Þjóðviljinn - 30.07.1970, Blaðsíða 5

Fiimmtudagur 30. júlí 1070 — jÞJÓÐVIUINN — SlÐA g
Litill blökkumannadrengur í Höfðaborg í Suður-Afriku
laminn af hvítum borgara fyrir að biðjast ölmusu.
KYNÞÁTTUR-
LITARHÁTTUR
I Jr' * . •
EFTIR BJÖRN BALDURSSON
Mijdll meirihluti visdnda-
manna okkar tímia er sammáilia
um, að hvorki kynþáttiur né
litarháttuir geti út af fyrir sig
gefið til kynna gáfnastig hverr-
ar mannveru. Litur, segja þeir,
er aðeins edn ábendinig um kyn-
þátt, en kynþáttiur er hinsveg-
ar vandskýrgreinit hugitaik. Á
það má benda, að sumir líf-
firæðingar halda því firam, að
það sæmi ekki mönnum að
nota þetta óljósa huigitak, —
skilgreiningu. Þrátt fyrir það
stöndum við frammi fyrir
þeirri staðreynd, að hugmyndir
mianna um kynþætti og litair-
bátt hafa á tuttugiustu öldinni
verið einn frjóasti aikiuir — upp-
spretta — mannlegrar bedskju,
hryllings og ójafnaðar.
Fyrsta fjórðung ald'arinnar
ríkti hvítinginn yfir heiminum.
Evrópumenn eða afkomendur
þeirra stjómuðu meginliandi
Ameríkiu, að Panaiguaiy otg Ha-
iti undanskildum. Þeir sáitu
einniig við stjómvölinn í Ástr-
alíu Qg Nýja Sjálandi og allri
Afríku nema Líberíu og Eþíóp-
íu.
Ef við athugum hvaða menn
voru ráðandi í Asíu, þá kom-
umst við að því, að Bússar
stjórnuðu mi'klum hluta norð-
ursins, en Bretar, Fnaikkiar og
Hollendingar réðu yfir stórum
svæðum í suðri. Og nú voaru
þau lönd, sem áður höfðu ver-
ið sjálfstæð, neydd til að lítil-
lækka sig á þann hátt sem
Evrópuríki hefðu aldirei látið
sér lynda. T.a.m. voru settar
á stofn hafnir og borgiir undiiir
erlendrj yfirstjóm á Kima-
strönd.
Orsök alls þessa var þróunin
í Evrópu eftir miðaldirmar —
þá kom til sögunnar ný þjóð-
fél'agsskipun, sem byggðist á
stjómmál'alegum gmndvelli.
Þessari þjóðfélagsskipan tókst
ekki aðeins að ná tökum á
frumfetæðum mannféflögum,
heldur einnig mik'lum menning-
ariþjóðfélöguim, eins og Ind-
landi, Mexíkó og Perú. Sumum
frumstæðustu miainnféJögium var
meicra að segjia útrýmt — td.
eims og á Tasmaníu, eða þau
voru rekin út á óbyggileg
svæði, og við vitum um hina
stórfelldu flutmimga þræliasal-
anna á negirum írá Afrku til
Ameríku og Brasilíu.
Þessi evrópsku yfinráð, sem
við getum taiið að byrji á
sextándiu ödd — og Ijúki á
hinni tuttugustu, baifa gróður-
sett þá skoðun í möingum bvít-
ingjum, að þeir hiaifi til að bena
einhverja kymferðis yfinbunði
yfir fólk af öðrum litarihætti.
Þessi afstaða hvítingjians hef-
ur haft í fön með sér megna
reið; og beiskju meðal litaðra
mianna. Og þessir ímynduðu
yfinbuirðiir hví'tingjanna hafa
lagt upp í hendur þeinna tæk-
in og aðfenðimar, sem þeir
hiafa notað til að undiirokia hina
lituðu.
Gnedna má a.m.k. þrjá filiakka,
sem sýnia mismunandi aðstæð-
ur hinna hivítu og um Jeið mds-
munandi neifcvaiða atetöðu
þeirra til hinna lituðu.
í fyrsta flokknum hiöfium við
ráðandi hóp hvítna rmamma.
Þessi hópur hvítingja leggur
sig af öllu afl i —, með mis-
munandi árangiri — "egr hvers
kyns þjóðfélags- O" x..nlerðis-
legu samneyti hv.tra og lit-
aðna. Hvítingj'arnir inhia hin-
um -l'ituðu engrar þátttöku í
ríkisstjóm eða löggjaifansétn-
ingu — og þeir þola enigum
blökkum að sitja í embætti,
sem veitir honum vald yfir
hvítum mönnum. í Suður-
Aflríku og Ródesíu enu hvítingj-
arnir ráðandi minniihluti, en í
suðuirríkjum B'andiaríkjianna
eru þeir í meiri hluta. í Suður-
Afiríku banna lög giftimgu
hvítna og Mtaðra, og þar eru
einnig sérstafcir launataxtar
fyrir hina lituðu — áð líkind-
um lægri en taxtar hinna
bvítu. Afríkanar eru að mestu
leyti útilokiaðir fná stéttarfé-
lögum og þeir enu því sem
næst al'gerlega sviptir þegn-
réttindum.
