
komið hefur í Noreigi í manna
minnum. Kringum 20. marz var
norski loðnuaflinn kominn upp
í 4.2 miljónir hektólítra, en
heildanafflinn í fyxra, sem var
metár, náðfl 5 miljónum hektó-
lítra. Geirt var ráð fyrir í Noregi
að þessu meti yrðd náð, þó farið
væri mikið að draga úr affla-
magni þegar framangreind afla-
tala var skráð krimgum 20.
hér segir: Hver hektólítri af
smésfld og feitstffld um n.kr.
0.75. I íslenzkum kirónum 9.22.
Stórsíld var hækkuð um n. kr.
0.85. I íslenzkum kr. 10.46. Vor-
stfLd hækkaði um n. kr. 0.80. í
íslenzkum kr. 9.84, og sama
haskkun var ákveðin á Norður-
sjávarsíld og makrfl, ásamt sfld
af ísilandsmiðum. Þá var á-
kveðið að hækka verð á sand-
síli um n. kr. 0,85. f íslenzkum
krónum 10,46, og loðnu um n.
kr. 0,65, íslenzkar kr. 8.00. Allt
miðað við 100 lítra mælingu.
Eins' og að fraiman segir, bá
var samþykkt á þessum fundi
að þessar uppbætur á verði
byrjuðu 1. ianúar og væru í
gildi til mánaðamóta aprfl-maí.
En þann 25. apríl áttu sömu að-
ilar að mœta á fundi, til að á-
kveða verð á hráefni til mjöl-
vinnslu og á það að taka gildi
1. maí.
MELAVÖUUR
1 kvöld kl. 7.30
KR - Brezki herinn
Brezka lúðrasveitin leikur á vellinum
frá kl. 1 7.00 oe; í leikhléi.
T résmíðaþjónustan
veitir húseigendum fullkomna viðgerða- og við-
haldsþjónustu á öllu tréverki húseigna þeirra.
ásamt breytingum og annarri smíðavinnu úti sem
inni - SÍMT' 41055
Auglýsingasími Þjóðviljans er 17500
LAXVEIÐI f SJÓ
marz.
Síldarmjöl hefur
hækkai í verði
Samkvæmt samþykktinni
hækkaði hráetfnisverðið eins og
i
i