Þjóðviljinn - 12.04.1970, Blaðsíða 3

I
Einar B. Pálsson verkfræðingur:
Leiðakerfi Strætisvagna Reykjavíkur
Sunrmiða@av 12. apcffi 1330 — — SÍÐA J
tefeið leið 7, sem er
fcr eiga þwi eðdd. að afca Éraan-
Síðari grein
Fljótlega eftiir að endurskoð-
un leiðakerfisins hófst, varð
ljóst, að ef farið væri að breyta
því á annað borð, yrði aðbreyta
svo miklu, að segja mætti, að
um nýtt leiðakerfi yrði að ræða.
Hefur verkið síðan verið unnið
á bedm grundvélli.
Helztu forsendur eru þessar:
1. Strætisvagnar Reykjavíkur
þjóna þéttbýli í Reykjavík og
Seltjamarneshreppi. Ibúatala
þessara sveitartfiélaga er sam-
tals um 84 þúsund.
2. Strætisvagnar Reykjavíkur
hafa 36 vagna í reglubund-
inni dagnotkun. Eigi má gera
ráð fyrir fleiri vögnum, er
nýtt leiðakerfi tekur gildi.
3. Undanfarin ár hefur farþeg-
um strætisvagnanna fækkað,
þrátt fyrir fjölgun íbúa og
útþenslu borgarbyggðarinnar.
Farþegatala á venjulegum
virkum degi er nú um 45.000.
4. Aðalskipulag Reykjavíkur
gefur til kynna, hvaða götur
koma helzt til greina sem
strætisvagnaleiðir. Eru það
einkum þær götur, sem eiga
að vera tengibrautir og safn-
brautir samkvæmt skipudag-
inu.
5. Breyting hlýtur að verða á
þeirri aðstöðu, sem Strætis-
vagnar Reykjavíkur hafa
haft við Kaikofnsveg og á
Lækjartorgi.
Markmið, sem stefnt er að við
gerð hins nýja leiðakerfis, eru
einkum:
1. að meiri þjónusta sé veitt
borgarbúum
2. að kerfið sé, að öðru jöfnu,
hagkvæmara í rekstri en
áður.
Hér skulu talin nokkur helztu
atriðin, sem skipta máli, að því
er þjónustuna varðar (— og er
þá ekki rætt um vagnana sjálfa
eða aðbúnað á viðkomustöðum):
1. Hvernig möguleikar eru á að
komast milli hverfa borgar-
innar, einkum þó milli íbúð-
arhverfa annars vegar og
vinnustaða, skóla og verzlana
hins vegar.
2. Að leiðakerfið sé einfalt og
auðskilið
3. Tíminn sem hver ferð tekur.
4. Ferðati'mi, þ.e. tala ferða á
klutkkustund á hverri leið,
og jafnframt þvf, hvort bil
milli ferða sé jafnt.
5. Lengd gönguleiða frá húsum
að viðkomustöðum vagna.
6. Stundvísi vagna á viðkomu-
stöðum.
! reynd er það svo, að sum
,af þessum atriðum stanigast á
innbyrðis, þannig að etf eitt
þeirra er bætt, verður það að
einhverju leyti á kostnað ann-
arra atriða Samnefnari eða
sameiginlegur mælikvarði fyrir
þessi atriði þjónustunnar er
ekki til, og getur sitt sýnzt
hverjum, hver áherzla skuli lögð
á hvert. Dæmd skal nefnt hér:
Vegna veðráttu hér á landi er
þörf á að haga leiðakerfinu
bannig, að gönguleiðir að við-
komustöðuim séu mieð styttra
móti. Af því blýzt, að leiðir
þurfa að liggja með þéttara
móti um borgina og hefur þá
hver leið þeim mun miinna Mut-
verk. Af því leiðir svo minni
ferðatíðni á hverri leið en ella
gæti verið. Af stuttum göngu-
leiðum leiðir einnig það, að við-
komustaðir á hverri leið þurfa
að vera með styttra millibili en
ella, og verða því fleiri, en þá
tekur hver ferð lenigri tíma.
