Þjóðviljinn - 24.02.1970, Blaðsíða 6

g SlÐA — ÞJÓÐVIUTNN — Þri<5juda-gur 24. tebrúar 1070-
Einar Ásmundsson:
Er stór hluti stálf ramleiðslu
heims ónothæfur í R-vík ?
I tílefni af þeirri ákvörðun
Innkaupastofnunar Reykjaviíí-
urborgar og borgaryfirvaldanna
að útiloka tilboö innlendrar stál-
birgðastöðvar — það lægsta —
samkvæmt útboöi 69011/HVR
og ákveða að taika tilboði frá er-
lendu fyrirtæki á um 20% hærra
verði og með aíhendingarfresti
lengri en útboðsskiimálar segja
tíl um, viljum við hér með
benda á eftirtfarandi:
Vegna ákvörðunar I. R. og
borgaryfirvaldanna, byggðri á
gæðamatí hitaveitusérfræðing-
anna á U.S-S.R.-stállvöruim, get-
ur svo farið, að við sjáum okik-
ur tilneydda að haetta sölu á
stáli og pípmm og jámi til þeirra
aðila, sem vinna að framlkvæmd-
um í lögsagnarumdæmi Reykja-
víkur til þess að firratjóni hjá
vfðskiptamönnum okkarogokk-
ur sjálfuim, fyrir að selja ónot-
hæft stál, að dómá borgaryfir-
valdanna.
Málið liggur þannig fyrir:
Otboðið barst 17/11 ’69, en
opnunardagur var 3/12 ’69. Það
var beðið um boð í 15 sverleika
af ptfpum í þremur liðum.
Meðal margra tilboða, sem
bárust, voru öll frá erlendum
verksmiðjum eða umboðsmönn-
um þeirra, nama edtt, sem var
frá íslenzkri stálbirgðastöð, en
hún:
— bauð langílægsta verð í 10
evérleika, en jaínihagstætt tilboð
hefði hvergi verið fáanle-gt frá
Vesturiöndium á umræddum
tíma,
— bauð afhendingu af birgð-
um á staðnum,
— bauð sömu gæði og önnur
fyrirtæki.
Þessi saimia birgðastöð á á
birgðum mörg þúsun-d tonn af
stáli og pípum í mörg hundruð
tegundum og stærðum, sem
aHlar vélsmiðjur landsins sækja
þarfir sínar úr daglega eðaefft-
ir þörfum að meira eðaminna
leyti.
1 skipi í eriendri höfn í dag
eru um 1500 tonn af stáli og
pípuan, sem að óbreyttu verður
hér í Reykjavík etftir . nokkurn
tíma.
Það haffa verið seldir um 500
þús. metrar af sömu tegundum
af pípum og boðnar voru, á sl.
3 árum og afhentir eru da-fflega
þúsundir metra, án einnar ein-
ustu kvörtunar um galla.
1 samningum eru kaup á um
■ 5000 tonnum af stáli ogpípumá
hagstæðasta markaðsverðd og
með tiyggum aifhendingarfresiti
frá því landi, sem á heimsimiæli-
kvarða er talið eitt frems-ta land
í stáfliðnaði.
Útílokun stálbirgðastöðvarinn-
ar getur haft þær afleiðingar
að:
— Það verði neyðzt til að selja
birgðir hennar af rússnesku
efni, um 60% birgðanna, til er-
lendra aðila, sem sannarleiga
hafa faJazt eftir þedm,
— stál- og pípufarmi þeim,
sem er að leggja af stað til Is-
lands, verði skipað upp í er-
lendri höfn (fríhöfn) og seldur
erlendum fyrirtækj-um,
— ráðstafað verði gerðum
pöntunum tiil eriendra aðila.
Með þessum ráðstöfunum
mundi hagnaðurinn verða mdk-
ill miðað við að stálið og píp-
umar væru seldar á heiima-
markaði undir verðla-gsákvæð-
um og um mjög lítinn haignað
að ræða.
