Þjóðviljinn - 30.07.1970, Blaðsíða 4

4 SÍDA — PJÖÐVTliJMN
— Fimimtudagur 30. júli 1970.
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Ivar H. iónsson (áb.), Magnús Kjartansson
Sigurður Guðmundsson
Fréttaritstjóri: Sigurður V Friðþjófsson
Ritstj.fulltrúi: Svavar Gestsson.
Auglýsingastj.: Ólafur iónsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Siml 17500
(5 linur). — Askriftarverð kr. 165.00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 10.00.
Þessu verður uð breytu
■ Um þessar mundir eru liðnir
þrír áratugir síðan þrjú
Eystrasaltsríkjanna, Eistland,
Eitháen, eða Lithaugaland
eins og það er stundum kall-
að, og Lettland gerðust sam
bandsríki innan Sovétríkj-
anna. Þessir atburðir, sem
þarna gerðust fyrir 30 árum,
hafa löngum verið tilefni
mikilla hattirsskrifa borgara-
blaða um allan heim gegn
sovétstjórninni, en minna
hefur farið fyrir æsingalaus-
um skrifum um lönd þessi
og þjóðirnar sem þau byggja.
■ Þjóðviljinn birtir í dag og
næstu daga stuttar greinar
frá APN-fréttastofunni um
sovézku sambandslýðveldin
við Eystrasalt. I dag verður
getið nokkurra staðreynda
um Eistland, næsta grein
verður um Litháen og loks
sagt frá höfuðborg Lettlands,
Riga, og einkum skipulagi
borgarinnar.
Útsýni frá Visgorod í Tallinn, kastali og virki frá miðöldum.
pyrir nokkru var greint frá því hér í Þjóðviljan-
um að rafmagnsverð í Reykjavík hækkaði frá
og með 1. júlí um 19%. Þetta þýðir að rafmagns-
reikningur, sem var 2.500 krónur verður 2.975 og
Staðreyndir um Eistland
svo framvegis — enn er vegið í sama knérunn og
stefnt að því með öllum verðhækkununum að
undanfömu að rýra sem mest gildi þeirra kjara-
bóta sem almenningur fékk í vor með harðvítugri
verkfallsbaráttu. Verðhækkanir eru alvarlegt mál,
sem ástæða er til þess að gagnrýna miskunnar-
laust, enda hefur á því borið að vara og þjón-
usta hefur hækkað umfram tilefni sem tilgreind
eru almennt til verðhækkana. Hins vegar er raf-
magnsverðhækkunin í Reykjavík af nokkuð sér-
kennilegum toga spunnin; hún er ákveðin eftir
sérstökum hlutfallsgrundvelli sem er settur sam-
an úr hinum ýmsu kostnaðarliðu
Reykjavíkur. Þar er tekið tillit til efnishækkana,
launahækkana og síðast en ekki sízt til
á orku frá Landsvirkjun, en sú hækkun vegur
þyngst í þeirri hækkun sem varð á rafmagni til
neytenda í Reykjavík nú um síðustu mánaða-
mót. Þessi hlutfallsgrundvöllur Rafmagnsveitu
Reykjavíkur er hins vegar svo haganlega gerður
að hann tryggir Rafmagnsveitunni mjög stórfelld-
an hagnað. Á síðasta ári skilaði Rafmagnsveita
Reykjavíkur 75 miljónum króna í tekjuafgang!
Heildartekjur á reksfrarreikningi Rafmagnsveit-
unnar námu 366 miljónum króna, þannig að
fimmti partur tekna Rafmagnsveitunnar er
hreinn tekjuafgangur, gróði! Þætti sjálfsagt mörg-
um gott að ge'ta lagt til hliðar fimmta part tekna
sinna. Um það eru að sjálfsögðu engar deilur að
fyrirtæki eins og Rafmagnsveitan verða að skila
ágóða til eðlilegrar endurnýjunar í því skyni að
tryggja viðunandi þjónustu borgarbúum. Hins
vegar verður það að teljast í hæsta máta óeðli-
legt að Rafmagnsveitan hafi rekstrartekjur sem
'tryggi henni allt að tugmiljónagróða og hækki svo
rafmagnsverðið um fimmtung til þess að geta
haldið þeim gróða eða grætt enn meira.
Jþað er nauðsynlegt að láta það koma fram að eft-
ir settum reglum heyra hækkanir á rafmagns-
verðinu ekki lengur undir borgarstjórn Reykja-
víkur, hækkanirnar eru sjálfkrafa eftir kostnaðar-
grundvelli Rafmagnsveitunnar. Þannig hefur
mikilvægt vald verið dregið úr höndum rétt kjör-
inna borgarfulltrúa og valdið afhent embættis-
mönnum og sjálfvirkum verðhækkunarreglum.
Hér er því alvarlegt mál á ferðinni: Rekstrar-
grundvölur Rafmagnsveitunnar tryggir henni ó-
eðlilega mikinn gróða og lýðræðislega kjörnar
stofnanir geta ekkert við því sagt. Þessu verður
að breyta. —'sv.
3 EISTNESKIR TÓNUSTARMENN
menn í Eistlandi 230 þúsund
tonn af fiski við strendiurnar og
í úthöfunum.
Nú eru í landinu 518 meiri-
háttar samyrkju- og ríkisbú,
Að meðaltali er árleg aiukning
i kjötframleiðslu 7,6 prósent,
6,8 prósent aukning í mjólkur-
frarnleiðslu, 15,8 prósent aukn-
ii.g í eggjaframleiðslu. Og korn-
uppskeran hefiur vaxið um 39
prósent á síðastliðnum fjórum
árum.