í öðru lagi höfum við þau
svæði, þar sem hvítir menn
bafa flutzt til um stundar sak-
ir. Hér voru og enu hvítingj-
amár eins konar yfinstétt —
emþættismenn eða kauprmenn
— og þeir hiöfðu ekki í hyggju
að setjast að til fnamjbúðiar.
Á slliífcuim stöðum. var því ekki
eins stnangur aðskilnaður. Og
sénstaklega batmaði ástandið
þegar nýlen duveldin, Frakk-
land og Bretaveldi, ákváðu að
hagkvæmiana væiri að edgla
skdpti vdð sjiálfstæðair þjóðir, en
um og þeir fá aldrei önnur
störf en þau versfu.
„Hann er ekki
hvítur/y
Stjórn Suður-Afiríku neitar
algerlega þeirri kenningu, að
menn skuli vena jafnir, hvernig
sem litarháttur þeirra er. Hún
hafnar því, að allir menn séu
jafnir gagnvart lögum. og hún
hafnar því einnig, að ríkis-
stjórnin eigi að tryggja medra
jafnrétti en áður hefur verið.
Suður-Afríku-stjóm er þeirrar
skoðunar, að mannfólkið eigi
að búa aðskilið. Það eigi að
fara eftir litairhætti, hvaða að-
stöðu það fær, hvaða tækifacri
því bjóðast og hvaða meðferð
það fær. Á það er hinsvegiar
að líba, að fullkomið jaínræði
gagnvairt lögunum er ef til vill
Afríku — þá hagnast þeir stór-
lega á því, að hvítir ganga fyr-
ir í allar stöður, þar sem há
laun eru í boði. Þetta ástand
ríktj varla, ef kerfið gæfi ekki
einumgis hvítu fólki kosninga-
rétt. Kerfið heldur í rauninni
öUiu saman og það er einungis
„afbrigðilegt fólk“, sem vill
breyta — bylta kerfinu. A-
hangendur Marx tirúa því, ' að
valdiahópar í iðnaðarlöndunum
hafi komið nýlendukerfinu á
í því skyni að nýta fólksmergð
og fjármagn erlendds — til að
nýta nýlendubúa enn betur en
verkiamennina í sínu heima-
landi, en sefa verfcamennina í
heimalandinu, með því að
hygia þeim meim en nýlendu-
búunum. Maxxistamir telja því
kynþáttamisrétti ávöxt auð-
valdssikipulagsins og þeir trúa
því ennfremur, að öðru verði
ekki tortknt án hins. Aðrir eru
halda áfram að vera til, yrði
hann að reka brott eða — að
minnsta kosti — leggja hina ó-
hæfu í fjötra. Og þar eð sönn-
unin um hæfni var að sigra —
komast af — þá lá í auigum
uppi, að hver sá sem var sigr-
aður var óhæfur.
í Ameríku var því borið við
þrælahaldinu til réttlætmgar,
að negrar væru líkairi öpum
en mönnum. Og þótt þessar
hugmyndir hættu að vera góð-
ar og gildar í huigum fólks —
þá höfðu þær fengið sdnn tíma
til að síast inn í vitund Evr-
ópumianna. „Hrednn kynþáttur"
sögðu menn. En hreinn kyn-
þáttur er fásinna — óhugsandd.
Því allir menn tilheyra einni
tegund. Þeir hafa • ferðazt, bar-
izt og dvalið saman ; þúsundir
ára, ÁðuT' en Columbus fann
Ameríku hafði landiið verið
einangrað um langt skeið, og

Ilvers á ég að gjalda?
að hiafla yfirráð með hervaldi
í nýlendium, þar sem mótþrói
og andstaða gegn slíkum yfir-
ráðum magnaðist ár firá ári.
Þrdðji flokkurdnn einkennist
af samkeppninni og hans verð-
ur helzt vart í iðnþróuðum
löndum eins og Eniglandi og
norðuirhluta Bandiairíkjainna.
