Þjóðviljinn - 13.11.1970, Side 6

g SíÐA — ÞJOÐVIÚTNTí — Fösttódagur 13. inótvemlber 1970.
Með þvingunarlögum stofnar ríkisstjórnin
til stórárekstra við vt. kalýðshreyfinguna
Lokakafli ræðu Lúðvíks Jósepssonar, formanns þingflokks Alþýðubandalagsins, um
„bjargráð" Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins, fluttur á Alþingi 9. nóv. 1970
Það sem gera þiurfti því ad
miínuim dómi, vair etoki það að
gera sérstakar ráðstaifanir til
þess að lækka kaup, það var
ekki það að gera réðstaíanir til
þess að hlaupa frá gerðutm
sanrmingum um launatojör, ektoi
heldur til þess að hlaupa irá
gerðu samkomulag: um grund-
völl þess mæli'kvairða, sem lagð-
ur er á verðlag og laun í land-
inu í sambandi við vísitölu-
grundvöll, heldur væri það hitt
að finna ráð til þess að lækka
verðlagið og hallda verðlaginu í
skefjum.
Við AXþý ðubandai agsmen n
höfum bent á það með sérstök-
um tillöguflutningi fyrir all-
löngu, að það, sem ætti að gera
væri að stöðva verðlagiö strax.
Það lögðum við til í þingbyrjun
að yrði gert, og síðan yrði snú-
ið sér að því jafnhliða að gera
ráðstafanir tii þess að lækka
verðlaig og til þess að standa
gegn kröfum um verðlagsíhækk-
anir á ýmsum sviðum.
>að er t.d. enginn vaíi á þvi,
að afkoma rfkissjóðs er nú mieð
þeim hætti, að ríkissjóður get-
ur lagt fram notokurt fé til
verð’æktounar Og þá hefðum
við álitið, að réttast væri að
lækka t.d. söluskattinn á brýn-
ustu lífsnauðsynjum, á ýmsum
vöruflokkum þar og til þess að
lækka tolla á miklurn nauð-
synjavörum. Það hefði einn!g
mátt afnema eða lækika nokkuð
af nefslköttum, sem nú hvíla á
mjög ósanngjarnan hátt á al-
menningi í landinu. Þetta hefði
getað gerzt með þeim hætti, að
ríkið hefði í sumum tilfellum
hlaup’ð undir bagga og tekið á
sig að greiða þedm aðilurn, sem
nú £á tekjur af nefsköttunum.,
eða þá á þann hátt, að rfkið
hefði staðið betur að því að
innheimta þau gjöld, sem rfkið
á að fá samkvæmt réttum lög-
um, en nú er skotið undan
gegnum stoattsvik.
Við höfum einnig íaigt til, að
a.llt verðlag í landinu, sem nú
er í gildi, væri tekið til ná-
kvæmrar athugunar og unnið
að því að færa verðlagið niður
í öllum þeim greinum, sem
unnt reynist. Við teljum að það
væri hægt að læktoa verðlag, ef
unnið væri af fuíllri alvöru að
því að framkvæma slíka verð-
lækfcun. Það hafa komXzt í gegn
ýtrnsar verðhækkanir á undan-
fömum árum, sem ekki eiga
rétt á sér
Þá teljum við einnig, að það
væri hægt að standa gegn verð-
hækfcunum með því að gera
verðlagseffciriitið í landinu
tmikilu öffluigra og virkara heldur
en það er nú. Það vita aillir,
að verðlagseifltiiílitið hefur ver-
ið sifcórfega la-mað á undanföm-
um árum og það vinnur eklki
sitt verk sem skyldi. Það veitir
ekki það aðhald í sambandi við
verðmyndun í landinu og verð-
laigningu yfirleitt, sem bað á að
gera.
En rfkisstjómin hefur ©Mci
séð ástæðu til bess að gera neitt
í þessa átt. Það er eins og fyrri
daginn Hún telur aðalvandann
vera þann, að toauphækfcun
verkafóliks hafi orðið of miki’.
kaup hinna lægstlauriuðu sé
orðið otf hátt, og því rniðast
hennar tillögur við það, að
vikja frá gerðum samningum tii
lækkunar. Greinargerð þessn
frumvarps eða hinn almenn1
rökstuðningur, sem látinn e’'
fýtgja með þessu frumvarpi <*•
í rauninni alveg stórfuröulegr
Spaugilegar afsakani
Ég hef nokkuð vikið að 1
röksemd, að Verðstöð'.'”
ekíki mátt koma fyrr e,, :
ember. Ég heid, að það sé í
rauninni aXveg óþarft að eyða
fleiri orðum að þeirri röfcsemd.
