Þjóðviljinn - 23.11.1969, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVlUíXiEÆN — Sumnudiaigur 23. nóvemtoer 1963-
-
—- málgagn sósíalisma, verkalýSshreyfingar og þjóðfrelsis —
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
L
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstj.fulltrúi: Svavar Gestsson.
Auglýsingastj.: Olafur Jónsscn.
Framkv.stjórí: Eiður Bergmann.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmlðja: Skólavörðust. 19. Siml 17500
(5 linur). — Áskriftarverð kr. 165.00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 10.00.
Enn tækifærí
hæjcsr-
pósfurinn
Róska svarar Valtý Péturssyni — Sjappuhald-
arinn og iðnaðarblað Þjóðviíjans.
1
.
4 lmennur áhugi er nú loksins að vakna á aðild
íslands að EFTA, enda ekki seinna vænna, því
að tillaga um inngöngu íslands verður lögð fyrir
þing innan skamms og ætlunin er að afgreiða hana
fyrir jól. Allir stjórnmálaflokkarnir hafa haldið
íund um EFTA-málið, pg á síðasta fundinum sem
Alþýðubandalagið hélt í fyrrakvöld mætti fleira
ifólk en á öllum hinum fundunum til samans. Þær
mörgu spurningar sem fram voru bomar á fundi
Alþýðubandalagsins og áhugi fundanmanna sýndi
glöggt hversu gaumgæfilega menn eru farnir að
velta fyrir sér þessu stórfellda vandamáli sem
skera mun úr um efnahagsþróun hérlendis á nær
unni. Ástæða er til að benda á að áhugi og afskipti
almennnings geta enn ráðið miklum úrslitum. Að-
eins Alþýðuflokkurinn og það útibú ríkisstjórnar-
innar sem kennt er við frjálslyndi hafa' enn sem
komið er tekið fulla afstöðu með aðild íslands að
EFTA. Framsóknarflokkurinn tvístígur hins veg-
ar enn, og meira að segja Sj álfstæðisflokkurinn
segist vera að kanna málavex'ti. Ástæðan fyrir hiki
þessara stæxstu flokka er óttinn við afstöðu al-
mennings; því eiga laiidsmehn þess enn kóst áð"
hafa áhrif á málalok.
fífræðisverk
„EVEiRY PUBLIC HAS THE
SHAKESPEARE IT DESER-
VES“ hreytir yaltýr Pétursson
listgagnrýnandi Morgunblaðs-
ins, formaður Félags íslenzkra
myndlistarmanna og listmál-
ari, (ekki vantar manninn titl-
ana) í áharfendur og kiaiupend-
ur að framleiðslu Ragnans PáHs
listmálara, eftir að hafa gert
rækilega grein fyrir þvi _í
gagnrýni sinni, ‘að sá maður
sé alsendis ófær um að faira
með hlutverk sitt sem lista-
maður og hafi missfciflið tiiligang
listarinnar.
Má vera, en ég held samt,
að manni sé hollt að athuga
nánar ýmsar staðreyndir, sem
koma þessu við.
1- — Með þessari tilvitnun
sinni hefur formaður F-I-M
sikipt fólki niður í áhorfenda-
hópa, sem hver og einn heifur
þann Shákespeare, sem þeir
eiga skilið. Og þar sem Shake-
spearamir geta h'ka missikilið
hlutverk sdtt, verðum við að
hafia ókilndngslauisan áhorfendia-
hóp fyrir hann, því áhorfend-
ur skal hann hafa. Bftir grein
Valtýs að dæma, ber hann
sjálfur fullt skynbragð ó hlut-
verk listarinnar, svo áhorf-
endahópur hans hlýtur að vera
flokkur s'kilningsríkra Super-
manna, þar eð þeir em verð-
ugir eins avantguard-Shaike-
speareso® Valtýr Péturson tel-
ur sig vera.
2. — Hvers konar fólk er svo
þessi áhorífendahópur Valtýs
.... ég held að eikki sé erfitt
að svara til um þaö, því sýn-
ingar hams em það kunnar.
