Þjóðviljinn - 13.12.1970, Blaðsíða 5

IP jnwiifHW mj íth:»h-»,w -imrtr-i rmfttTWTramgra — slöA 5
bokmennfir
Sveinn Víkingur
getur í eyður
Sv«inn VíkntEur. Getið
í eyður sögunnar.
Kvöldvökuútgáfan, Rvík
1970. 260 bls.
Sveinn Víkiingur er beikkitasti
íTátumeistar: oKkiajr núlifandi, og
hamn gérir flleira en seimga
vísnagátur. Heitmildir íslands-
sögunnar hafa skilið eftir imarg-
ar óráðinar (og sjáiiísiaigit mis-
ráðmar) gátur, og þessi bók er
ti'lraun til að geta í nokkrar
þedrra. Verk siitt kynnir höfiund-
ur svo í formiála, að har sé
„ekki um sagnfræðilegt nann-
. sóiknarefni að ræða í veniuilegri
merkingu, heldur fyrst og
fremst . . . reynt að gieta í eyð-
umar, ef verða mætti til þess
að vekja lesendur ,til umhugsiun-
ar um málm og til þess að
borna fram með aðrar tilgátur,
er reynast kynni sennilegri og
halldþetri.“
Mér virðist þetta hógvært og
skynsamlegt mat höfundar á
verki sínu. Auðvitað reyna
sagnfræðingar að geta í eyður
líka. Bn aðferð þeirra er að
sumu leyti önnur, og þar mun-
ar ■ fle:ru en því, hvort menn
tilgreina heimildir sínar eða
ekki Annars hef ég grun um,
að það sé útþreiddur misskiln-
ingur þeirra, sem rita og gefa
út bækur um söguileg efrr, aö
lesendum sé mjög í nöp við
tilvitnanir til heimillda, ef þeim
er simekkilega fyrir komið.
Sagnfræði er að vísu ógreini-
lega aflmörkuð fræðiigrein og
vant að ákvarða, hvað telja
. skuli innan marka hennar. Ó-
, tvírætt er mikið af sagnfrasði
í þessari bók; hún tekur til
meðferðar nokkur meginvið-
fangseifn; Islandssögunnar, leit-
ar svara með því að draga á-
v ‘lyktanir af vitnisburði tiltækra
heiminda og almennum liíkum.
Þetta er í aðalatriðum sama að-
iíiíferð og sagnfræðingar nota. Á
hinn bóginn vottar stundum
fyrir því, að Sveinn Víkingur
fylli eyður sögunnar fremur
af því, sem honum þykir
skemmtilegt að láta standa í
þeim, heldur en hinu, sem
beinast kynni að liggja fyrir.
Og sumar heimildir fleiri en
■Landnámabók á hann til að
Sveinn Víkingur
nota nokkuð óitæpilegia. Set-
bergsannáil er honum til dæm-
is heimild um harðæri og
mannfelli á miðöldum, þótt
viðurkennduir og vandaður
sagnfræðingur hafii löngu dæmt
hann úr leik. Nú getur jafnvel
beztu sagnfræðingum skjátlazt,
og miín vegna má vel vera, að
Gísli á Setbergi hafi ekki verið
eins silæmur og Jón Jóhannes-
son þóttist komast að, er hann
gaf anná'l hans út. En fyrir þvi
verður að færa sterk rök, áð-
ur en annállinn er notaður í
sagnflræðiriti sem heimild um
atbuirði fyrir 1600.
I fyrsta kafla bókarinnar ræð-
ir höfundur 'heimiildargildi fom-
sagna og veitist að sikoðunu'm
„okkar ungu og yfirlætisfullu
menntamanna“, sem vilja ekki
viðurkenna sannHeiksgildi þeirra.