Ég etfast ektoi um að allir þeir,
sem hafa fylgzt eitthvað með
verðlaigsþróuninni undanflarnar
vikur hafa gert sér grein fyrir
þvi, að þá hafa gengið yfir
margvíslegar verðhætokanir,
sem etotoi áttu neina rót að
rekja svo að segja til kaup-
gjaldshækltoananna í sumar, og
þar sem svo stóð á, að viðtoom-
andi aðilar gátu tekið á siig
nokfcur aukin útgjöld vegna þess
að rekstur þeirra var hagstæður.
Þeir höfiðu búið við tilltöluXega
lógar launagireiðslur um langan
tíma og þeir áttu því að taka
á sig nokkur aukin útgjöid, en
etoki að velta af sér ölluim
vanda í -sífellu út í verðlagið,
eins og þeir hafa komizt upp
með að gera.
En það eru ffleiri röksemdir,
sem koma hér fram í þessu
frumvarpi næsta fiurðufleigar. Eiin
er sú, að hér er gerð upptaHn-
ing á því, hvað rfkissitjóirnin eða
stjómarvöld hafi komið í veg
fyrir mikJa hæktotm á vísitölu
með þvl að hamila gegn ýmsum
beiðnum, sem borizt hafa um
verðhætotoundna. Þannig segir t.
d. í greinargerð á þessa leið:
„Eftir því sem næst verður
komizt, munu verðbælkkanir op-
inborra aðila valda minni
hækikun vísdtöilunnar, sem svar-
ar um 0.4 stigum, en samkvæmt
almennri áætuun um hækkun-
artilefni.“
Það virðist sem sagt vera í
þessu tilfelii eins og í hinum
fyrri, að þá er ríkiisstjómin feú-
in að gera sér áætilun um það,
hvað hækikunartilefnin áttu að
vera mikiX. En ríkdsstjómin
hefur nú samt staðið gegn ýms-
um óstouim opinberra aðila um
verðlaigshækkanir og þetta nem-
ur 0.4 vísitölustigum og ríkis-
'tjómin vill fá þakklæti út -
bað, að hún hafi nú komið
veg fyrir þessar hætokanir' C
' -etta á að vera 'vnna almenn
rs.’-ít'iiðninoii' rr heim til
'em bór em á fnrðinni!
Enn fremur segir í greinar-
gerðinni: „Fyrirsitaða verðlags-
yfdrvalida gegn áhrifum septem-
berhæktounar launa mun að öll-
um líkindum valda svipuðum eða
meiri mun, svo að aílls hafi þeg-
ar verið hamilað gagn um það
bii eins prósentustiigs hætókun
með oflangreindum ráðstöfiun-
«n.“ Þetta kemair málinu eitt-
hvað við, að fana að breyta því
í vísitölustiig hvað mikiu hafi
verið neitað af ai!3s konair kiröf-
um, sem barizt hafa til verð-
lagsyfirvalda, og að tdlja sér
það eitthvað til tekna að hafa
etoki saimiþyikitot aiiar hæktoanir,
sem borizt hatfái! Þetta er flurðu-
legur mólfflutningiur og hefur
auðvitað harla lítið að gera inn
í greinangerð með þessu frum-
varpi.
Fáránleg undanbrögð
Þá er hér í röksemdunum sett
fram fiulllyrðing um það, að
launafólk í landinu tapi alveg
tilteknum prósentustigum í
launum á því að það fær launa-
bætur samkvæmt vísdtöiu á
þriggja mánaða fresti, þannig
að það er auðvdtað æð: oft
þannig, að verðhætokim, sem
orðið hefur, er ekki greidd út I
launum um leið og varðhœkik-
unin verður í reynd. Og í grein-
argerð frumvarpsdns er þvi
beinlínis haidið fram, að mf.ðað
við árstímabil mundu launa-
menn tapa 2,75% stigum að
meðaitali vegna þessa drátfcar á
því að fá sínar vísdtöiubætur á
laun. Og síðan er látið að því
liggja, að þar sem verðlagáð sé
nú stöðvað, verði launamenn
ekki lengur fyrir þessari skerð-
ingu!