TJm einstakar leiðir
í hinu nýja leiðakerfi eru 11
leiðir. Skal hér getið nokkurra
atriða um þær. Er gott að hafa
leiðakortið til hliðsjónar.
Leið 1 (Lækiartorg—Norður-
mýri) liggur um gamla Austur-
bæinn um sömu slóðir og gamla
leiðin um Niáísgötu og Gunn-
arsibiraut. Hún liiggur þó ekki
um Gunnarsb., heldur Snorira-
braut, m.a. vegna þes®, að aðal-
skipulagið gerir ekki ráð fiyrir
slíifcum gegnakstri um Gunnars-
braut, sem nú er. Norðurmýri
fær aukna þjónustu af nýjum
leiðum um Rauðarárstíg.
Leiðir 2, 3, 4 og 5 liggja um
Vesturbæinn. Þær koma saman
á Lækjartorgi, liggja þaðan
saman að Hlemrni, en dreilfast
siðan um borgarhverfin auitan
Hlemms og norðan Miklubraut-
ar Leiðir þessar hafa enda-
stöðvar í úthverfum og staðnæm-
ast vagnar þeirra aðeins stutta
stund á Lækjartorgi og Hlemmi.
Tímaáætlanir þeirra eru stilltar
þannig saman, að vagnamir í
heild fari með sem jöfnustum
millibilum inn Hverfisgötu og
frá Hlemmi niður Laugaveg, en
ekki í hópum, eins og áður hef-
ur verið. Ætti því oftast að verða
fljótlegt að komast milli Lækj-
artorgs og Hlemms.
Leið 2 (Grandi-Vogar) hefur
endastöð á Granda í Vesturhöfn-
inni, og er það nýmæli. Á þeirri
leið eru á daginn 5 ferðir á klst.,
þ. e. á 12 mín. fresti. Austan
til liggur leiðin um Sól’heima. og
er sú tilhögun vegna þess, hve
hæðarmunur er mikill á Sól-
heimum og Álflheimumi, og þar
býr margt fólk.
Leið 3 (Nes-Háaleiti) kemur
utan af Seltjamamesi og endar
á Háaleitisbraut. Á henni aka á
daginn vagnar með 15 mín milli-
bili. Við það endar leiðin „Hag-
ar-Seltj arnarnes" fellur niður, fá
Seltirningar lakara sambamd við
Haga- og Melahverfið en áður,
en nýja leiðahverfið mun að
öðru leyti veita þeim betra saim-
band við fdest önnur hverfi
Reykjavíkur.
Leið 4 (Hagar-Sund) liggur
m.a. um Túngötu, yfir Landa-
kótshæðina, en þar hafa stræt-
isvagnar ekki ekið áöur. Stræt-
isvagnaleiðir liggja nú upp á
allar hæðir borgarinnar, þar
sem byggð er, til þess að létta
fólki göngu. í aðalskipulaginu
hefuir borgarstjórn ákveðið, að
Túngata og Hofsvallaigata skuli
vera tengibrautir (þ.e. aðal-um-
ifierðargötur) í Vesturbænum. I
samræmi við það er leiðin lögð
um þær götur. Túngata verð-
ur framvegis ein af þeim fáu
götum, sem verða færarstræt-
isvögnum að eða frá Miðbæn-
um.
Leið 5 (Slkerjafjörðuir-Laugar-
ás) er lengsta leiðin, 19,7 km
fram og til baka. Hún liggur
m.a. að Flugfélagi íslands og
HáskóQanum, fram hjá íþrótta-
svæðinu og sundlaugunum í
Laugardal og upp á Laugarás.
Leið 6 (Lækjartorg-Sogamýri)
liggur um mikinn hluta Hring-
brautar og Miklubrautar og
tengir á þeim slóðum vestur-
og austurMuta borgarinnar á
mildu lengra svæði en áður
hefur verið. Leiðin liggur um
Túnigötu. eins og leið 4, og
kemur þvi inn í Miðbæinn að
vestanverðu. Fyrir fólk, sem
kemur að austan og ætlar í
Miðbæinn, er það krókur að
fara vestur á Hofsvallagötu, en
þó etóki meiri en genigur og
gerist annars staðar á leiðum
strætisvagna. í þessu tilviki
tekur krókurinn 3-4 mínútur.