Þetta virðist enn á ný ætla að
verða eldheitt deiluefnj, og er
þó baráttan öðl dálítið hjókát-
leg. Hinir eldir*. unnenduir fom-
sagnanna og þeir yflirlætisfullu
eru eiginlega ékki að taila um
það sama. Sveinn Víkingmr virð-
ist telja sagnfræðilega heimilda-
rýni Islendingasagna eiga að
felast í því „að sagnfræðing-
arnir dundi við að rannsaka
sem vendilegast hvað þar er
sannanlega ofsagt eða missagt.“
Eh hinir jffirlætisfiullu hafa ekki
____________________________________rí'
Indversk
undraveröld
Vorum að taka upp margt fagurra og sér-
kennilegra muna frá Austurlöndum fjær,
m.a. úfskorin borð. hillur. fatabengi, vindla-
kassa. o.m.fl Reykelsisker. kertastjaka,
ávaxta- og konfektskálar. könnur, blóma-
vasa, öskubakka. borðhiöllur. vindla- og
sigarettukassa og margt fleira úr messing.
Úr railðaviði: borð, innskotsborð, styttur,
vindlakassa, veggmyndir og margt fleira.
Frá Thailandi: handofna borðdúka og renn-
jnga m/serviettum Einnig útskorna Iampa-
fætur og Thaisilki IVIargar tegundir af
reykelsi Hvergi meira úrval af fögrum,
handunnum munum, tilvaldra til jóla- og
tækifærisgjafa.
SNORRABRAUT 22.

fyrst og frem>sÆ áhuga é þiví,
helduir vidja þeir rannsákia. hvað
er (nokkurn veginn) sannanlega
rétt í fomsöguinum og nota það
sem söguheimildir. Sveimn Vík-
iragur segist vilja sjá dögun sögiu
okhar í hinu bjarta ljósi sagn-
anna. Hinum y-firlætisfullu
„virðist sælla að vita myrkrið
svart“, eins og Stephiani G., og
það á að vekja hjá þeim löngun
eftir að varpa á söguna öriítilli
birtu, eifltir því sem hverjum er
giefið. Skoðanamunurinn á raun-
verulegu sannle:ksgildi saign-
anna er kannski ekki eins mik-
ill og menn vilja vera láta. Fá-
ir efast lengur urn, að hinum
fomu sagnasnillingum okkiar
þótti líka gaman að gieta í eyð-
ur sögunnar, og oft gerðu þeir
það af siliíkri list, að okkur virð-
ist í fll.jótu bragði, að þar hafi
engin eyða verið.
1 síðari köflum hókarinnar
veltir höfundur einkum fyrir
sér upphaifi’ kristnihalds í land-
inu, skipuilagi kirkjumála, svo
og byggingarsögu landsins og
fólksfjölda frá upphafi. Þetta
myndar furðu samfellda heild í
ritinu, enda er áhugamál höf-
undar sýnilega framar öðm
saga byggðar og fólksfjölda;
k:rlíjusagan skiptir þar einkum
méli fyrir þá sök, að ýmsar
mikilvæ'gustu heimildir okkar
um byggðarsögu eru gerðar á
veeum kirkjunnar vegna st.ióm-
sýslu hennar. Höfundur hefur
glöggt auga fyrir því, að kirkj-
an var mikið f.iármálaveldi og
skipulag hennar var að miklu
leyti reist á fjárhaigslegum
grunni. Hvers vegna voru ein-
ungis sumar kirkiur graftar-
kirkiur? Það á sér fjárhaesilegar
skýrihgar. sýnir Sveinn Vfking-
ur fram á.
Fólksf jöldi á ísilandi og byggð
í landinu hefur orðið mörgum
umhugsunarefni, og niðurstöður
hafa orðið ærið sundurleitar.
hvað fyrstu andimar snertir.
Lausn Sveins Víkings er víst
ekki verri en hver ön.nur, og
sýnu skynsamlegri en ýmsiar.
Þetta mál er líklega óleysanlegt,
en það reynist afa.r freistandi
viðureignar, og fróðlegt er að
kynnast átökum manna við það,
þótt lítið verði um einhlítar
niðurstöður.