Það hefur auðvitað legið al-
veg slcýrt fyrir, að kjarasamn-
ingamir hafa verið rnierV þeim
hastti, að launiþegamir hafa
ekki fengið bætur í kaupi; út á
verðhækkanir fyxr en noktouð
rftir á. En í rauninni er það
-’lveg óútreiknanieigt, hvað þetta
nomur miklu, því að það fler
=>uðvitað alveg etftir því, bvenær
á þessu þriggja mánaða tfma-
bili verðhæidtounin sjálf verður,
Og það vedt enginn um það ná-
tovæmJLega fyrirfram, þegar
menn reikna ár flram í támann,
edns og hér er gert, hvort verð-
hiætotounin verður á 1. miánuði
af þessum þramur eða á síðasta
mánuði eða á síðustu dögum
rétt áður en kaupgjaldsvísitaflán
er áitoveðin. En þá munar nú
ektoi mdtoið ,um það, sem standa
að þessari greinargerð, að
reikna það fyrirflram upp á á-
toveðið brot á prósentusitigi,
hvað þetta muni milklu eitt ár
frám í tímann! Ef mienn geogiu
út flrá því, að þessar verðhækk-
anir Ikæmu þanniig fram, að þœr
kæimu að meðaltali á mitt þetta
þriggja mánaða tfmialbil, sem
sagt, sumar hækitoanimar koma
á fyrri hlutann og aðrar aftur
á seiinni hlutann, það væri hægt
að segja að það vasri elkfai ó-
eðlilegt að reikna með því, að
þessar verðhætokanir gengju
þannig yfir, að þœr kæmu að
meðaltáli fram á mdöju tímábdl-
inu. En þá fiufllyrði ég það, að
birtir, eru algerleg staðleysa.
Þeár eru eintóm vitileysa. Þeir fá
etoki staðizt. En hér er sem sagt
verið með tailnaleik að reyna
að rökstyðja það, að launþegar
hafi nú mátt gefa noikkuð eftir
af umsamdnni visdtöflu, vegna
þess að þamai sé um vinning að
ræða.
Rangt farið með
kaupmáttarröksemdir
1 greinargerð frumvarpsins er
nókíkuð vikið að því, bver kaup-
máttaraukning hefur orðið hjá
verkafflóiliki frá maímánuði 1969
og allt fram á þennan daig, og
það vekur auðvitað noiklkra at-
hygli, að því er halddð fraim, að
um kaupsnáttaraukndngu hafi
verið að ræða flrá því í maí-
rnánuði 1969 og flram að síðustu
kjarasamningum eða í júní
1970, sem nemur 6.6%, Ég skal
eklfc: álveg fdllyrða um það fyr-
ir mdtt leyti, hvað miMu kann
að skakka á þessari tölu, en hitt
sé ég strax, að hór er verið að
viHa um fyrir mönnum með því
sð það vtar auðvitað löngu
tounnuigt, að þegar þau vísitölu-
stig, sem saimið hafðd varið um
í íyrri kaupgjaldssamningum að
geymd skyldu og sikyldu tooma
inn síðar á tímalbiilinu og var
einn iliður í þieirri toaupetftir-
gjöf, sem flótr fram — með
samnirigum! hér áður, — þá má
auðvitað segja, að þegar þessl
vísitölusitiig sem höfðu varið gef-
in eftir á tifliteknu tímabiH
koimu inn aftur, var um kaup-
máttarauikningu að ræða frá
því, sem áður var. En hér var
aðeins um það að ræða, að það
hafði verið flafllizt á það í samn-
ingunum að lækfka laun á til-
teknu tímabili, en þó þannig, að
nokkuð atf því kærnr. aftur inn
síðar. En þá er sem saigt þetta
tetoið á þann hátt í þessairi
greinargerð, að hér haö verið
um eitthvað Miðstæða kaup-
móttai-auikningu að ræða og þá,
sem aiftur á omóti var samdð um
í kaupgjaldssamningunum á sJ.
sumri. Meginatriðið er auðvitað
það, að efltdr kaupgjaldssaimn-
ingana á s.l. sumri mótti seigja
að toaupmáttur laiuna væri sivip-
aður því og hann var, áður en
kauplasikikunin toom til.
