Þjóðviljinn - 14.06.1969, Qupperneq 9

Laugardaigur 14. júní 1969 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 0
Eyjólfur Gíslason
frá BúastMum
farið út, — hann átti eftir að
fara og kalla í mennina.
— Hvað þótiti þá gpður afli
í róðri?
— Bftir að fisfeur var gleing-
inn þótti eikiki Rott e£ hað fóru
minna en 50 fiskar í net, en
voru iðulega 80-120 fiskar. Á
minnstu bátunum, undir 10
tonnum, voru 8-10 net í trossu,
esn á 10-15 tonna bátunum 12-14
net í trossunni og flestir bát-
ar voru þá m)eð 2-3 trossur.
Markið að
verða formaður
Aflinn fór eftir útsjón og
reynslu, menm fikruðu sig á-
frarn. Þá vair tekið tillit til þess
hvemig menn faaru að sjó, og
hvemig þeir færu með veið-
arfaarin og tifl forystuihaefiJeik-
anna og kepptust ungu menn-
irndr um að vera í verstu vterk-
unum tifl. að £á á sig sjómamns-
orð. Maridð sem þeir stefndu
að var að verða formaður. Á
mínum uppvaxtaráruim heyrði
maður helzt ekki talað um anm-
að en sjóferðir og fjaliaferðir.
Það va,r_ aðalumræðuefnið og
eftir þessu hflustuðu drengir af
sérstakri hrifningu og hugsuðu
sér að verða ekiki eftirbátar
■þedrria eldri, enda voru þejf
ekki í hávegium hafðir hér, sem
ekiki vom brúkflegir sjómenn og
fjallamenn, og ekki gengu þeir
í augum á stúlkunum!
Flestir búandi menn hérátijU
part í bát eöa áttu fisibvon, þá
þuirfti að eiigia fidk í inmlegg-.
Aifflamum var sikipt og hver
verkaði sinn fiisk, en láigðd svó
inn í verz'lun eða kaupfélag
sem þeir vom hluthafar í>
Bjarrna, Fram eða Drífánda,
sem var kaiupfélag verkamanna.
Þá var engim .-sumarvertíð og
eftir flskverkunina vair fárið að
hwgsa um tún og fjaillafterðir.
Fuigllinn var þ<x svo mikið
bjargræði að allt var sett til
hliðar fyrir hann. Hér var allt-
af unnið feykilega mikið og
fjöldinm. reyndi að vera sjállf-
um sér nægur á flestum eða
ölllum sviðum. Þogar hausta tók
fór maður aö hlakka til vétr-
arvertíðairinnar. Núna er þetta
stanzlaust hjá sjómönnunuim.
Bkkert að miarka þótt við ent-
urnst botur sem ekki rerum
líka á sumrin.
□
Þegar ég að lokum bað Eyj-
ólf að lýsa róðri eins og þeir
vom fyrir hállfri öld, kom í
Ijós, að hamm hafði skrifað greim
í Sjómannalblað Vestmannaeyja
í fyrra um kaldan róður fyrir
50 áram, og fékk Þjóðviljinn
leyfi til að endurpx-emta hana.
— vh.
Kaldur róður fyrir 50 órum
Veturinn 1918 heítur oftast
verið kallaður írosta- eða gadda-
veturinn mdkli. G riimmdargadd-
ar voru oft fyrri hluta vortíöar,
og vom þá allar kllappir og
klettar, þar ,;em sjór nóði til
að slettast á, hvítar af gaddi.
Fraus stundum klakabrynja a
bátana, sem Jágu við festar í
höfnimni.
Þessa vertíð reri ég á mi/b
Goðafossi VE 189, sem var
rrældur 11,22 rúmilestir. Var
hann þá þriðii stærsitd bátur í
höfn. Pormaður var Árni G.
Þórarinsson, Eystri-Oddstöðum,
2? ára gamall, og var þetta
örnur vertíð hans með Goða-
foss. Dregið var út 28. desem-
ber 1917 og var róið aflla dag-
ana fjóra, sem lifðu af árinu.
Minnist ég. að á gamlársdag var
blíðusjóveöur, en þá vommi við
á sjó austan við Stórahraumið,
suður af Súlnaskerl. LínuJengd-
ir var 11 bjóð, 6 stremgja, og
3 strengir (stubbar), samtals 4230
örglar. Fiskuðum við þennan
dag 750 af þorski og löngu,
og var þetta nest allt þorsk-
úr
Mesti harðindakafili þessarar
vertíðar hér í Vestmannoeyjum
var 6. til 22. janúar, og er mér
einn róður sérstaklega miminis-
stæður frá þeim tíma. Verður
nú sagt frá honuimi.