Vambmiklir kaupsýslumenn,
virðulegir ráðherrar og banka-
stjórar, og svo menntaður
skríll betri borgará sem snobba
fyrir „avantguard“ sínum og
vita, að það er góð fjárfesting
í vissum nöfnum; það er sem
sé aðeins yfirstéttin sem skil-
ur Ijist, eftir meiningu Valtýs-
Hér fer þvi miður allt bf
greinilega saman, að stéttin
sem fer með völdin í þjóðfé-
laiginu og keppist við að
halda þeim til eiílífðar, hún
nýtur og skiliu: út í yztu æsar
listina, sem situr við völdin
og ekki vill missa þau fyrir
nokkum mun. Við sikulum því
ekíki nota orðið „skilja“ meir,
því það ætti að vera orðið aug-
ljóst að þegar menn em í stöð-
um eins qg Gylfi Þ. Gíslason
eða Valtýr Pétursson, þá kem-
ur skilningur hvorki pólitisk-
ur né listrænn mólinu við; það
er um viðhald valdsins að
ræða- Ráðherramir eða stjór-
arnir em búnir að festa fé í
myndum Valtýs og co-, þær eru
gott stofuskraut, þelr myndu
berjast fyrir hann fram í rauð-
an dauðann og svt> líka öfugt,
því kaupendur framleiðslu
Valtýs verða fyrst og fremst
að eiga mikla peninga.
3. — Shakespe&re yfirstétt-
anna gengur út frá því vísu að
list sé eitthvað ákveðið (abso-
lut), einhver gullbrydding ald-
anna siem eniginn getur hrólflað
við, -(- eitthvað sem hann hef-
ur lært á skólabekk fhin marg-
umtalaða tækni) + praktísk
hugsun- Þar með vom til nægi-
lega margir skólalærðir lisita-
menn, og því hatfa þeir skóla-
bræður sett listina upp sem
STOFNUN í formi fóiags, sem
kallað er F-I-M., á að vemda
„sameiginlega hagsmuni mynd-
listanmanna“, og er sá ihalds-
samasti félagsskapur sem um
getur. Því í reynd er hér að-
eins um að ræða hóp sitaðnaðra
manna sem hatfa þeirra hags-
muna einna að gæta, að við-
halda verkum sínum (hvemig
siem þau em), á sem haesitu
verði á myndlistarmarkaðn-
um, og em meir að segja svo
djöfiull bræddir við hina
minnstu samkeppni uifcanfrá, að
jafnvel „lyrískir bandamenn“
(sem ég tei Ragnar Pál vera
með sina heiðarlegu stotfulist),
verða hættulegir félagsskapn-
um, þegar þeir em famir að
selja einum oí mákið.
Hér em braskarar á ferð,
sem telja sig geta eignað sér
allt etarfssvið myndlistar,
skrækjandi meininigarlaus
slagorð eins og „lisitin fyrir
listina“, og koma sér vel fyrir
yfirstétt og valdhafa; mynda
við þá hagstæða verzlun, enda
margir hverjir lagfhentir .. j...
En spyrðu þá ekki hvað þeir
vilji segja m-" vcrkijm sínum,
því að skilja ckki stofnsett
listaverk mcð formanni og
,árás‘; ég ætla að hætta á það.
öllu tilheyrandi, það er árás:
Dauðadómur F-I IVI. og allrar
stofnsettrar myndlistar, sem er
ekki lengur 'skapandi og er
stjómað af ríkjandi valdakerfi.
Það er eðli lisitarinnar, að
taka fmmkvæði, taka spor í
nýja átt, og það ekki aðeins
innan þess ramma, sem áður
hefur verið kallað nafninu list.
