Þjóðviljinn - 24.02.1970, Side 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN — Þriðgudiaigur 24. flebrúar 1970-
Stóraukinn fiskiðnaður bezta trygging
fyrir uppbyggingu iðnaðar á íslandi
Mér þykir það athyglisvert,
að nú þegar iðnaðairmögiulei'k-
ar okkiar hafia komizt á diagskrá
og til umraeðu venju fremur,
vegna samþykktar Alþingis um
inngöngu IsilandB í Fríverzlun-
arbandalagið, þá er iítið talað
um möguleika. í . auknum fisk-
iðnaði, þegar svokallaðir sér-
fræðimgar fjalla um þessi mál
í sjónvarpi og blaðagrednum.
Af þessu gætu ókunnuigir farið
að haidia að möguleikar auk-
innar fuilvinnslu isienzkra
sjáv.arafurða væru nú þegar
svo til fullnýttir og þess vegna
væru það aðrar atvinnugrein-
ar sem sjálfsagt væri að sætu
í fyrirrúmi með aukna iðnvæð-
ingu, jafnvei þó markaðsmögu-
leifcar þeirra vaeru lakari held-
ur en sjávairafurða.
Ég skiai játa það hrednskiln-
islega strax, að ég er fylgj-
andi því . að útftutningsfram-
leiðsla okkar verði gerð sem
ailra fjölbreyttust. Og ég tel
sjálfsagt að nota þá möguleika
sem fyrir hendi eru, séu þeir
hagkvæmir þjóðbaigslega séð og
þess umkomnir að undirbyggja
efnáhiaigsiegt sjálfstæði lands-
ins. Ég tel t.d alveg sjálf-
sagt að fultvinna í iðnaðar-
vöiru alla þá uil og skinn sem
til falla í landinu.
Ég hef áður í blaðagreinum
bent á þennan útflutningsiðn-
að sem sjálfsagðan hlut. Og nú
þegar útftuitningur á íslenzkum
húsgögnum hefur komizt á dag-
skrá, þá vil ég geta þess, að
ég dró upp mynd af þessum
möguleika í þessum þáttum
fyrir nokkrum áirum, þar sem
ég taldi á því líkur að tengja
mætti samian hagismuni sjávar-
úteegs okkar og svo aftur hús-
gagnaiðnaðar eða fullvinnslu
úr harðviði, siem keyptur yrði
til landsdns óunninn i heilum
skxpsförtnum og siðan þuirrkað-
ur hér við hiverahita. Með slíkxi
undirbyggingu yrði fyrst feng-
inn traustur grundvöllur undir
húsgagnaiðnað siem útftutn-
ingsatvinnugirein.
Þannig er hægt að halda á-
fram og telja upp ýmsia mögu-
leika sem geta yerið fyrir
hendi í útflutningsiðnaði okk-
ar þegar að er gáð. En þessi
sannindi raska hiúsivegar ekki
þeirri staðreynd, að sjávarút-
vegur er okkar aðalundirstaða
í þjóðarbúskapnum í dag og
sem heldur uppi utanríkisverzl-
un okkar. Þess vegna liggur
beinast við, þegar rætt er um
nauðsyn á aukinni iðnvæðingu,
að rannsaka gaumgæfilega
hvað hægt er að gera á sviði
fiskiðnað'ar framyfii- það sem
nú er gert.
Og hér blasa
möguleikarnir við
Já, hér blasa miklir ‘mögu-
leikar vdð, ef menn vilja kynna
sér þá og hiafa djörfung til
þess að ryðja brautina beint
áfram, í stað þesis að hoppa
inn á hliðargötur.
Nú, þegar nauðsyn ber til á
næstu árum að takmarka veiði
nokkurra fiskstofna á Norð-
austur-Atlanzhafi, svo sem
síldar, þorsks og ýsu, þá verð-
ur þörf okkar á auknum fisk-
iðnaði ennþá brýnni heldur en
hún er í dag.
