Þjóðviljinn - 19.06.1970, Blaðsíða 6

g SÍÐA — Þ.JÓÐVIL.JINN — Föstudagur 19. júní 1970.
Ásmundur Sigurjónsson:
(19. júní 1915: Konur fá kosningarétt)
Það er í karlmannsins |}águ að
styðja frelsisbaráttu konunnar
Ásmundur Sigurjónsson
að hefur víst ekki farið
framhjá neinum lesenda
Þjóðviljans, ekki einu sdnni
þéim, vonandi fáu, sem láta
sér nægja að lesa sinn daglega
Austra áður en þeir snúa sér
að þvi eina og sérstaka hugð-
áréfni sem blaðið flytur þeim,
hvort heldur það er framhalds-
saga, íþróttir eða það lesmál
Sem þeir telja sjálfir veiga-
meira, að frásagnir blaðsins af
málum sem sumir myndu telja
öðrum mikilsverðari þeirra sem
gerast í heiminum í dag, hafa
ekki aðeins tekið mun minna
rúmmál í blaðinu en áðux, held-
ur hafa þser bæði iðulega verið
snubbóttar og handahófslegar.
Þar sem sá sem þetta ritar hef-
Ur annazt þetta efni blaðsins
öðrum fremur um árabil, finnst
honum málið ver,a sér of skylt
til að ræða það frekar að sinni
a.m.k. — bætir aðeins við
frómri ósk um að úr megi ræt-
ast.
☆ ☆ ☆
EINU MÁLI sem lx> hefur ver-
ið hvað umtalsverðast í fjöl-
miðlum útlandBÍns, svo að það
hefur stundum þokað til hlið-
ar þessum enda- og tilbreyt-
ingarlausu fréttum af mann-
drápum, geimskotum og japli-
ogjamli mannanna sem halda
sjálfir að þeir stjómi heimin-
um — þessu eina máli sem
vissulega sætiir tíðindum hafa
þó verið gerð svo góð skil í
Þjóðviljanum, að sumum finnst
sjálfsagt nóg komið — jafnvel
miklu meira en nóg. Ég á hér
auðvitað við þá nýju kvenna-
hreyfingu sem á aUra síðustu
árum eða jafnvel missorum hef-
ur sprottið upp og þanizt út í
mörgum ef ekki flostum hinna
bróuðu auðvaldslanda. Ég sagði
konum í Kvenfclagi sósíalista
frá þessari hreyfin.gu fyrir svo
sem hálfum öðrum mánuði og
það sem birtist hér loksins eft-
ir langa en eðlilega bið og þá í
tilefni dagsins er á þeirri frá-
sögn byggt. Að fenginni reynslu
vil ég taka fram að þser bera
enga ábyrgð á orðum mínum.
Lærðir menn voru vanir að
segja að máli sínu loknu dixi
— ég hef taiað. Ég segi það
strax
☆ ☆ ☆
ÞESSA NÝJU hreyfingu má
með vissum rétti telja fram-
hald þeirrar kvenréttindahreyf-
ingar sem lifði sitt fegursta
aUs staðar á vesturlöndum frá
því á seinm hluta síðustu ald-
ar og alllangt fram á okkar
öld en hefur lengi verið að
lognast út af þótit lífsmark sé
meira með henni í sumum lönd-
um en öðrum. En hin nýja
hreyfing er um leið í uppreisn
gegn fyrirrennara sínum, þótt
hún setji sér sömu eða svipuð
markmið og hin eldri gerði;
hún er róttækari í þeim skiln-
ingi að hún sættir sig ekki
við þá hægfara þróun sem
orðið hefur í réttindamálum
kvenn,a á vesturlöndum á síð-
ustu áratugum — þróun sem
reyndar hefur verið svo hæ>g-
fara að segja má að hún hafi
algerloga staðnað — telur held-
ur ekki að miarkmiðið, algert
jafnrétti kynjanna, náist að
óbreyttu þjóðskipulagi og án
gerbreytingar á ríkjandi bug-
arfari og viðborfum, jafnt hjá
körlum sem konum.