Það var 14. ;,anúar, að kafllað
var tU xóðurs k1,. 4 um morg-
uninn. Frostið var þá fuíl 17
> stig, norðam kaidi og bjartviðri
austur um sjó. Vomm við með
þeirn fyrri á sjóinm. en ekki
mun hafa röið nema um helim-
imigur báta sökum gaddihörk-
unnar, og sumir þeirra, sem
fóm alf stað, snem aftur heim
til hafmar. Við voram ekki nems
fjórir á Goðafossi í þessuim
róðri, því að íimmvti maðurinn,
Guðmi Sveinsson frá Norðfirði,
var ekki kominn tifl vers veg.na
samgönguerfiðleika hingað frá
Austfjöröum. Mótoristi á bátn-
um var Guðmundur Kristjáns-
scm, óséi-hlífinn og góður félaigi.
Hamm var Vestfirðimgur og bú-
settur hér um nokkur ár. Fjórði
maðurinn_ hét Kristján. Hann
var frá ísafirði, óhraustur. en
myndarlegur piltur, 21 árs.
Það gekk vel að korna bjóð-
urium í slkjöktbátinm og út 1
Botn. Vom bjóðin að venju
látin niður í lest, en það var
föst og ófrávíkjanleg venja.
hvemig sem veður var og hvort
sem fara átti iangt eða stutt.
Man ég okki lil að hafa farið
r.<,kkra sjóferð svo mieð línu i
bjóðum, að þotta væri ekki gert.
Línan var beitt með þorsk-
hroignum og „Ijósbeitu", ýsiu,
steiinbít og smálúðu, aftast einu
ti'. tveimur stykkjum á bjóð,
en síldin var s,»mð. Þótti ó-
hót, ef beitt var meim en 5-6
stykkjum á bjóð. Á fyrstu ár-
um línunnar og mótorbátamna
var skamimturinn 3 síldar á
bjóð-
Beitan var nú öll samfrosin
í eina hellu, og þegar farið var
úf Leiðina, fór ég niður í lest
með olíuiluktartým, hníf og
seiflarnál til að losa og pikka
í sumdur beituna. Ég var að
paufast við þetta. þar til hægt
var á vélinni <>g byrja átti að
leggja, en þá vorum við komn-
ir austur í miðjan Leir.* Held-
i.r hafði aukið kafldann, eneng-
in ágjöf vair. er.da vindur og
bára aftan til á miðsíðu. Línam
var lögð í austur, summam við
Eystri -Mamnklakk.
Mitt verk var að leggja lín-
uma. Var það ekkert sældarvemk,
þc að ekki væri kólgugaddur,
því að maður varð að vinna
berhentur, hvc>rju sem viðraði.
Þegar vel gekk úr bjóðunum,
kom það venjulega út á mönn-
um svitanuim, því að otft var
keppni við aðra báta. Auka-
launin fyrir að leggja vom oft-
ast heill strengur (60 önglar),
og höfðu memn oft drjúgan
kaupbæti á „stubbamn" sinn.
Lagningsmenn beittu stubbann
sjálfir og vönduðu það verk
sem alfllra bezt með því að
velja beztu beitu, sem völ var
é, t.d. karfasílóg, sem þótti tál-
beita fyrir þorsk. Sæmdleiga
gekk að koma línunni í sjó-
inn, þó að margir krókarnir
fæm berir og uppréttir og einn
og einn yrði að slíta eða skera.
Ekki fenigum við í skrúfuma,
sem' var þó algengt, þegar lagt
var til hlés og línan gekk ilia
úí. Elkki höfðu aillir sömu sögu
að segja þennan morgun. Vigfús
Sigurðssom frá Fétursborg (nú
sj ú krahúsr á ðsmaður) var þá
lagningsimaður á m/s Helgu hjá
Árna Finmibogasyni, og kól hann
svo illa, að nann varð hand-
lama í rúmar þrjár vikur. Þeir
vora á sjónum við Holtshraun
og femgu þrisvar í sknifuna á
löigninni.
Þegar línan hafði legið eina
og hálfa klukkustund var byrj-
að að draga. Mun kiukikan þá
hafa verið rúmlega 9 og kominn
steytingsstormur, seim fór held-
ur vaxandi og frostharður svo
mikiflj. að hvergi sást til iands,
og ekki nema skammt út frá
bátnuim. Var svo allan dagimn.
Línan var dregin kinnungs-
hallt á móti veðrinu. Kristján
sá'' í dráttarstólnum, sem var
stutt framan við dráttarspilið,
út við stjórmtoorða. Dró hamn
alla línuna, en við það verk
sneri hann undan veðrinu. —
Gvendur stóð við rúlluna með
gogginm og bar í, en ég blóðg-
aðí og dró inn fyrsta bólfærið.
♦Fiskimið suður og austur af
Bjarnarey.

Sigurgeir Jónsson, kollega okkar á Fylki, stundar líka sjómennsku og sést hér taka trollið í land.
útskrifaður úr stýrimannaskólanum, en hann var að koma úr sinum fyrsta túr sem skipstjóri. í
Elliðaey á neðri myndinni eru þeir Þorvaruðr Þórðarson vélstjóri og Júlíus Sveinsson matsveinn.