Ennfremiur skal bent á, eins
og raunar alkunna er, að : dag
er mjög lítið framiboð á stáli á
heimsmairkaðnuim og verðið fer
h-aakkandi með hverjum degi
og ómiögultegt er að fá ýmsar
tegundir aff stáli, nema mieð árs
fyrirvara eða lengri fresti.
Við gerum róð fyrir bví, að
samningar þeir, sem við og aðr-
ir hafa gert með afgreiðslu á
þessu ári við rússneska stálút-
fhitnin-gssamibanddð, sé meiri
hlutí aff gerðum pöntunum ís-
lenzkra aðila á stáli. Etf rússn-
esku pöntununum verður sleppt,
verða menn að gerasér ljóst, að
óhjákvæmilega verður þá jám-
skortu-r í landinu, vegna mark-
aðsástandsins og erfiðleikar á að
ná í jám, nema þá meðliöngum
fresti eða með verði, sem er
langt fyrir ofan markaðsverð.
Með samningum við Rússland
um kaiup á stáli og pípum heff-
ur náðsff verulega góður áran-g-
ur hvað gæði, hagstætt verðog
afhending-u sriertir.
Hér hafa átt hlut að máli
mörg innflutninigs-fyrirtæki og
er óhætt að fullyrða að hlut-
ur USSR er sá langstærsti
nokkurs lands í stál- og pípu-
notkuninni til mannvirkjaigerða
hér á landi síðasta hálfan ann-
an áratu-ginn. Er það út af fyr-
ir sig gæðavottorð, sem ekki
verður vófengt.
Það ska.l sérsta-kilega tekið
fram, að hér er ekki verið að
seilast eftir sölu á margum-
ræddum pípum, sem aðeins er
lítið brot aff heildarsölu frá
stálbirgðastöðinni, heldur er
höfuðmiálið þetta: Við teljum
okkur neydda til að fá úr þvi
s-korið í eitt skipti fyrir öll frá
hendi borgaryfirvaldanna, hvort
gæði rússneska stálsins sé við-
urkennt frá þeirra hendi.sam-
bæriilegt við gæði annars stáls,
sem er á markaðdnum hér, en
stál frá USSR hefur verið not-
að í tugþúsund tonna magni
innan borgar og utan síðasta
áratuginn. Ef umsögn hitavedtu-
sérfræðiniganna er rétt, þó haffa
borgaryfirvöldin vanrækt ör-
yggiseftiriitið.
Hér er því ekki um hags-
munamál undirritaðs og hans
fjölskyldu að ræða, heldur er
hór verið að ledtast við að
vernda hinn stóra starfsmanna-
hfóip, sem vinnur við fyrirtæki
okkar og ekki sízt þann stóra
hóp viðskiptaimanna og þedrra
starfsmanna, sem byggja sdna
atvinnu á því, að jém og stál
sé til í landinu og það keyptá
ha-gstasðu verði.
Við höfúm fen-gið það sffað-
fest, að synjun á tillboðd með
rússnesku pípunum hafd verið
gerð eftír kröffu frá hitaveitu-
stjóra, sem haifði aðallega borið
fyrir sig bdiun, sem haffði orð-
ið í Laugarásnu-m fyrir mörg-
um árum . Það má vel vera, að
hér sé rétt með farið, þö við
munurn ekki haffa heyrt
um það. Rússneskar pípurhafa
verið ■ til sölu hjá flestuim þeim
fyrirtækjum, sem hafa selt píp-
ur nú um s.l. hálfan annan ára-
tug, en notkun ó þessum píp-
um mun varlega áætíuð um
helmin-gur alllra pípna á þessu
tfimabili.
Ef þessar pípur, sem- biluðui í
Laugarásn-um, hefðu verið keypt-
ar hjá okkur og það heffði kom-
ið krafa um bætur vegnasann-
anlegra verksnná ðj u-gall a, hetfði
slfikt fengizt taffariaust bastt að
fuillu.