☆ ☆ ☆
ÞAÐ VAR einn angi þessarar
hreyfin,gar sem gekkst fyrir
myndarlegu framlagi til kröfu-
göngunnar hór 1. maí sl. og
einkunnarorðin sem þar voru
höfð á lofti að konan væri
„Manneskja en ekki markaðs-
vara“ báru mjög keim af bar-
áttu og vígorðum hinnar nýju
hreyfingar í öðrum löndum.
(Einkunnarorðin virtust l>ó ekki
hugsuð til fulls; í auðvaldsþjóð-
félögum er auðvitað hver
launamaður miarkaðsvaira, hvers
kyns sem hann er). Hin nýja
kvenfrelsishreyfing hefur víða
fest rætuir, en upphaf henmar
má ef til vill rekja til Banda-
ríkjann.a og væri það í sam-
ræmi við forystuihlutverk
þeirra í þróun auðvaldsþjóðfé-
lagsins, auk þess sem hin mikla
þjóðfélagslega ólga í Banda-
rikjunum Uiidanfarin ár, m.ann-
róttindabarátta blökkumanna,
uppreisn stúdenta og reyndiair
annarra æskumanna, hin við-
tæka barátta gegn stríðsstefnu
stjómarvaldanna, hefur vafa-
laust ýtt undir ha,gsm,un,a- og
frelsissamtök kvennanna, þess
þjóð-félagshóps sem aðalrjtstjóri
málgagns danskra sósíaldemó-
krata hefur kallað „öreigalýð
þess velferðarríkis", sem flokk-
ur hans teluir sér helzt til tekna
að bafa til stofnað.
HIN NÝJA kvenfrelsishreyfing
í Bandaríkjunum er reyndar
talin skiptast { tvo hópa sem
ékki eiga samleið að öllu leyti.
Annar hópurinn sækir hug-
myndir sínar til bókar Betty
Friedans „The Feminine Mysti-
que“ („Þjóðsagan um konuna“)
sem kom út 1963, en kenning-
um hennar hefur Soffía Guð-
mundsdóttir gert góð sikil hér
í útvarpi.
Hinn hópurinn, sem meira
ber á, hin eiginlega kvenfrels-
ishreyfing sem svo er nefnd
(„Women’s Lih“), telur enga
von til þess að nokkuð fáist
framgengt eftir þessum venju-
legu og reyndar þaulprófuðu
leiðum sem frú Friedan hefur
enn ekiki alveg gefið upp á bát-
inn. Áhiangendur hans koma
flestar úr samtökum „nývinstri-
manna“, „The New Left“, og
róttækni þeirra, alger vantrú
þeirra á að nokkuö munj á-
vinnast að óbreyttu skipulagi
stafar kannski aðallega af
þeirri reynslu sem þær urðu
fyrir af samvinnunni við karl-
mennina í „nývinstrisamtökun-
um“. Endia þótt þeir teldu sig
hafa látið fyrir róða allar
viðteknar hugmyndiir um eðli
auðvaldsþjóðfélagsins, hafnað
algerlega öllu gildismati þess,
þá reyndust þeir hafa nákvæm-
lega sömu afstöðu til konunnar,
til starfshæfni hennar og dóm-
greindar. og allir — eða nán-
ast aJlir — kynbræður þeirra.
Stúlkunum sem komu til
starfa i hinutn ýmsu samtökum
nývinstrisinna voru jafnan fal-
in óæðrj störf enda þótt þær
væru bæði vel menntaðar og
starfsifúsar. „Þær fengu sjald-
an að Ieggja annað tii barátt-
unnar en að sópa gólf laga
kaffi, vélrita á stensíla og sam-
rekkja starfsbræðrum sínum“,
segir í grein í ,,Ncwsweek“.