Þar hafla minniihilutar litaðs
fól'ks hópazt í bædnia í leit að
vinnu. Þessu fólki reynist erf-
itt að fá starf, nema þau sem
verst eru og ógeðsiegust. „Inn-
flytjendurnir“ í þessum skiln-
ingi hafa við margskonar erfið-
leikia að strdða, en þeir koimast
yfir þá, siigirast á þeim eftir
nokkur ár — ef ekki, þá sigr-
ar næsta kynslóð þá.
Ef þessir bæja og borga inn-
flytjendur eru hinsvegar aug-
sýnilega öðruvísi en aðrir, geta
þeir lent í brinigiðu báigindia
— þ.e, þeir komast aldred úr
slaecnu húsnæði, slæmuim skól-
sjia'Idgæft, jöín tækifæri til at-
hiaína eru hivergi, og bvað sem
það táknar — þá er í hiverju
þjóðfélagi gerður einhver grein-
armunur á útlendingum og
minni'hlutahópum. En sá grein-
armunuir, sem grundvallast á
litarhætti er í sérfiLokki. Hvít-
ir menn styðja þennan mun
sinn við eitthvað, sem þeim
finnst ekfci vena hœgit að
breyta, þetta er ekki tengt því,
sem hvíti maðurinn starfar,
ekki menntun hans — eða per-
sórau, en það er eitthvað bit-
urt og ndðurlægjandi.
Hvað er það? Vísind'alegar
útskýringar leggja yifirilieiitt á-
herzlu á þjóðfélagsleg eða sál-
ræn sjónarmið. Þjóðfélagið
hefiur vissar þairfir og það hef-
ur sínar eigin aðferðir til að
fullnægja þeim. Einstaklingur-
inn er afar móttækilegiur fyrir
þessum þörfum. T.d. ef við
tökum hvítingjana í Suður-
þeir, er áiítia hleypidóm'ana sál-
rænan sjúkdóm, sem sé sprott-
inn af öryiggisleysi hvítingj-
ans um srjálfan sig og stöðu
sina.
„Hreinn
kynflokkur/y
Gobineau (1816-1882) stað-
hæfði að Róm hefði fiallið
vegna Þess að kynstofninn hefði
spillzt. Og eftinmenn hans
héldu því fram, að framtíð
miannkyns væri komin undiir
þvd, að heimdnum væri stjórn-
að af sterkum norðurálfu kyn-
þætti. Þá för áhrifa I>airwms
að gæta. Náttúruvalið — út-
rýming hinna óhæfu hafðd átt
sér stað rneðad plantna og dýra,
og þessi þróun bafði getið af
sér manninn, sem hlaut að
vena háður sömu lögum. Ef
maðurinn átti að þroskast og
sama miSJd gegndi um áströlsku
frumbyggjana — þeir voru edn-
angraðir allt þangiað tdl Cook
kom til sögunnar. En báðir
hópaimir hafa tengzt öðrum
mönnum.
Menn eru aimennt sammála
um, að Ameri ndi án armir haifi.
komið firá Asíu og Evrópubú-
ar og Asíufóik hafi blandazt
mjöig saman. Þei rsem reyna
að finna einhver sérstök kyn-
þáttaeinkenni meðal Ewópu-
búa — gefiast fljótlega upp —
því að skilgreiningar standast
ekki. — Hvað skoðunum Darw-
ins viðkemur, þá eru það öilu
skynsamiegri rök, að þróun og
þroski mannsins hafi í stað
náttúruvalsdns sett mannlega
samvinnu.
En hiugmyndin um stjóm-
end'akynþátt tórði áfnam í
Þýzkialandi. Eftir heimsstyrj-
öldina fyrri óx fylgi hennar
stöðugt. Þjóðverjar — þrek-
mikdl þjóð, gáfluð og einbeitt —
htafði tapað styrjöld — sem í
þeirra augum var barátta hetj-
unnar gegn þorpurunum. Aðr-
ar þjóðir lýstu því hinsvegar
yfir, að Þjóðverjar ættu alla
sökina. Það er því ekki að
undira, að Þjóðverj ar reyndu að
koma giæpnum af sér á eins-
konar sektarlamb. Bismarck
hafði einu sinni notað gyðinga
í því skyni að samedna þ.ióð-
in,a — og nú urðu þeir enn
skotmark hatursins. Andgyð-
ingastefnan þjónaði annars
þeim tilgangi að ná eignum
gyðinganna undir ríkið. Opin-
berlega var hlutverk hennar
sagt þjóna þeim tilgangi að
balda kynþáttum hreinum. Þá
er á það að líta, að gjrðingar
eru ekki kynflokkur á neinn
hátt að mati líffræðingæ Gyð-
ingar hafa verið einangraðir
frá öðru fólki vegna trúar sinn-
ar, menningar og tungu —
Fnaimihald á 7. siðu.
Aöskilnaðarstefnan í Suður-Afriku leynir sér ekki.
I