V'ið Háaleitisbraut er leiðin
sveigð af Miklubraut á Fells-
múla og siðan suður Grensás-
veg. Ástæðan fyrir þessu er, að
við mót Miklubrautar og
Grensásvegar mætaist margar
leiðir. Þar verður mikilsverð
stöð til að skipta um leiðir.
Með því að sveigja leið 6, svo
sem hér var lýst, mé hafa
þessa stöð við Grensásveg báð-
um megin, en annars þyrftihún
að vera einnig báðum megin við
Miklubraut, þ.e. fjórskipt. Með
þessu er þyí hægt að komast
hjá því, að fólk, sem sikiptir um
leiðir á þessum stað, þurfi að
ganga yfir Mikluibraut.
Leið 6 liggur af Grensásvegi
um Breiðagerði á Sogaveg. I
skipulaginu er gert ráð fyrir, að
Breiðagerði sé umferðargata
(safnbraut) og að Sogavegi
verði lokað fyrir bifreiðaumferð
við Grensósveg.
Leið 7 (LækjaifODg-Bústaðir)
fær etoki hlutverk sitt að fullu
fyrr en Fossvogshverfið hið
nýja hefur byggzt. Er lega
hennar þar ekki enin að fullu
ráðin. Hún hefur og gildi fyrir
Borgarsp’ítalann og Fossvogs-
kirkjugarð.
Leiðir 8 og 9 eru hringleiði r
um byggðina austan Snorra-
brautar og vestan Elliðaáa. Þær
)
liggja báðar um sömu götumar,
en í gagnstæðar áttir, og mætti
segja, að um eina leið væri að
ræða í sama skilningi og aðrar
leiðir strætisvagnakerfisins. Til
að forðasf misgáning hjá far-
þegum og starfsliði strætisvagn-
anna hefur þó verið kosið að
nefnaþær tveiim nöfnum. Hægri
og Vinstri hringleið. Á fyrri
hringleiðinni sveigir strætis-
vagninn aðallega til hægri.
Nafnið Austurhverfi, sem
hingað ttl hefur verið notað um
samskonar hringleið, þyidrekki
lengur réfctnefni, síðan Árbæj-
ar- og Breiðholtshverfi koimu til
sögu.
Hinar nýju hringleiðir gegna
meira hlutverki en Austur-
hverfaleiðin hefur gert. Þær
liggja m.a. hjá Borgarspítala og
Menntaskólanum við Hamra-
hlíð, liggja um Hlemm og inn-
anverðan Laugaveg og upp á
Laugarás.
Gildi hringlei^anna mun auk-
ast, þegar starifisemi vex á at-
haifinasivæðinu við Kleppsvegog
Sundahöfn. Það er eðli slíkra
hrinigleiða, að gera verður ráð
fyrir lengri gönguleiðum að
þeim en öðrum leiðum og nýt-
ing þeirra er með nokikuð öðr-
um hastti.
Leið 10 (Hlemmur-Selás) er
lögð um MiJduforaut austan
Grensásvegar en ekfci Suður-
landsbraut, m.a. vegna þess, að
gert verður ráð fyrir, að Suð-
udlandsbraut lokdst þegar Ell-
iðaárvogur og hin nýja Reykja-
nesbraut tengjast við Miklu-
braut, skammt vestan \dð Ell-
iðaámar. Leiðin liggur um
Grensásstöð, og verður þar
tœkifæri fýrdr fanþega að kom-
a®t í vagna á öðrum leiðum, svo
sem á leið 6 beint vestur í bæ
og leið 9 að Kleppsvegi.
Leið 10 endar að vestanverðu
á Hlemmi. Það er nýmæli og
byggist á því, að ferðir á öðr,-
um leiðum séu svo tíðar niður
Laugaveg, að þeir, sem ætla
sér þangað, komist það án mik-
illa tafa á Hlemmi. Er líklegt,
að meðaltöfin verði svipuð og
tóminn, sem það tekur nú að
ganga frá Kalkofnsvegi á Lækj-
artorg. Reynsla verður að sýna.
hvemig fcil tefcst um þetta.