Með fullvinnslu afurðanna
í stað hráefnaútflutnings
nú, að stórum hluta, er hægt
að gera tvennt í senn, auká át-
vdnnuna og auka verðmæti
framleiðslunnar. Þetta hvort
tveggja er þjóðarnauðsyn.
Ef að við tökum íyrst niður-
suðuiðnað okkar, sem er nú á
algjöru bernskustigi, þá sjáum
við að mikið er ógeirt. Verk-
efni næstu ára á svdðd siildax-
iðnaðar er ekki mjöl- og lýsds-
framleíðsla, heldur fyrst og
fremst framleiðsia til .manneld-
is, þar sem niðurlagning og
niðursuða fá verkefni í vax-
andi mæli. Ennfremur bíða nið-
ursuðunnar miargskonar önnur
verkefni svo sem fiskibollu-
framleiðsla, niðursuða í stórum
stíl á hrognum og lifur, syo og
skelfiskfraimleiðsla, hörpudisk-
ur, kúskel, aða og kræklingur,
auk krabba, humars og rækju.
Hér er stórt verkefni fram-
undan sem bafrannsóknar-
stofnun okkar þaxf að leysa
fljótt. En það er að lei-ta uppi
auðug djúphafsrækjumið hér í
nánd við landið, svo og að finna
og kortleggjia veiðisvæði við
ströndina, þar sem auðug skel-
fisk- og krabbasvæði bíða
þe®s að verða nýtt. Sumt af
þessum nýju verkefnum til
hagnýtingar á auðæfum bafs-
ins henta líka okkar frystihúsa-
iðnaði ,eins og vinnsla hörpu-
disksins hjá Einari Guðfinns-
syni og sonum hans í Bolungar-
vík gefur vísbendingu um.
Sama er að segj a um vinnslu
---------------------------------<s>
Kína-
lífselexír
Við lifum á tínnum tízfcu-
hreyfinga; þæx geisaist um
löndin eins og íarsóttir, og
menn elta nauðugir váljugir.
Þetta fytrirbæri hefur hin
miargbreytilegustu áhrif á
klæðabuæð mianna, hárskurð,
lAtairaft kvenna, skegg karla
og fjötmaxgf; annað hvers-
dagslegt báttemi. En tózfcan
birtist viðar, til að mynda í
stjómmálum. Nú þykir það
til dæmis ákaiflega eftirsókn-
arvert nýmæli hér á iandi að
hafa prófkjör um væntanlega
frambjóðendur í svefi^ax-
stjómarkosningunum í vor.
Elokkamir bamast við að
framkvæma prófkjör á hdnn
margyíslegasta hátt, hver fyr-
ir sig eða allir í senn og blöð-
in birta daglega fréttir um
aðdraganda og fyrirkomulag,
þátttöku og úrsiit. En raunar
er því haldið fram að hér sé
um annað og meira að ræða
en nýjasta tilbrigðið í stjóm-
málatízku; hér sé fundið ráð-
ið sem dugi til þess að tengja
flokkana við þjóðina. Hin
mikla óánaegja með starfsemi
stjómmálaflokka og valda-
stofnana, sem einkennt befur
viðbrögð manna að undan-
förou, ekfci sízt unga fólks-
ins, muni gufa upp eins og
dögg fyrir sólu ef menn taka
þátt í prófkjöri og stuðla
þanniig að því að Jón Jónsson
verði ofar á listanum en Guð-
mundux Guðmundsson. Próf-
kjör sé sá kínaliífselexír, sem
uppræti stjómmálaleiða og
félagslega óánægju, gagnrýni
og uppreiisnarhug.
Yfirskin
í stað athafna
Vissulega er það rétt að
mikiu máli skiptir að fram-
bjóðendur til kosninga séu
valdir þannig að lýðræði
skeri úr, og prófkjör getur
verið ágæt aðferð til þess.