☆ ☆ ☆
EN VIÐ skulum hverfa frá
Bandaríkjunum á nálægari
slóðir, þar seim aðstæður eru
allar líkari þeim sem við þekkj-
um. Það er ekki lengra síðan
en 2. apríl að Kaupmannahafn-
arblöðin skýrðu frá því að
hleypt hefði varið af stokkun-
um nýjum kvennasamtökum
sem aðallega væru skipuð ung-
um stúikum og konurn. Þær
voru sagðar róttækar og bar-
áttufúsar og hefðu þær í hyggju
að „koma með aðgerðum sem
athygii vektu aftur á dagskrá
hinu gamla máli um stöðu kon-
unnar í þjóðfélaginu“. Þessar
ungu konur nefndu sig „Rauð-
hosumar”. („Rodstrompeme"
sem hafa nú hlotið a.m.k. tvö
önnur nöfn íslenzk, en ég ætla
að nota mína þýðingu. um sinn
a.m.k.). Það á við um Rauð-
hosurnar dönsku eins og kven-
firelsiskon'Uirnar í Bandaríkjun-
um að þær eru flestar ef ekki
allar komnar úr þeim miargvís-
legu vinstrisamtökum sem
sprottið hafa upp á undanförn-
um árum, og það verður ljóst
af grein sem nokkrar þeiirra
birtu í „Information" 6. maí
sl. að þær bafa orðig fyrir svip-
aðri reynslu og þær bandarísku
af starfsbræðrum sínum, sem
sagt þeirri að þótt þeir þykist
að engu leyti viðurkenna gildis-
mat hins borgaraiega þjóðfélags
eru þeir samt fiestir bundnir á
klafa viðtekinna skoðana um
„eðli og mcðskapað hlutverk“
konunnar.
í króníku í „Inftxrmation"
21. apríl er saigt skilmerkilega
frá sjónairmiðum hinna nýju
samtakia og er hér að nokkru
stuðzt við þá frásögn.
FRAM AÐ þessu hefur staða
konunnar í þjóðfélaginu verið
skoðuð sem einangrað vanda-
mál, utan við hina almennu
stjórnmálabaráttu. Hún hefur
ekki einu sinni verið sett í fé-
lagslegt samhengi, heldur hefur
jafnan verið lögð áherzla á að
þetta væri vandamál sem kæmi
öllum konum við, hver sem
staða þeiirra væri annars í þjóð-
félaginu.
★ Markmið kvenréttindiahar-
áttunnar hefur verið ofur
ljóst: Algert jafnrétti konunn-
ar á við karlmanninn. Leið-
in að markinu hefuir einnig veir-
ið skýrt afmörkuð: Þingræðis-
leiðin. Baráttunni hefuæ veirið
hagað þanniig að komiast fyrir
um hvar og hvernig konum
væri mismunað, sýna firam á
ranglætið og fá löggjiafarvaldið
til að gera þær umbætur sem
nauðsynlegar væru til að kon-
an stæði jafnfætis karlrmannin-
um.
★ Stofnun hinna nýju sam-
taka vekur tvær spumingar:
1) Er miarkið og þá einnig leið-
in að því óvefengjanleg? 2)
Verður markinu yfirleitt náð
í þessu þjóðfélagi?
★ Það hlýtur að vekja
grun um að ekki sé
allt með felldu að löng
og linnulaus barátta
fyrir ’jafnrétti kvenna á
við karlmenn skuli ekki
hafa komið neinu veru-
legu til leiðar síðan
konur fengu kosninga-
réttinn á flestum vest-
urlöndum í fyrri heims-
styrjöld.
Er nokkur von til
þess að hægt verði að
knýja fram þær jafn-
réttiskröfur sem hin
gamla kvenréttinda-
hreyfing hefur barizt
fyrir eftir þeim leiðum
sem hún hefur farið?