Við skulum áætla, að hér hafi
verið um bilun að ræða á um
1000 metrum, en á síðastPiðnum
15 árum má ætla, að 3 miljón-
ir lengdairmietra hafi verið nof-
aðir hér á landi atf rússneslkum
pípum., þá er hér um að ræða
% prómill bilunarhlutfalll.
Hvað mörg hundruð eðae.t-v.
þúsund sinnum hafa pípur bil-
að hjá Hitaveitu Reykjavíkur
síðan hún, hóf starfræksllu sína,
og hvað haffa verið í mörgum
tilfelllum bilanir á rússnesfcum
pípum að ræða?
Tækniþróun í jám-, stál- og
pípugerð hefur verið gifurleg
á undanfömum áratugum, og
sennilega meiri hjá Rússumen
flestum öðrum þjóðum.
Hl-utur aðalframleiðendaístáli
var sem hér segir:
1968
Rússar 21% eða
U.S.A. 24% eða
Japam 13% eða
Bretland 5% eða
E-B.E. 19% eöa
Vestur-Þýzfeadand 8% eða
Heimisframíleiðslan aflls 1967:
480 milj. tonn, 1969 um 600
miljón tonn.
Með tilliti tii tíðra kaiupa frá
lagerum í Noregi og Dammörku
er rétt að upplýsa, að hlutur
þessara landia í heimsfram-
leiðsllu á stáli var 1967: Dan-
mörk 0,08% og Noregur 0,16%.
Þegar keypt er frá birgða-
stöðvum, er vitaö að þær ttiggja
Stáliðjuver í Úkraínu.
1969
M. x tn. M . tn.
um 102 18% eða um 105
uun 115 23% eða um 140
um 62 11% eða um 68
um 24 5% eða oim 30
uim '90 25% eða um 150
um 37 8% eða um 50
með mikið aff rússmesfcu stáli
og pípum.
Vorið 1968 var ég og Ásge-ir
sonur minn mættir á hinu ár-
lega congress jámtairgð-amið-
stöðva Evrópu, sern þ-á var hald-
ið í Madrid, en tíll þeinra heffur
dkkur verið boðið um árabil,
sem eina fyrirtæfcinu á íslandi,
er staitfræfcir stálbirgðastöð.
Meðal þess, sem rætt var, var
framfleiðsla á pípum. Sá, sem
ffluttí framsöguræðu í því máli,
var G. J. Fischer, forstj. Mamn-
esimann í Múnchen, en þargat
hann þess, að allkunna væri
meðal tækndmienntaðra mamna
um allt meginland Evrópujafnt
Austur- sem Vestur-Eivrópu, að
íramlleiðsla á pípum í hinum
ýmsu lömdum, væri nú orðin
svo vefl stöðluð, bæði hvaðhrá-
efni og fraimlleiðsluaðferðsmerti,
að framileiðendur úr austri og
vestri gætu ekki þefcfct sína
eigin f-raimleiðslu frá fram-
leiðslu keppinautanna.
1 umræðum á sama congress
upplýsti fuflltrúi Svíþjóðar, hr-
Efcstrand, að skandinaivísfcu lömd-
in keyptu miikið aff pípum frá
Rússlandi, þar af kaupa oeensk-
ar stálbirgðastöðvar um 4000
tonn árlega. Viðurkemningar-
orðum var farið um gæðin, sem
voru taflin mjög glóð af sæmsfc-
um notemdium.
Hér höfúm við leitazt við að
nefna nokkrar staðreyndir, sem
sanna að „Rússar geta búiðtil
jám“. Það mættí nefnahundr-
að sinnum fleiri staðreyndir um
þetta miáfl, e.t.v. eins margarog
bilanir hafa orðdð hjá Hitaveitu
Reyfcjavífcur frá því í byrjun
og þar tíl nú-
lslendinigar eru tafldir meðal
menntaðra þj«5öa, sem m.m. eru
bæði læsdr og Skrifandi. En
þetta mófl sýnir, að þedraðilar,
Praimlhald á 9. síðu-
Tímarit Sögufélagsins:
Crein um upphaf íslenzkrar
verkalýðshreyfingar / Sögu
Aðalgreinin í nýjasta hefti
SÖGU, tímariti Sögufélagsins,
er ýtarleg ritgerð um upphaf ís-
Ienzkrar verkalýðshreyfingar
eftir Ólaf R. Einarsson cand.
mag.