Að undanfömu hefur um 160
þúsund hektara landsvæði ver-
ið ræst fram.
Á síðastliðnum árum hefur
kaup hækkað um 43 prósent og
vöruvelta auikizt um 47 prósent
Frá 1966 til 1969 hafa 2,4
miljónir fermetra íbúóarhús-
næðis verið byggðir í landinu
og bamaheimili og skólar fyTir
15 þúsund böm. Árið 1970
verða 740 þúsund fermetrar
íbúðarhúsnæðis byggðir, en það
er um 50 þúsund fermetrum
meira en árið 1969,
Nú starfa 96 prósent allra
fyrirtækja í landinu eftir nýju
kerfi í áætlunargerð og efna-
haigsdegri örvun. Meðallársvöxtur
þjóðartekna varð 9,6 prósent á
árunum 1966 til 1969, en var
7,5 prósent á árunum 1961 til
1965. Framleiðni vex nú örar en
áður.
Frá árinu 1964 hefur Eistland
verið mesta raforkuframleiðslu-
land í Sovétrfkjunum miðað við
íbúafjölda og eitt af fremstu
löndum heims. Árið 1970 fram-
leiddi Eistland 50 sinnum meira
rafmagn en árið 1940.
Gustaf Ernesaks er bæði tón-
skáld og frábær stjómandi. Frá
árinu 1945 hefur Emesaks
stjómað hinum akademísiita
karlakór Eistlands, sem hann
stofnaði, og er nú einn atf vin-
sælustu kórum í Sovétríkjun-
um.
Ernesaks fæddist hinn 12
desember 1908. Tónlistarmennt-
un sína hlaut hann í tónlistar-
skólanum í Tallinn, en hann
útskrifaðist úr honum árið 1934
Nú er Ernesaks þjóðlistamaður
Sovétríkjanna og prófessor við
tónlistarskölann í Tallinn, bar
sem hann kennir kórstjórn.
I tónskáldskap sínum hefur
Ernesaks fengizt mikið við kór-
lög. Einkennandi dæmi er hið
ljóðræna sönglag: „Kvöld f
ströndinni“ (sem samið er vir
kvæði hins þekkta eistnesk-"
skálds I. Smuula). >á hefur
Ernesaks útsett eistnesk, ljóð-
ræn þjóðlög af mikilli hug-
kvæmni.
1 júlí 1946 var fyrsta ópera
Ernesaks frumsýnd í Tallinn.
Hún heitir „Pju!hkajarv“ og
verðmæt efni em unnin úr olíu-
leir.
Ein miljón tonna af tilbún-
um áburði er árlega fraimleidd
í Eistlandi.
Á árunum 1966 til 1969 óx
iðnframleiðslan í landinu um
37,5 prósent miðað við árið
1965 og árlegur vöxtur var rúm
átta prósent, en átti samkvæmt
áætlun að verða 7,5 prósent.
Á síðastliðnu ári veiddu fiski-
á eyjuni Hiiumaa á fyrri hluta
19. aldar. Alþýðan, sem rís tii
baráttu gegn landeigendanum,
leikur aöalhlutverk í óperunni.
Emesaks er höfundur nokk-
urra gamanópera: „Hönd í
hönd“, sem gerist í sveit í
Eistlandi nú á tímum og
„Brúðguminn frá Mulgimaa“. 1
óperunni „Eldskírn'1 snýr höf-
undur sér að atburðum áranna
1905 til 1907. Þar er hátíðleiki
harmleiksins samþættur djúp-
stæðri einlægni.
Sterka hliðin á tónskáldskap
Ernesaks er laglínan og frábær
bekking á sönglist. Lög hans
em þjóðleg, en höfundur grípur
bó sjaldan til þess að „vitna í“
bjóðlög. Eistneskar þjóðsögur
og sagnir em óþrjótandi upp—
spretta innblásturs fyrir tón-
skáldið.
Eistland varð sósíalískt lýð-
veldi hinn 21. júlí 1940 og hinn
6. ágúst sama ár sambandsríiki
í Sovétríkjunum.
Eistland er 45.1 þúsund ferkm.
að stærð og fbúar vom hinn
15. janúar 1970 ein miljón 357
þús. manns. f höfuðborginni,
Tallin, búa 363 þúsund fbúar.
Véla- og málmsmíði er helzta
iðnaðargrein í Eistlandi. Fram-
leiddir em rafmagnsíhreyflar,
vinnuvélar, nákvæm mælitæki
og vinnsluvélar fyrir olíu-
vinnslu, námugröft og efnaiðn-
að. f Eistlandi er mest iðnaðar-
framleiðsla á hvem íbúa af öll-
um sambandslýðveldunum sov-
ézku.
Eistland er auðugt að orku,
— auk vatnsorku er mikið
magn af olíuleir í landinu og
er árleg vinnsla hans allt að
17 miljón tonnum. Bensín, gas,
málning og sápuefni og önnur
Georfr Ots.
Eistneski söngvarinn Georg
Ots, ■ sem sæmdur hefur verið
heiðursnafnbótinni þjóðlista-
maður Sovétríkjanna héfur ó-
Framhald á 7. síðu.
Eistneski söngvarinn Georg Ots ásamt konu sinni.
fjallar um uppreisn eistnesku
þjóðarinnar árið 1841, sem er
þekkt undir nafninu „Stríðið í
Pjulhkajarv“.
Hinn 29. september 1949 var
ópera hans „Stormaströnd“
fmmsýnd í Tallinn. Öperan
fjallar um uppreisn fiskimanna