Vegna þess, hve Laugavegur
er seinfarinn og aðstæður erf-
iðar í Miðbænum, væri afar
ólientugt fyrir Strætisvagnana,
ef nær allar leiðir úr austan-
verðri borginni þyúftu að liggja
niður í Miðbæ. Af ýmsum á-
stæðum gæti Skúlagata lítt
gagnað í því efni.
Leið 11 (Hlemmur-Bi'eiðholt)
er á ýmsan hátt hliðstæð leið
10 Á Bústaðavegi geta farþeg-
ar úr Breiðholts'hverfi sfcipt og
greið leið niður i Miðbæ,
Ledðir í hinra nýja leiðakerfii
eru yfirledtt lenigrd en í hinu
gamla. Að meðaftali eru þær nú
14,7 km, en voru áður 11,2 km.
Viðkomustaðir
Viðkomustaðir í hinu nýja
leiðakerfi eru valdar með Mið-
sjón af þvd, að sumrnan af
gönguleiðum að þeim frá hús-
um sé sem minnst. Er þá jafn-
framt tekið tillit ttl hæðar-
munar, sem kann að vera á
húsi og viðkomustað, með því
að bæta tíföldum hæðarmun-
inum við göngiulleið frá hús-
inu.
Nú má floikka gönguleiðimar,
þannig umreifcnaðar, eftir lengd
og gefa þeim einkunnir. Slíkter
að sjállfisögðu matsatriði og
verður að miðast við staðhætti
og veðurfar. Hér hefiur þetta
verið metið þannig:
Gðnguleiðir 0-200 m: ágætt,
200-300 m: gott, 300-400 m: við-
unandi, yfir 400 m: langt.
Gert hefur verið kort, er tek-
ur til allra húsa í borginni og
sýnir lengd göniguleiða frá
þeim til viðkomustaðanna. Kem-
ur þar í ljós, að mikill meiri-
hluti húsa mun búa við göngu-
lengdir í tveim fyi-stu flokikunum,
nokkur hluti hefur göngu-
lengdir í hinum þriðja, en til-
tölulega mjög fá í hinum fjórða.
Aðeins í einu íbúða-i’hverfi,
hinu nýja Fossvogshverfi, eru
margar gönguleiðir í fjórða
flokld. Hæðarmunur gerir þar
sitt tíl. Verður hér ekld rætt
nónar, hvað til úrbóta kann að
vera í þvi efni.
I nýja leiðakerfinu eru 289
1 viðkomustaðir. Viðkomustaðir
eru dreifðir álíka þétt um börg-
ariiverfin og áður hefur verið.
Hver viðkomustaður er not-
aður fyrir allar strætisvagna-
leiðir. er um götuna liggja, þar
sem viðkomustaðurinn. er. Vagn-
hrjá neinum viðkomusböðum, e£
ósfcað er að þeir staðnsemist
Leiðaskipfci
Farþegar eiga þess nú knet
að skipta um leiðir án þess að
greiða tvö fargjöld. Þegar far-
þegi tekur sér far og vert að
hann þarf að nota fcvasr leiðir,
bdður hann vagnstjóra urn
skipttmiða, um leið og hann.
greiðir fargjald sitt. Skiptimið-
ann afhendir hann síðan vagn-
stjóra sem fargjald á síðari leið-
irmi (hendir miðanum ekld í far-
gjaldabrúsann!). Gildir skiptí-
miði í tiltekinn tíma frá þvi
að farþegi fær hann, og eru
tímataikmörk stímpluð á hann.
Gildistími er 30 til 45 minút-
ur og miðast við, að unnt sé að
ná vagni á siðari leiðinni.
Farþegi getur framvisað
skiptimiða, hvar sem honum
hentar, aðeins ef tíminn, sem
á hann er stimiplaður, er ekki
útru-nninn. Til þess að áttasig
á þessum möguleikum, er bezt
að nota kort af leiðakerfinu —
Sést þar, hvar leiðir skerasteða
snertast.