Ef hin svokölluðu mólverk
em orðin gagnsiaust form,
sölu-, kaup- og sölubrask F.l—
M-, máttvana, tímabil hefð-
bundinna sýninga á enda/ þá
er að leita á nýjar slóðir, hasia
sér r.ýjan vígvöll, því hin
raunvemlega list er skapandi
frelsi og því mikilvæg fyrir
allt líf okkar. Við verðum að
taka höndum saman og lífga
svolítið upp á ímyndunarafl
Okkar og freista þesis að brjóta
bönd (skrif)stofuveldisins, þar
sem listin hefu-r verið lokuð
inni sem aumur þræll yifir-
stéttanna-
Þá getum við ekki þolað
.Shakespeare yfirstéttanna, að
hann misbeiti valdi sínu sem
Tistgagnrýnandi útbreiddasta
málgagns landsins, eins og
hann hefur þegar gert. Því
honium var það ekki nóg að
telja sýningu Ragnas Páls lé-
lega; sýna fram á misskilning
fraimieiðanda á vömnni;held-
ur leyfir hanin sér að kiveða á
um, að það fiólk sem á sýning-
una kom . . . það eigi ekki
betra skilið — Ég vona að þetta
sé einhver mdsskilnimgur.
Róska.
Hjón nokkur sem búa við
Laugaveginn höföu frétt af
hinu myndarlega, iðnaðariMaði
Þjóðviljans um síðustu helgi
og þar eð þau höf öu ekiki feng-
ið blaðið sendu ;þau dóttur sina
á sjöunda ári í næsitu sjoppu
til að kaupa það- En er telpan
kom til baka hafði hún aðeins
tfengið tvö af fimm blöðum
Þjóðviljans þennan dag. Héldu.
foreldramir kannski að hún
hefði gleymt sér á leiðinni og
tapað hinum Mööunum og
sendu hana affcur af stað með
tíu krónur og lögðu nú ríkt á
við hana að koma beint heim
með öll blöðin- I þetta sinn
kom hún með þrjú blöð, þar
af tvö sömu einitök og áður og
sagðist ekki hafa fengið fHedri.
1 þriðja sinn fór telpam af
stað og í þetta sinn í fylgd
móður sinnar, sem farið var að
gruna margt. Enda kom á dag-
inn að sjopþhaldairiinn ekki
eimasta viðurkenndi að halfa
afgreitt telpuna vitlaust, hedd-
ur brúkaðd stóttpalkj'atft vdð möð-
urina, sagðist ekki fá svo mik-
ið fyrir að selja blöð, að hann
gæti staðið í að sortéra þau í
kaupandann, — fyrir utan að
enginn nennti hvort sem er að
lesa þetta blað!
— Varlla hafðum við haft
svo mikið fyrir að ná í það,
hefðum við ekki viljað lesa
það, sagði húsbóndinn, siem
hringdi d Þjóðviljanh til að
segja frá þessu. — Og hvað
siem þeir sivo sem fá fyrir að
iselja blöðirt, get ég ekki orða
bundizt ylfir ósvtífninni í mann-
inum að níðast á bami með
því að selja því tvisvar svikna
vöm fýrir fullt verð og svara
svo aðeins ónotum er móðirin
kemur að Jcvarta. Þarf að taka
fram, að aldrei verzlum við
oftar á þessum stað, hvað sem
á liggur?
Jpregnimar um blygðunarlaus fjöldamorð sem
bandarískir hermenn hafa framið í Víetnam
hafa vakið sársauka og reiði hvarvetna um heim,
ekki sízt innan Bandaríkjanna sjálfra þar sem bar-
áttan gegn tortímingarstyrjöldinni magnast æ
meir. Samt eru þessi fjöldamorð að þvi einu leyti
frábmgðin öðrum múgmorðum bandarískra sveita
í Víetnam, að hermennirnir horfðust í augu við
fórnardýr sín, börn, konur og karla, áður en þau
voru svipt lífi. Öll styrjöld innrásarsveítanna
hefur verið samfelld fjöldamorð. Þegar kastað er
spréngjum, bensínhlaupi og eiturgasi yfir varnar-
laus sveitaþorp, vita hermennirnir og yfirboðarar
þeirra fullvel að þeir eru fyrsf og fremst að granda
óbreyttum borgumm. Meðan bandarískar flugvél-
ar vörpuðu yfir Norður-Víetnam meira sprengju-
magni en nokkur annar staður á hnettinum hefur
orðið að þola og jöfnuðu hvert varanlegt hús við
jörðu voru það fyrst og fremst óbreyttir borgarar
sem lágu í valnum. Það er aðeins skortur á ímynd-
unarafli, ef mönnum finnst það minna óhæfuverk
að svipta varnarlaust fólk lífi með því að þrýsta
á hnapp uppi í háloftunum en með því að skjóta
það á nokkurra metra færi.