Bjóðin vom xátin niður í lest
jafnóðuím og dregið hafði veirið
í þau. Þegar við höfðuim dregið
2 bjóð, vedtti ég því eftirtekt að
Guðmundur var kalinn á ann-
arri kimm og höku. Var þá
hætt að draga um stund og
andæft á Mnunni, á meðan
haldið var klaka og krapa við
kalið á Gvendi og það nudd-
að þar til kominn var á það
eðlilegur holdslitur. Eftir þetta
skiptumst við Gvendur á að
gogga, af hálfu bjóði hvor, cg
úr því giefck' þetta þoiamiega.
Var ekki sparað að mudda sig
í fraiman með kröpuðum sjó-
vettlingum, þegar tóm gafst til.
Fylgdumst við hvor með öðr-
um, svo að okfcur fcæli ekki á
andliti.
Drátturinn géldk frekar seint,
emda ekki dregið eims hratt og
nú tíðkast. Oft var „kóipflað frá' ‘
á drættinum til þess að hlífa
líniummi, og svo var stoppað við
hver bjóðskil og stjórakiomu.
Venja var að hafa háift annað
bjóð á milli hóla (9 strengi).
Var Hnudrætíinum ekki lokið
fyrr en að áliðnum degi og þeg-
ar við komium upp undir Bjam-
arey, var farið að bregða birtu.
Er við komum í höfn, var
frostið orðið nær 20 stigum og
kcmst nofclouð yfir það seint
um kvöldið, og næstu nótt. Afl-
inn í þessurn róðri var 380 af
þorsfci og löngu. aufc annars
fisfcs, sem aidrei var talinn.
Þeir bátar, sem rem þenm,-
am dag, vom Díkastir fclaka-
kiumpum, þegar þeir komu í
höfn, og ég held, að en.ginn
þeárra hafi farið í róður dag-
inn eftir, enda þótt veður væri
þá betra. Vacð að berja allan
ísinn af bátunum og dóa þá til,
og var margt að lagfæra.
I þassum róðri kól fonmanm-
inn, Áma, svo á báðum eyrum,
að hann bar þess ©kki bætur.
Enginn kdlaofn (kabyssa) var
þa í Goðafossi, em mótorlampi
(prímus) var þar, og var hitað
á homumi kaffi aö lotenum drætti.
Aldrei var látiö loga á prím-
usnum til að hita upp lúkar-
inn, nema maður væri niðii aö
gæta hans.
Á Goðafossi var hnéhátt
,,rekkverk“ með 12 þumlunga
skjóiborði niður við þilfarið
(lunmimg var sett á bátinn haust-
ið 1919), og áttum við fullt í
far.gi með að halda auðu. svo
að sjódrifið gaddaði ekki sléit
yfir dekkið, milli skjólborðsog
lestarkarms. Af fyrirhyggju
formannsins var ný sements-
skófla í bátmum, og fcom hún
í góðar þarfir við þetta verk.
Eftir þennan umgetma róður
skrifaði Halldór Gunnlaugsson
héraðslæknir auglýsingu og lét
festa upp í augllýsingakassa
bæjairins, sem var á austur-
gaíli verzlunarhússins Vísis (nú
Þimgvellir). Ráðlaigði hann
mönnum að maka vel amdiitog
hendur með koppafeiti, sem
væri þeim nærtæk, ef þeir lentu
í þvíMkiu frostveðri og myndí
þetta verja þá kali. En upp frá
þessu fór að draga úr frost-
höifcunum, og engan róðurman
ég þcssu líkan vertíðina 1918
eða siðar.
A þessum ámm þektotust
ekfci kuldaúlp'ir eða annar sér-
stafcur skjóifatiiaður, sem siðar
varð. Flesitalflir sjómienn klædd-
ust ullamærfötum, — öklasíð-
um nærbuxum og heilerma
n.ærbolum. Sj>5fötin vom þá
með öðm sniði og skjólbetri
en nú er. Yzt fata vom bux-
ur úr seglastriga íbomar fem-
isioiíu. Buxumar vom tvöfald-
ar, þar sem mest mæddi á, 'og
vom þær með breiðum smekk,
sem náði vei upo á brjóstið. ’
hvom homi smekfcsins vora
hnappagöt, sem axlaiböndum
var hnoppt í, en þau vom úr
SEjma efni og buxumar, olíu-
borin og saumuð vel föst í
buxnastrengimn að aftan. Ein-
stafca menn iétu sauma sjóbux-
ur úr sauðskinnum. Utan yfir
buxur og buru var klæðzt sjó-
fcápu, sem var úr þynmri striga,
en öll var kápan tvöföld og oft
með slitbót á olnbogum. Sjó-
kápumiar voru á sídd við síð-
an jafcka og bnepptar með 4
hnöppum að framan. Efsti
hnappurinn var hnepptur út úr
kápunni tvöfaldri, en hinir huid-
ir í kápubarmimum. Á sjókáp-
unum var hálskragi. Sjóhattar
vom með stífum börðum, hlýju
fóðri og stómm eymasneplum.
sem skýldu vei, Sjóstakkar
komu efcki hér til notfcumar fyrr
en eftir 1920. Allir sjómenn
,vom þá í vatnsleðurstígvéflum,
Framhald á 13. síðu.