Þjóðviljinn - 20.05.1970, Blaðsíða 6

0 SÍÐA — ÞJ'ÖÐVILJTNN — Miðvfl?ud«@ar 20. maí 1070.
Katrín Thoroddsen, læknir
Katrín Thomddsen var keasin á
Alþing íslendinga 1946. Hún
banöist þar í fremstu víglín'u,
begar átokin voru hörðust og
sókn amerísfcu heimsvalda-
stefnunnar hættulegust. Bar-
áttan út af Keflavíkursamn-
ingnum haustið 1946 var fyrsta
orrahríðin, sem hún háði bar.
— átökin mikflu út af AtHanz-
hafsbandalaginu í marz 1949
hin síðustu.
Katrín hafði há barizt með
okkur lengi. Hún var í fjorða
sæti á lista Kommúnistaíflcikiks-
ins 1937. er hann vann siinn
afdrifarfka sigur. Hún flufcti
okkur inn í harða stéttabaráttu,
hið heita hjarta konunnar »g
hið skarpa skyn hins göða
lseknis. Hún veitti mélstaðokk-
ar sínar miklu vinsseldir hjá
albýðufólki Reykjavfkur.
f persénu hennar tengdist
saman í eitt erfð frelsisbarát.t-
unnar gegn danska vaildinu og
hin upprennandi harða og
ianga sjálfstæðdsibarátta fslend-
inga gegn ameríska ofúreflinu.
Hugsjón hennar um íslenzikt
frelsi, metnaður hennar fyrír
hönd bjóðar vorrar skópust
og mótuðust við arin íslenzkrar
■þjóðmeinningar á forustuheim-
ili íslenzkrar sjálfstæðisbaráttu,
heitmiili Skúla og Theódóru. Sá
hugsjónaeldur, er t»ar var
kveiktur, brann hjá henni ævi-
langt og yljaði öðrum um
hjartarætur þá mest Já á.
Katrín bekkti af starfi sínu
sem læknir fjölda reykvísfcra
BlþýðU'heimila, hau bágu kjör,
sem albýða manna átti við að
búa ekki sízt á kreppuárunum.
Brennandi éhugi hennar fyrir
að bæta hau kjör og hrinda
þeirri áþján stafaði jafnt af
þeirri þékkingu, seim af fylgi
hennar við hugsjón sósíalism-
ans. Hvar sem hún gat komið
áhrifum sínum við, reyndi hún
að bæta úr þrengingum þedm,
Minningarorð
sem alþýðufólk — og ekki sízt
böm þess — áttu við að búa.
Katrín var um þriggja óra-
tuga skeið á framibcðslistum
hinnar róttæku, sósíalistísku al-
þýðu Reykjavfkur: Kornmún-
istaflokksins, SósíaEistaifilokks-
ins, Ailþýðubandallaigsins. Hún
átti löngum sæti í miðstjóm
SósiíaMstafilokksins. Og hún var
fulltrúi flokksins í bæjarstjóim
Reykjaivikur 1950 til 1954. Jafnt
á þeim vettvangi. bæjarmál-
anna, sem á þingi, helgaði hún
krafta sfna fyrst og fremst
heilbrigðis- og féJagsmálum,
vann jafnt á sviði opinberra
méla sem í lífi sínu sem Hækn-
ir að framigangii mannúðiar- og
réttlætisimáia, ekki sn'zt að því
að almenningur nyti fullkom-
inna alþýðutrygginga og að
bættuim aðbúnaði bamanna,
H.iá Kaitrínu Thoroddsen var
þjóðfrelsissinninn og sósíalist-
inn saimeinaður í sterkum per-
sónuleika. Á þann samruna bar
aildrei Skugga. Hún var braut-
ryðjandi sem aildrei hvikaði frá
hugsjón sinni. Millli lífs hennar.
lífsstarfs og lífsskoðana var
fuillkomiið samræmi
Þúsundir Reykvíkinga þakka
Katrínu Thoroddsen lífsstarf
hennar adlt, þegar því nú er
lokið. Sú ailþýða Islands, sem
berst í onda hennar fyrir rétti
sínum, fyrir fuillu frelsi sínu og
Jands, síns, mun geyma minn-
inguna um Kaitrínu Thonodd-
sen í hjarta sfnu, minninguna
u.m lækninn og lfknarann, um
baráttukonuna og brautryðjand-
ann.
,.Minlr vlnir fara fjöld,
feigðin þessa heimtar köld“.