En þótt einstaklingar séu
mikiivægir em stjómmál
annað og meira en mannjöfn-
uður; eigi að vera eitthvert
viit í þjóðmálabaráttu þurfa
máiefnin að skeha úr. Það er
til að mynda stefna Sjálf-
stæðisflokksins sem ræður
úrslitum um það bvernig
bann stjómar Reykjiavíkur-
borg, og sú stefna helzt 6-
högguð þótt einhver Albert
komi í staðinn fyrir einhvern
Gísla á framboðslistanum.
Sú óánægja, sem vakið hef-
ur pólitífcusum ugg, fcann að
bafa beinzt að tilteknum ein-
staklingum, en hinar raun-
verulegu ástæður eru mál-
efnalegar, tengdar stefnu og
framkvæmdum. Þegar því er
haldið fram að allt falli í
ljúfa löð með prófkjöri milli
einstaklinga er verið að
blekkja fólk með yfirskini í
stað athafna.
• Próf-
kjör um málefni
En hvers vegna ekki að
haifa prófkjör um málefni?
Hvers vegna ber Sjálfstæðis-
flokkurinn það ekki undir
flokksmenn sína og kjósend-
ur hvort atvinnuleysi edgi
að verða varanlegt ástand í
höfuðborginni? Hvers vegna
ber Sjálfstæðisflokkurinn það
ekki undir fólk í almennu
prófkjöri hvort Island ei'gi
að verða varanlegt láglauna-
svæði, gósenland fyrir er-
lenda atvinnurekendur sem
sækjast eftir ódýrri orku og
ódýru vinnuafli? Hvemig
væri að spyrja fólk hvort bað
vildi að söluskatturinn hækk-
aði um 900-1.000 miljónir
króna á ári á sama tíma og
vísitölukerfið jafngildir sjálf-
virkri kjaraskerðingu? Slík-
ar málefnaspumingar gætu
orðið margar, og prófkjör um
þær gætu haft áhrif á stefnu
og stairfsaðferðir, þau atriði
sem skipta raunverulegu
máli. En Sjálfstæðisflokkur-
inn hefúr eng.an hug á
því að bera stefnuna undir
almenning; menn eiga í stað-
inn að gleyma málefnunum 5
æsilegri keppni um það hvor
hafl meira fylgi, Páll eða Pét-
ur. — Austrl.
rækjunnar, hún hentar jöfnum
höndum fyrir niðursuðu og
frystingu. Ég tel t.d. lítinn vafa
á því, að rækjumiðin utarlega
við Eyjafjarðarál, sem earu
nýfundin og byrjað að nytja
nú, muni varða gjöful á næstu
tímum. Innihald fiskmaga frá
þessum sióðum, allt frá því
síðan fyrir síðustu heimsstyrj-
öld gefur vísbendingu um,
að þessi mið séu ekki ný þó
að þau seu nýfundin. Þannig
er að líkindum víðar ástatt í ál-
unum, sem skerast inn í land-
grunnið. Vonandi verða þeir
sem beina eiga fjármagni í
vaxandi iðnaðaæframleiðslu í
landinu vakandi gagnvart þeim
möguleiikum sem niðursuðuiðn-
aður hefur upp á að bjóða.
Þá þarf frystihúsaiðnaður
okkar beinlínis umskipuiagn-
ingar við, sérstaklega hvað við
kemur geymslu á hráefninu. En
fyrsita flokks meðferð á fiskin-
um ásamt geymslu í kössum á
sjó og landi, getur óefað gef-
ið miklu betri nýtingu á hrá-
efninu heldur en nú er fyrir
hendi. Þetta ásamt fullvinnslu
nokkurs hluta frosna fisksins
hér í landinu, er það verkefni
sem nú þairf að gera að vem-
leika. Norðmenn senda nú full-
unna fiskrétti í vaxandi mæli
á markað í Evrópu, og því
skyldum við ekki geta gert það
líka? Hafi iðnaðarmöguleikar
okkiar vaxið við inngöngu ís-
lands í Fríverzlunarbandalagið.