Ráðherra setti
skriðu af stað
Það er svo alveg sérstakur
kafld í þessu máli að gera sér
grein fyrir þeim vinnubrögðum,
sem ríkisstjómin hefur viðhaft
í samibandi við móiið. Forsætis-
ráðherra vék nókkuð að því í
sinni ræðu, að við þdngmenn
Alþýðuibandalagsins hér í þess-
ari deilltí hetfðum flLutt tiilflöigu
um það, að rannsaikað yrði
hvort staðið hetfðti verið eðlilega
að þeirri verðsifcöðvun, sem nú
er ókveðin og þar vildum við
alveg sérstaklega láta taka til
athugunar þá tilkynningu, sem
hann gaf um verðstöðvun 13
október í sjóravarpsviðtali.
Forsætdsráðiheirra fflnnst þa’'
kannski enn svo, að það sé ekk
ert athugavert af hans hálifu a '
tilkynna það framimi fyr'
landsHýð, að það stand: til a'
ákveða verðstöðvun. En ég hygu
nú, að hann eigi eftir að reka
íhaldið og Alþýðuflokkurinn ráðast nú á kjarasamninga verka lýðsfélaganna til skerðingar, á sama tíma og stórfelldur afli og
stórkostlegar verðhækkanir á útflutningsvörum íslendinga eru a ð gera 1970 að metári í aukningu þjóðartekna.
þessdr útredknmgar, siem hér eru
sig á það, að þó að hann líti
þannig á málið, þá lítur öll
þjóðdn örðuvási á þetta mól en
hann.
Það er auðvitaö enginn vafd á
því, að slSk til'kynning frá hans
háilfu hetfur toomið firam sem
hxein aðvörun við ýmsa aðifla í
landinu, siem höfðu aðstöðu táil
þess að haskika sitt verðlag,
höfðu ýraisit beinlínds leyiö til
þess sjálfir aið ákveða verðflagið
á sinni vöru eða þjónustu eða
höfðu auðvelda aðstöðu til þess
að tooma sínum bæWkunum í
gegn.
Því hefiur verifc haldið hér
fram á Alþingi till þessa, að
verðstöðvun, sem áfcveðin er af
Ailiþingi sé sflifc aðgerð, að það
sé nauðsynlegt aö standa að
henni þannig að hún gangi
noitókuð jafrit yfir; þar standi
allir nókikuð jafnt að vígi. Því
er það, að öumvarp um verð-
stöðvun, sem lögð halfla verið
fraim, hafa gjaman verið með
ávæðum um það, að verðstöðv-
unin sflcyldi gilda frá þeim degi,
að frumvarpið var sýnt, en eltóki
frá þeim degi, þegar frumvarpið
var gert að lögum. Það er auð-
vitað enginn vafi á því, að það
er etoki eðlllegt aö standa þann-
ig að fnamkvæmd verðstöðvun-
ar, sem rfkisstjióimin hetfur getrt
að þessu sinni.
Ég verð að segija, að eina
hugsanllega sflcýringin á svona
viðtali edns og því, sem hæst-
virtur fcrsætisráð'herra átti, er
að önna í þessari einkennilegu
greinargerð, sem kemiur með
þessu frumivarpi, að ríikisstjóm-
in haö verið að vinna að því
að filýta fyrir því, að þær verð-
hætokanir sam fram áttu að
garaga, gengju yfir, þær skiluðu
sér. Og þetta haö því bednlfnis
verið þannig, að hann haö
raunverulega verið að kalla eft-
ir ýmsum verðhækkunum, sem
haö direg'izt eitthvað með að
looma á framtfæri. Þá fler ég að
sfcilja að það þykir eðililegt, aö
hæstvirtur fors'ætisráðherra fari
að tiikynna í sjónvarpi sflíllct
sem þeitta.
Hvenær telur Gylfi
fært að hækka kaup?
Nei, það er eraginn vafi á þvf,
að að þessu máli hefur verið
staðið þannig af hálfu ríkis-
stjómarinnar, að það er síður
en svo traustveflcjandi. Ég held,
að rffldsstjómin verði að gera
sér grein fyrir því, að hún þarf
að taika á ofcflcar efnahagsmófl-
um á allt annam hótt en hún
hefur gert á undanfömum ár-
um. Og ráðherramir verða
beinflínis að hugsa á annan veg
en þeir hafa geirt. (Gripið fram
í: Ætli þeiæ geti það?) Já, og
snumingin er sú auðvitað, hvorf:
urfr geta það, hvort þeir geita
' ”".‘jað á annan veg. Ég skall
- • — * ,,rn ^5 segia. En á mieðt-
-ir bitfío- hnnnigl,
A ^: <1 rf ef
■rn 'nuna-
Frant' ■' síðu.
\
i