Þótt Sveinn Vikingur byrji
bók sína á trúarjátningu á
sannfræði fornrita, er hann
blessunarlega óbundinn af vitn-
ishurði þeirra, þegar fram í
bókina sækir, Staðhasfing Land-
námu um. að landið haifi verið
ar,lheiðið nær hundraði ve+ra.
kemur ekiki í veg fyrir, að hann
sjái þar eyðu f sö'gunni og fylli
hana upp mieð útbreiddum
kristindómi. Þegar til kastanna
kemur, tekur ha.nn almennar
líkur og heilþriigða sikynsemi
sína fram yf'r vitnisburði fom-
rita, ef honum sýnist svo, og
það gerir bók hans mikilu fróð-
legri og skemmtilegri en ella
væri. Það 'er hvorki mikil hst
né m:kil vísindi að safna sam-
an vitnisburðum heimilda og
láta þar við sdtja, Sjálfstætt
framlag höfundar kemur þá
fyrst til skjailanna, er hann
horfist í aiu.gu við bær eyður,
sem heimildirnar skilja eftir, og
leitast við að fyllia þær. Það
gerir Sveinn Víkingur í ríkum
miaa!'i, og einmitt af 'þeirri á-
stæðu verður bók hans' einkar
skemmtilegt lestrarefni. Víðast
hvar fer meira fyrir röksemda-
færslu en staðreyndum, og þa.r
sem höflundur þarf á miklu af
staðreyndum að haílda, raðar
hann þeim svo skipulega, að
lesanda er auðvelt að vel'ja það
úr. sem hann er forvitinn um.
Þess vegna \ verður bókin vafa-
lauts kærkomin þeim mörgu,
sem for\'-:.tnir eru um sögu sinn-
ar heimaibyggðar
Höfundur leiiar svara við
slkýrt aiflmörkuðum vandamálum
og dregur niðurstöður víðast
Skipulega saman i niðurlagi
hvers kafla. Rökiflærsla er hvar-
vetna eink'ar ljós og auðskihn
(þótt umdei'anleg kunni hún að
veira stundum); hugkvæmni er í
bezta lagi. Þetta eru ek'ki áð~
eins einkenni skemmtneo-rpr
bðk'ar, heldur einnig allgóðrar
sagnfræði. Gunnar Karlsson.
Við höíum enn stórbætt afgreiðslukerfi búðarinnar, þannig,
að nú er mun auðveldara en áður að kynna sér bækurnar.
Allar nýútkomnar bækur liggja frammi á afgreiðsluborðun-
um og þér hafið greiðan aðgang að öllum eldri bókunum
í hillum verzlunarinnar.
Við höfum á boðstólum mikið úrval allskonar jólaskrauts
og gjafavara fyrir fólk á öllum aldri.
Sjá auglýsingu á baksíðu.
BÓKABÚO MÁIS OCMBiNINCAB
Laugavegi 18. — Símar: fsl. bækur 24240.
Erl. bækur 24241 — Ritföng 24242.

á
Ferðapistlar og minningarþættir
eftir Magnús Magnússon ritstjóra.
Magnús Magnússon, ritstjóri, b|aðamaður og rithöfundur hefur verið
einn litríkasti persónuleiki á sviði íslenzkra bióðmála og bókmennta
um langt skeið. Blað hans Stormur blés terskum andblæ hre'mskílni
og óvaegni inn á svið stjórnmála og sjálfur var hann lengi kenndurvið
þann storm. Hann var ætíð óvæginn á ritvellinum og hreinskilinn,
ekki síður við sig sjálfan en aðra. I þessari bók Sjáðu landið þitt
eru. minningaþættir og ferðapistlar frá liðnum árum, ferðaþættir í
samfylgd margra þjóðkunnra manna með ívafi hvers kyns fróðleiks
um Jand og þjóð. Síðastliðið ár kom út bókin Syndugur maður
segir frá. Sú bók vakti mikla athygli, og seldist upp. Lesendur munu
.ekki síður kunna að meta þessa nýju bók Magnúsar Storms.
Verð kr. 540.00 + ssk.
Biðjið um tsafoldar-bók
og þá fáið þér góða bók.
P ÍSAFOLD,
2