^rásarstyrjöld Bandaríkjanna í Víetnam er í heild
einhver ógnarlegasti glæpur mannkynssögunn-
ar. Það er íslendingum til vansæmdar að enn skulf
vera til aðilar innan Sjálfstæðisflokksins og í hópi
Stúdenta sem reyna að réttlæta illræðisverkin.
— m.
Ættbók íslenzka
hestsins og saga
Út er komið fyrsta bindi
mikils rits um íslenzka hest-
inn, „Ættbók og saga íslenzka
hestsins á 20. öld“ eftir Gunn-
ar Bjarnason ráðunaut og
kennara á Hvanneyri. Þetta er
mikil bók, nær 400 síður í mjög
stóru broti.
í formiála segir höíundur r að
Theódóir Arnbjörnsson frá Ósá,
hrossaræktairráðunaiutur Bún-
aðarfélags íslands, haíi lagt
gDnundvöllinn að ættbókar-
færslu hrossa árið 1923. í for-
mála ættbókiarhandriitsdns ger-
ít Thieódór girein fyrir verki
sínu þannig: „f bók þessa
skrifa ég nöfn og fæðingardag
stóðheata þeárra, etr beztir hatfa
þótt á hrossasýningum síðan
þær hófuat hér 1906, einnig
ættir, eigendur og lýsingu eftir
þeim heimilduim, er gileggstar
þykja. Af því að flestir stóð-
hestarnir hafa kornið á sýn-
ingarnar og ættir þeirra verið
raktar, hettzt í þær áttir, er
beztar töldust, gefur þetta upp-
lýsingax um mörg beztu hross
landsins síðustu áraituigina og
getur því orðið sá girúndvöllur,
sem ættartölur hrossanna verða
síðar byggðar á. Kalia ég þetta
því upphaf að' ættbók fyrir ís-
lenzlfa hrossakynið. í byrjun
þessa tek ég aðeins þá hesta,
er hlotið hafa 1. eða 2. verð-
laun, fjögra vetra og eldri. Síð-
ar má batta vúð lægna verð-
launuðum hestum, ef góðir
stofnar spretta atf þeárn, því
svo er vist langt þangað tdll
ættbók þessi verður prentuð,
að þeir geti komizt þar á rétt-
an stað, einnig hestum, sem
ekki hafa verið sýndir. ef á-
sitæða þykir til þess“. Síðar
byrjaði Theódór að rita sfcrá
yfir hryssur, sem hluitu 1. verð-
laun á sýningum, og aðrar
þekktar ættairmæður.
í stórum dráttum heíur ætt-
bófcin verið færð siðan sam-
kvæmt þeirri stefnu, sem Theó-
dór mótar í fiormálanum, seig-
ir Gunnar Bjamason í sínum
bókairformála. Hann segir enn-
fremur: „Við, sem nú litfuim á
íríandi, höfum átt mjög sér-
stæða söigtu með hestinum okk-
ar og öriögum hans. Með
nokkrum sanni má segja, að á
árunum 1945—1955. ©ða um
miðbik aldarinnar, deyi hest-
urinn nær algeriega sem vdnnu-
féliaigi þjóðarinnar, afl hennar
og orfea í samigöngum og bú-
störfum og endurfæðist aftur
til nýs vegs og verðuigs Hut-
skiptis meðal okkar íslendingia
og annarra þjóða sem yndis-
gjaíi í rífcara mæli en nókkru
sinni áður. Saga hestsins okk-
ar í leik og íþróttum er í þann
veginn að hefjast".
Höfunduæ gerir ráð fyrir að
rit þetta verði í 2—3 bindum.
f þessu fyrsta ‘bindi eru þessir
fcaflar: 1. Atf mönnum og hest-
um. Starfssaiga 1940'—1960. 2.
Félaga-an n áll. Ytfiriit ytfiir starf-
rramhald á 9. síðu.