Þei-r hverf-a nú hver af öðr-
um, félagamdr og vinimir, sem
Nemendasýning
■- , -

• Þessi mynd er frá nemeuda-sýningu Myndlista- og Handíða-
drólang, sem opnuð var f sl. viku og skýrt hefur verfð frá í
fréttum Maðsins. Hún sýnir myndir frá barnanámskeiðum kenn-
araneKg. skólans.
saiman hafa háð hörðustu bar-
áttuna. hjálpazt að á erfiðu&tu
stundunum, — lfka notið sam-
an stænstu si-granna. Þvi er Kat-
rín kiv&dd með Mökikum huga,
— félaginn, læknirinn, vinur-
inn.
Einar Olgeirsson.
Með Katrínu Thoroddsen er
fallinn í valinn merkur bnaut-
ryðjandi íslenzkna bamaiækna
og íslen2ikna kvenlækna. í raun-
inni er lasknisferiH Katrínar
Thonoddsen of kunnur öllum
Islendinguim, till að þurfi að
fjölyrða sivo mjög um hann
hér. Hún útskrifaðdst úr lækna-
deild Háskóla Isllands árið 1931
og sfumdaði framihaildsnám í
Noregi og Þýzkalandd. Hún
varð viðurkenindur sérfrasðing-
ur í bamasjúkdómum árið 1924,
stundaði síðan héraðslæknis-
störf í Flateyjamhénaði firá 1924
til ’26, en settist síðan að í
Reykjavík. Árið 1927 tók hún
að sér forystu uingbamavemdar
Dfknar og vann þar sleituiaust
að ungbarnavemd firam tilérs-
ins 1955, er ungbamavemdin
filuttist í Heidsuvemdarstöð
Reykjavfikur. Katrín Thonodd-
sen gerðist þá yfiriæknir bama-
deildar hennar og gegndi því
starfi fram til ársins 1961, er
hún dró sig að mesibu í hlé firá
læk-nisstöriuim.
Þó að Katrín Thoroddsen
væri ekki fyrsti k-venlæknir
'sem útskrifaöist frá Háskóla Is-
lands, var hún en,gu að siður
fyrsti kvenlæknir, sem settist
að í höfuðstaðnum, og tók þar
til staría. Samkvæmt hefð-
bundnum venjum var læknis-
frag$in þá epp fpirréttindasvaaði
karlmannsins og kona þurfti ei
lítinn kjark til að öcggja til at-
lögu á þeim vettvangli. Þetta
var þeim mun meira þrekvirki
sem Katrín Thoroddsen var i
innsta eðli sínu óvenjuleiga hilé-
dræig kona og með öllu frábitin
því að láta á sér bera. Heözt hefði
hún kosið að geta honfið í
fjöldann og unnið störf sín í
kyrrþey. Hlutskipti Katrínar
Thoroddsen varð þó aHt annað.
Sem brautryðjaind-i varð hún
fliijóiaega að gierast bardagakona
og eyða miiklum hluta ævi sinn-
ar i sviðsljósinu. Öleyst verk-
efni á sviði barnailælkninga og
hagsmunamála barna almennt
voi-u mjög mörg, og Katrín
Thoroddsen la-gði ótrauð til at-
lögu við þau, án þess að láta
á sig fá að verða þar með að
gan-ga í berhögg við hJédrægni
síns innsta eðlis. Það fór ekki
hjá því, að Katrín Thoroddsen
hilaut á ýmsum sviðuim að ger-
ast tailsmaður nýbreytni, sem
braut í bága við hefðbundinn
hugsunarhátt alls þotra manna.
Hún hiHfði sér hvergi í barátt-
unni fyrir því, sem beturmótti
fara að hennar dómá og fékk
oft miklu áorkað. En eins og
sérhver brautryðjandi öðlaðist
Katrín Thoroddsen bæði öfl-
uga fylgismenn og amdstæð-
inga í íikoðunum. En þeir, sem
til þekktu, gótu ald-rei dregið í
efa einlægni, ÓKérhlífini og
mannkæríeik Katrínar ■ Tlhor-
oddsen, jafn-vel ekki þeir, sem
voru honni andivígastir í skoð-
unum.