Höfundur sfldptir grein sinni
í fimm meginkafla: I. Þjóðfé-
lagsþróun og vinnulýður. II
Verfcaflýðsihreyfingin eriend-
is. III- Stofnun fyrstu stéttar-
féflaga á íslandi. IV. Samedgin-
leg eirikenni. V. Áhrif og að-
stæður.
1 niðurlaiasorðum greinar
sinnar segir höfundur, að
rannsókn sa'n á gifldi þeirra
húgmynda ýmissa höfiunda, er
ritað hafa um sögu verkalýðs
hreyfingarinnar, að brautryðj
endur verkalýðsfélaiganna hér-
lendis haifi stuðzt við fyrir-
myndir frá góðtemplararegi-
unni og að áhrifa hafi gsett frá
Danmörku og Vesturhedmi, hafi
m.a. leitt eftirfarandi í lljós:
„1. Stoffnenidur og félagar
fyrstu stéttarfélaga hérlendis
hafa einkum stuðzt við reynslu
af félagastörfum innan góð-
templaraireglunnar, er þeir hófu
skipulagningu og starf í . eágin
samtökum- Samtakaiviðleitni var
að vaxa með þjóðinni. Stofnun
stéttarfélaga hér var einn lið-
urinn í þróun frjálsra félaga-
samta-ka, er þá glæddu félags-
vitund með þjóðinni, og til
Ólafur Einarsson
þeirra sóttu stofinendur stéttar-
félaiganna fyrirmyndir og
reynslu. Má í því sambandi
nefna pö-ntunaitfélögin, Þjóð-
vinaffélagið, verzílunaæsaimtök og
ým-is félög, er stafnuð voru til
vemdar hagsmunum eða tifl að
koma á fót framffaraffyrirtæíkj-
um. En góðtemplararegf-an var
, 't | útbreidd meðaíl alþýðu í kaup-
- | stöðum og mun haffa auðveld-
'jt | að fyrir stofnendur stéttarfé-
s laga að hefja félagsstarfsemi.
2. Við stoffnun nokfcurra
stéttanfélaga hefur verka-fóllk
notíð leiðsagnar manna, er
dvalizt höfðu í Danmörfcu eða
Vestunheimd og kynnzt venka-
lýðshreyfingu þar. Frásagnir af
venkaflýðssaimtökum og athöfn-
um þeima höfðu birzt í ræðu
og riti og aufcázt stöðugt fram
til afldamóta. Einstalka bflaða-
greinar hvöttu verikaflðttk til
stafnunar samtaíka. Mó setla, að
þetta haffi plægt jarðvegdnn og
beint verkafóflld inn á sam-
takabrautina á síðasta áratug
19- aildarinnar.
3. Breytt aibvinnuslkipting,
aukið þéttbýli við sjávarsíðuna
og nýir fraimfl ei ðsluhætti r, bafa
umbreytt þjóðffélaginu og gert
það Meift að stafna samtök
rneðal verkafólks. Stofnun
stéttarféflaga hellzt í hendur við
landnám framleiðsluhátta auð-
valdsskipuflagsins hér á landd.
4. Fyrir alldaimót hafa þrfr
hópar verkaffólks stofnað stétt-
arfélög, þ.e. sjómenn, verka-
menn og iðnaðarmenn. Verka-
lýðshreyfingin takmarfkaði starf
sitt við hina fagllegu baráttíx
stéttarinnar og aðra samlijállp,
án þátttöku í stjómímálastarfi.
Liðsafn verkaffólfcs óx um
liedð og hinir fomu lífslhæittír
íslenzku bænda- og fisfci-
Fraimlhald á 9. síðtui-
i
i
i
I