Af ellefu leiðum strætisvagn-
anna koma átta saman á
Hlemmi, sjö á Lækjartorgi,
fimm á Grensásstöð, en færri á
ýmsum öðrum stöðum. Tiðni
va-gna á hverri leið er yfirieitt
aukin frá því, sem áður hefur
yerið, og ennfremur hefúr ver-
ið leitazt við að stilla tímaáætl-
anir mismunandi leiða þannig
saman, að farþegar, sem vilja
skipta um leiðir, þurfi sem
skemmst að bíða. Því marki er
þó ekki unnt að ná í öllum til-
vikum.
Tímaáætlanir
I hinu nýja leiðafcerfi er
ferðatíðni að jafnaði um tvö-
falt meiri á hverri leið á dag-
inn en í garnila kerfSnu. Á
kvöldin og á helgidöguim <?r
ferðatíðnin nú um 50% meiri
á hverri leið. Á leið 1 eru sex
ferðir á klst. á daginn, en fjór-
ar á kdst. á kvöldin. Á leið 2
eru fimrn ferðir á klst. á dag-
inn, en fjórar á kvöldin. Á öli-
úirri- hinum leiðunum eru fjórar
ferðir á klst. á daginn, en þrjár
á kvöldin. Á helgidögum er
sama ferðatíðni og á kvöidin.
Á hverri leið eru endastöðv-
ar, ein eða tvær eftir aðstæðum.
Þaðan aka vagnar á tílteknum
mínútum og með jöfnu milli-
bili. Er greint nákvæmlega frá
þessu í nýrri leiðabók, sem bor-
in hefur verið í íbúðir á borg-
arssvæðinu ásamt korti af
leiðaikerfinu.
Ekki er lengur unnt að láta
brottfarartíma standa á heilum
eða hálfum tímum, eða á 5 mín-
útna bilum, eins og áður hefur
verið. Tímaáætlanir mismun-
andi leiða haffa verið stilltar
þannig saman, að'þar sem leið-
ir liggja um sömu götur. aki
vagnar ekki í lest, og að sem
beztir möguleikar skapist tíl að
skipta um leiðir.
Ætlazt er tíl, að hver vagn
aki alla leið sína samkvæmt
tímaáætlun. En timaáætlanir
þær, sem nú hafa verið gerðar,
eru frumsimíð, því að engin
reynisla er enn af því að aka
hinar nýju leiðir með farþega
í vagni og ekki er enn vitað,
hvert álag verður á hverri leið.
Er því Hklegt, að þörf verði að
endurskoða bær innan skamms.
Má ekki búast við, að svo
margbrotið kerfi starfi snurðu-
laust strax frá byrjun.
Ýmis önnur atvik, svo sem
veður, færð og umferð, valda
því oft, að torveflt eða ógeriegt
er að framfylgja tímaáætlunum
nákvæmlega. Má því ekki líta
á þær sem bindandi fyrirSVR.
Nú, þegar ferðatíðni á hverri
leið er aukin, munu ýmsir far-
þegar, sem eiga að vera komn-
ir til vinnu eða i skóla á til-
tefcnum tíma. vera fyrst í stað
í vatfa um, hvora af tveimur
ferðum sfcv. leiðabókinni þeir
eiga að taka. ! slíkum tilvikum
er farþegum ráðlagt að taka
fyrri ferðina. einkum meðan
reynsla er að fáist af leiðakerf-
inu.
Niðurlag
Hið nýja leiðakerfl er í
Framiha/ld á 9. síðu.
• ■ V • v.r\vy.-.-,v v.r ..........
Vid umferðarbreytiiiguna í maí 1968 var vagnakostur SVR endurnýjaður. — Á myndinui sjást
gömlu va&narnir á athafnasvæði fyrirtækisins í Laug:arnesi. <
. . ’ . . .. < . t r . ’ .
Með nýja leiðakerfinu breytist hlutverk Lækjartorg^.
v