Katrín Thorodd-sen bygigði
læknisstörf sín á staðglóðri
þefckingu og halfði auk þes® til
að bera heil-brigða skynsemd í
óvenjúlega ríkum mæíi. En
það var h.æfileifci hennar til að
gleyma sjólfri sér með öllu í
átökum við viðfangsefini sin,
sem gerði hana sérstaka. og
þá skipti elkfci máli, hvort
vandamálin voru læknisfræði-
legs eðlis, þjóðfélagslleg eða ó-
sköp hversdaigslleg vandaimál
daglegriar tilveru. Ég hygg, að
þessi skilninigsiríka en jafn-
framt væmnislausa óeiginigimi
Katrínar Thoroddsen, hafi ver-
ið sá þáttur í skapgerð hennar,
sem gerði oft ákveðnustu and-
stæðinga í skoöunum að ein-
lægum vinuim hennar og aflaði
henni alveg óvenjulegra vin-
sælda í starfi. Vinsældir Kat-
rínar Thoroddsen greiddu aft-
ur götu an-narra kve-nna í
læknastétt á Ísílandi og eiga
efilaust d-rjúgan þátt í því, að
íslenzkir kvenlæknar 'hafaekki
síðan þurft a-ð berjast við for-
dóma á neitt svipaðan þátt og
stéttarsystur þeima í veliflest-
um öðrum löndurn heims. Enda
sannaði Katrín Thoroddsen
strax og óvéfen gjanlega, að
góðir læknishæfiiledfca-r eru- ekki
kyntoundnir.
Ég kveð þessa vin- og sam-
starfskonu mína mieð trega, en
vona, að dauðinn hafi fært
henni þann frið, sem hún
þráði, en samræmdist sjaldn-
ast ævistarfi Katrínar Thor-
oddsen.
Halldór Hansen yngri.
In memoriam
Svo bar við fyrir mörgum
árum — aeiiW það hafi ekki
verið á þessum frægu kreppu-
árum — að í bamaskóla ein-
um hér í h-öfuðborginni lét
kennarinn kralkkana svara
þeirri spumingu skrifJega, hverj-
ar þeir álitu veira beztu mann-
eskjumar, sem up-pi hefðu ver-
ið á jörðinni. Lítil stúlka svar-
aði spumingunni á þessa lund:
Ég held að beztu menn sem
lifað hafa haifi veríð Jesnis
Krístur og postulamir, og svo
er það hún Katrín Thoroddsen.
Oft myndast þjóðsögur umfóllc
meðan Það er enn lífs, en i
þessu tiirviki er sa-gan ekki þióð-
saiga. Það vdlil svo til, að hún
ér sönn.
Katrín Thoroddsen varð ung
læknár í erfiðu plássi, í Flatey
á Breiðafirði, og va-r lönigum
talið, að slíkt læiknishérað hæfði
ekki nema harðvítugustu karl-
mönnum. En það var hafit fyr-
ir satt, að Katrín léti sér fiá'tt
fyrir torjósti brenna er hún
vitjaði sjúkHnga um- úfinn sjó,
en farkosturinn lítil bátskel.
Noikkrum órum eiftir að hún
flluttist ,til Reykjavíkur skalll á
kreppan, og Katrín varð lækn,-
ir kreppuáran-na; læknir hin-na
fátæku cg afskiptu. En bömin
voru sérgrein hennar, oft á því
reki, er þessair litlu man-nesk.i-
ur geta ekki tjáð raunir sína-r
með öðru en gráti og ekka og
tárum. Þeir sem sóu Katrínu
Thoroddsen hallda á sil-íkum
smælingja gleyma því sein.t.
Hún var gædd eiríhverju furðu-
legu næmi þegar hún. greindí
kvilla þeirra. Dæmi veit éguim,
að hún var sótt til óimóllgta
bams og komst í flljótu bragði
ekki að neinni n-iðu-rs-töðu um
kranklleiika þess. Síðan hélt
hún áflram sjúkra.vitjunum, en
gat ekki gieymt kraikkanum,
sneri afitur til sa.mia staðar, tók
bamið og ók með það á spít-
ála. Grunur hen-nar neyndist
réttur, bamið var haldið mjög
hættulegum sjúkdómd, en fyrir
snarræði sitt og eðlisávísun
bjargaði hún Hfi þess, eða af-
stýrði því sem verna var en
dauðinn.
Katrín heitin Thoroddsen ólst
upp á bamimörgu heimilj for-
eldra sinna, Skúla og frú Theó-
dóru. Hún hlaut í uppettdinu
ríka þjóðemisvitund og óivenjn
næman skilning á fiéflaigslegum
vandamiálum, Báðir þessirþætt-
ir mannlegs félags mótuðu
Katrínu Thoroddsen til hinztu
stundar. 1 þeim efnum varhún
jafnan afdráttarlaus og ósátt-
fús, skapheit og örgeðja. Og
henni var ekki orða vant í
. ræðu eða riti þegar hún varði
þann mólstað, er henni var
hugstæður. Hún var gædd til-
hattdsiausu rammíslenzku tungu-
taiki, meinyrt og háðsk þe-gar
því var að sfcipta, og eru Al-
þingistíðindin óttýgnust heim-
iida um það. Sá sem þetta rft-
ar mátti ofitar en ekki þdia bóta-
laust hvassyddar athugasemdir,
ekki sízt þegar danskan hafði
læðzt á sínum mjúku kattar-
þófum inn í mélið. Einu sinni
sagði hún við mig að lo'knu
útvarpserindi: Mér fannst þú
enda erindið í gærkvöld, Sverr-
ir, á komimu en ek'ki punkti!