Það verður að teljast
mjög ósennilegt því að
þessi hreyfing er orðin
að snörum þætti í þjóð-
skipulagi sem má alls
ekki við því að kröfur
hennar nái fra’m að
ganga.
~k Ástæðan til þess'að staða
konunnar í þjóðfélaginu er nú
afitur komin á dagskrá svo .að
eftir hefur verið te’Alð'er þýí
ekki eingöngu sú að til skjal-
annia bafi komið ungir og duig-
miklir starfiskraftar, heldur hin
að vandamálið hefur verið tek-
ið til en durskoðunar f,rá rót-
um og lagt á það nýtf mat;
það hefur verið fellt inn í
stæirra samhengi, tengt h-inni
almennu stjórnmálaibairáttu.
★ Hér er um gerbreytt við-
horf að ræða. Markmiðið er í
rauninni orðið annað. Það hef-
ur fram að þcssu verið að afla
konunni jafnréttis á við karl-
manninn. Það er þá gengið út
frá því scm vísu, að karlmaður-
inn njóti allra forréttinda í
þjóðfélaginu, hafi einokað í sína
þágu þá aðstöðu sem eftirsókn-
arverð er. En forréttindi og sér-
staða karlmannsins eru aðeins
eftirsóknarverð samkvæmt við-
miðun ríkjandj þjóðskipulags.
Vefengi maður gildismat þess,
horfir málið öðruvísi við, Af
því leiðir að það er ckki aðeins
konan sem verður að brjóta
af sér hlckkina, heidur eru
kynin bæði hundin á klafa auð-
valdsskipulagsins og þrælknð
af þeim hlutverkum sem það
ætlar þeim.
★ Þá jyrst er þess að
vœnta að raunverulegar
umbœtur jáist jram þegar
karlmaðurinn gerir sér Ijóst
að til nokkurs er að vinna
jyrir liann að ajsala sér
þeirri stöðu sem hann hej-
ur nú í þjóðjélaginu. Það
eru ekki kvenréttindin sem
máli skipta. Það er heill
mannjólksins alls, karla
sem kvenna, sem í húji er.
Konan getur ekki bætt
stöðu sína ein sér. Fái hún
ekki samjylgd karlmanns-
ins getur hún í hœsta lagi
vænzt þess að undirokun
Engum getur dulizt að hin nýja kvenfrelsisbarátta á góðum byr að fagna á (slandi, þótt hin hefðbundna póli-
tíska þingmálabarátta hafi tekið á sig hlé eftir kosningarnar 31. maí. í þeim kosningum duldist heldur ekkl
hvar þær konur var að finna sem líta ekki á þjóðmálabaráttu einungis sem nauðsyn til að treysta pólitísk og
efnaleg völd „ættar1’ eða „flokks”, eða áframhald á þeirri framabraut sem felst í að fá vinninga í brallkeppnum
sem erlendir auðhringar setja annað veifið á svið fyrir saklausa og auðtrúa neytendur. Alþýðubandalagið bauð
fram konur í efstu sætum í flestum kaupstöðum og náðu margar þeirra kosningu.
En Alþýðubandalagsfólk hefur ekki látið staðar numið eftir kosningarnar. Grein sú sem birtist hér á opnunni í
dag er fjórða greinin sem í blaðinu birtist eftir kosningar og fjallað er í um hinar nýju kvenfrelsiskröfur, og fleiri
eru væntanlegar. Það er skylt að viðurkenna að ekki hafa greinarhöfundar allir verið á eitt sáttir um hvaða
leiðír skuli fara til að tryggja konum mannsæmandi kjör og stöðu í þjóðfélaginu, en þrátt fyrir þann ágreining
hefur öllum verið Ijóst að hvorki skortir áhugann á málefninu né raunverulegt samkomulag um það mark sem
beri að keppa að. Slíkt fjör í málefnalegum umræðum mun vera alger nýlunda að nýafstöðnum kosningum.