Þá hafa þeir ekki si'zt vaxið
á þessu sviði.
Það er þessa möguleika sem
þarf að nýta, ef við eigum að
fá einhvern ávinning. En þetta
kemur ekki af sjálfu sér. Fyrst
er að kanna möguleikana, en
síðan hefjast hianda ef jákvæð
niðurstaða fæst um markað.
Alstaðar blasa við verkefn-
in í aðalútflutningsatvinnuvegi
okkar, sjávarútvegi, sem þari
að leysa með framtíðina fyrir
augum. Ef við skoðum salt-
fiskframleiðslu okkar þá eru
einnig naeg verkefni þar fyrir
höndum. Nú flytjum við mest-
an hluta þessarair framleiðslu
til markiaðslanda sem hálfunn-
ið hráefni, handa öðrum þjóð-
um til að vinna úr, aðeins úr-
gangsfisikinn fullverkum við,
einungis vegna þess að hann er
efcki útflutningshæfur öðm
vísi. En þetta er sá hluti fram-
leiðslunnar sem verst stenduir.
að vígi með að geta greitt
verkunarlaun.
Medra að segja á sviði skreið-
arframleiðslunnar, elztu fisk-
verkunairaðferðar sem við
þekkjum, baf,a komið til tækni-
legir möguleikar á betri og ár-
•vissari framleiðslu, með því
a ð tengja saman úti- og inni-
þurrkun á vissan hátt.
Þannig eru verkefni í sjáv-
arútvegi sem stuðlað geta að
betri afkomu og aukinni at-
vinnu, svo að segja allstaðar
fyrir hendi og bíða þess að-
eins, að þeim verði sinnt. Það
eru þessd verkefni sem þaxf að
leysa jafnhliða eða sem for-
gangsverkefni, ef farið er út í
almennt iðnaðarátak á sviði
ú t f 1 u t n i ngsfir amlei ðslu. Þetta
er fyrst og fremst nauðsynlegt
til að tryggja að aimennt á-
tak í öðrum útflutningsiðn-
aði geti tekizt; þar byggjum við
ekki á mikilli reynslu og langri
þróun, eins og í sjávarútvegi.
Fullvinnsla sjávarafurða með
þeim gjaldeyrismöguleikum
sem í kjölfiar hennar kæmu, er
sú hagfræðilega uppbygging
sem okkur skortir, svo að al-
mennur iðnaður eigi auðvelt
með að þróast hér á bagkvæm-
an hiátt.
Verði verkefnum sjávarút-
vegsins ekki sinnt nú, eins og
þörf þeirra krefur af fjárveit-
ingavaldinu, þá fer obkur eins
og manni, sem telur afkomu
sína betur tryggða með spila-
mennsku, heldur en vel upp-
byggðri atvinnu.
Við skulum líka gera okkur
það ljóst strax í upphafi, að
það kostar mikið átak og marg-
víslegar umbreytingar að
breyta hráefnaþjóðfélagi í iðn-
aðarþjóðfélag. Og sú banka-
málastefna sem hér er rekin nú,
hún hentar að sjálfsögðu ekki
í iðnaðarþjóðfélagi. Það er nóg$>
að benda á vextina eina í þessu
sambandi, þó að margt fleira
komi þar til. Við lifum á breyt-
ingasömum tímum, þar sem
möguleikar fullkomins mat-
vælaiðnaðar fara svo að segja
dagvaxandi. Framundan bíða
fiskveiðiþjóða þau verkefni að
fullvinna margskonar vörur úr
bráefninu handa sívaxandi
mörkuðum iðnaðarþjóðfélaiga.