Það fiór fátt fram hjá Katrínu
Thoroddsen i slikum efnuirn.
Hún átti það til að vera ó-
notaleg í tilsvörum, einni-g við
aðila, sem áttu samúð hennar
alla og óskipta. Einu sinni var
henni boðið till Kína, og var
hún þá noklkuð við aildur. Svo
sem títt er uim vanþróaðar
þjóðir villja þær gjarna-n sýna
gestum sínum það, sem þær
telja sig hafa bezt gert og nýj-
ast er af náli'nni. Hinir kín-
versku húsráðendur tóku þ\T
þann kcst að sýna Katrínu
Thoroddsen geysistórt svína-
sláturhús — hönnun, stjómun
og framtteiðni samkvæimf nú-
tímans strön-gustu kröfium. For-
stjórinn lýsti hinu mikla fynr-
tækii með mörgum og fögrum
orðum og svo sem er siður
svínasttátrara uim ailttan heim
lauk ha,nn móli sínu með því
að segja, að hér væri nýttur
h-ver snefill af svíninu — nema
öskrið! Katrín var orðin ferða-
mióð eftir gön-guna um þetia
völundarhús svínasll&trunarinn-
ar og spurðii: Gætuð þið ekki
notað ös'krið í Pekingóperuna?
1 læknisstainfi sínu kynntist
Katrín Thoroddsen kjörum
fótt'ksins og skynjaði framar
öðrum samhenigi heilsufars og
þjóðfélaigshátta. Hún var ekki
aðeins afburðalæknir. ífún"taí{íi”
sér einnig skylt að reyna að'
lækna þau mannanna mein,
sem hún gat rafcið til þjóðfó-i
lagsllegra orsalka. Þess vegna
varð hún sósíallisti og varfiull-
trúi Sósíahstaflokksi-ns umiskeið
bæði á allíþingi oig í bæjarstjörn
Reykjavíkur. En hún reynd!
einniig að bæta úr neyð sjúíc*
linga sinna af eigin afla. Þai|
voru ekttci alltaf há læknisll-aun-
i-n hennar í Reyfcjavík á
kreppu'árunum. Heimildimar
um þessa iðju hennar eru ekki
háværar. Hún van-n Ifknar-
störf sín í kyrrþey o-g alldrei
stóðst hún reiðari en þegar
mimnzt var á þá hj'áttp, er hún
veitti munaðaTtteysingjum og
umkomuttausu fóttiki. Ofit virt-
ist mér hún bregða yfir sig
ytri kattdrana titt þess að fela.
samúð og viðkv-æmni hjarta síns,
En einhvemtíma hefði það.
verið saigt, að mdslkunna-rverk.
hennar væru, skráð í höfuðbök-.
ina miklu, sem geyrnd er . á.
hirnnum.
Sverrir Kristjánsson.
$>-
Þessir togarar eru ekki
lengur gerðir út héðan
Á síðasita féla-gsfundi Dags-
brúnar ra-kti Ámi Jóhanns-
son, verkam-aður hvemig tog-
araflotinn hefiur gengið saman
á undanfömum árum. Taldi
Ámi upp eftirfarandi togara
sem ekki eru lengur gerðir út
og á sama tíma hefur en-ginn
togari komið í staðinn til
landisins:
SkúH Magnússon. Rvik.
Þorsteinn Ingólfsson, Rvfk
Pétur / Halldórsson, Rvík
(attlt BÚR-togarar)
Freyr, Reykjiavík
Fylkir, Reykjavík
Jón forseti, Reykjavík
Hvalíell, Reykj avík
Géir, Reykjavík
Askur, Reykj-avík
Haukur, Reykjavík
Bj-ami riddari, Akranesi
Júní Hafinairfirði
AprH, Hatoairfirði
Bjami Ólafisson, Akranesi
Akurey, Akranesi
Ólafiur Jóhannesson, Piatreksfi.
fsboirg, ísafirði
ísólfiur, Seyðisfirði.
Auk þess haf a svo verið
seldir úr Reykjavák 15-20 160
til 400 tonna bátar, nú siðasit
Gígjian, sem fór til Bolungar-
vfkur.
I
I
i
i