Það er nú þegar orðið úrelt
og mun hverfa á næstu ára-
tuigum, að togarar okkar sigli
með ísaðan fisk sem hráefni
á erlendan markað. í stað
þessa kemur útflutningur full-
unninnar vöm fyrst og fremst,
en þó líklega jafnhliða þeim
útflutningi, þá verða flutninga-
flugvélar teknar í notkun og
látnar fljúga á marbaði stór-
borga með glænýjar fiskafurð-
ir, svo sem fullunnin flök,
hrogn, lifuir, rækju, krabba,
humar og margt fleira. Þessir
möguleikar em nú þegar
tæknilega fyriæ hendi, það
vantar aðeins framtak til að
hrinda þeim í framkvaemd.
Menn verða að fara að skilja
hér á íslandi, að vinnubrögð
sem þóttu ágæt í byrjun þess-
airar aldar, þau eru orðin úr-
elt nú.
Ef við grandskoðum iðnaðar-
uppbyggingu annaxra þjóða, þá
gengur það eins og rauður þráð-
úr gegnum þá uppbyggingu að
mesta áherzlan er til að byrja
með lögð á þá atvinnu'grein
sem hefur upp á að bjóða mest
úrval nærtækra hráefna. I
Noregi var það trjávöruiðnað-
urinn sem mest áherzlan var
lögð á, þegar Norðmenn fóm
að byggja upp eftir síðustu
heimsstyrjöld. Hér er það fisk-
hráefnið sem gegna verður
þessu þýðingarmikla hlutverki.
Almennum iðnaði er mestur
greiði gerður með því i okkar
iðnaðaruppbyggingu sem hlýt-
ur að vera framundan, að við
skiljum þessa nauðsyn og hög-
um uppbyggingu samkvæmt
því. Þegar Alþingi setti á stofn
fiskimálanefndina á árunum
fyrir síðustu heimsstyrjölú til
að ryðja frystihúsaiðnaði okk-
ar braut, sem þá var ekki orð-
inn að veruleika, þá var þessi
rétti skilningur fyrir hendi á
þvi, hvað okkur bæri að leggjá
mesta áherzlu á í iðnaðarupp-
byggingu okkar. Héðinn heit-
inn Valdimarsson, einn ötul-
asti talsmaður þessarar þróun-
ar, var skarpgáfaður hagfræð-
ingur sem skildi manna bezt
íslenzk efnabagsiögmál. Ég er
honuon sammála í því, að ís-
lenzkur fiskiðnaður verður að
vera þungamiðjan í iðnaðar-
uppbyggingu okkar. Það er og
verður beztá trygging fjnrir því,
að okkur takist að byggja upp
alhliða íslenzkan útflutnings-
iðnað.
Radfófónn
tiinna
vandlótu

Yfir 20 mismunandi geröir
á verði viö alira hæfi.
Komiö og skoðiö úrvaliö
Klapparstfg 26, sfmi 19800

ÚTB0Ð
Leitað er tilboða í að byggja nýja hótelálmu við
Hótel Loftleiðir.
Önnur, þriðja og fjórða hæð nýbýggingarinnar
skulu afhentar fullgerðar 25. apríl 1971.
Útboðsgögn eru afhent í Teiknistofunni s.f., Ár-
Vnúla 6, firá miðvikud. 25. febrúar gegn 10.000 kr.
skilatryggingu.
Tilboðin verða opnuð laugardaginn 21. marz n.k.
kl. 11 f.h. í Leifsbúð að Hótel Loftleiðum
Osta- og smjörkynning
kl. 14-18 í dag og á morgun, miðvikudag
Margrét Kristinsdóttir, húsmæðrakennari, annast kynningar á
notkun kryddaðs smjörs með ýmsum réttum, auk kynningar á
nokkrum vinsælum ostaréttuim.
Ókeypis upplýsingar og vandaðar úrvalsuppskriftir.
Osta og smjörbúðin Snorrabraut 54