Þjóðviljinn - 17.03.1971, Blaðsíða 2

2 SlÐA — ÞJÖEWtDLiJlNN — MiöviikMdaiaur 17. marz 1971.
Stjórn Landeigendafélags Laxár og Mývatns:
Tillögur tíl lausnar
á deilunni um Laxá
Þesisi a/ufcn>a raíorkuiþörf er að-
I
/iðræðuim, sem að tilhkntan
laðarmálaráðunjeytis haí a
staðið yfiir á Húsavík milli
La x árvirkj unar og Landeig-
endafélags Laxár og Mývatns,
er lokdð. Þaer uirðu áranguirs-
laiusar. Stjórn Landieigendiafé-
lagsins þykir hlýða, að aJmenn-
ingiur fái nokkra vitneskju um
tillögur hennar á sáttafundin-
um:
1. Stnax upphaii viðræðna á
Akureyri nokkrum dögum fyxir
fundinn á Húsavík, lagði sitjóm
Landiedgendiafélagsins fram tál-
lögu að nýjum viðraeðugrund-
veili. Þar var m,a. lagt til:
a) Að framkvaemddr til virkj-
unar Laxár, siem þegar eru
byirjiaðlar, verðd sitöðvaðar
3-4 mánrjði, á meðan samn-
ingaviðræðux f-ara fsram (ef
þær reynast taifca sivo iang-
an tíima).
b) Að þess verði farið á leit
við Hæsitarétt íslands, að
hainn tilnefni nýjan sáitita-
semjara, sem efcfci sé háður
umboðl frá öðrum deiluaðil-
anum, eing og nú er.
c) Að úrræði til lausnar á raf-
orfcuiþörf Norðurlands sé
rædd á breiðum grundvelli,
án þess að umræður séu
fyrirfram einskorðaðar vdð
Laxá. Þetta þótti óhjá-
kvæmilegt, til þess að fá
yfirsýn yfir, hvaða kostdr
væru beztir til raforku-
vinnsiu.
Eins og toomdð befur fram í
biaðaíregnum var þessum til-
lögium hafnað, og efcki voru
leyfðar viðraeður um ann-
að en .jSáittaitdlögur um
virfcjun Laxár III“. Tiilögur
þessar eru nánast sömu tíllög-
umar og þaer, sem komu fram
á sáttafimdi í nóvember 1970.
2. Stjóm Landieiigendiafélags-
ins taMi rétt aJlt að einu að
legigja þessar sárttaitill. Iðnaðar-
ráðuneytis fyrdr atonennan fund
í féliagdnu Var fundurinn haM-
inn í Sfcjóibrekfcu í Mývaits-
sveit hinn 9. marz s.l. og komu
þar saman á annað hundrað
félagsmenn. Var samþykkt sam-
hijóða að fallast efcki á sátta-
tiJIögumar.
f ályktun fundarins k«nur
fram, að Landteigendiafélagið
teliuir sig efcki geita faJiizt á það
réttindaaifsal, sem feJst 1 tál-
lögum þessum. Er lögð áherzla
á, að ekfci sé unnt að fallast
á virkjunarframtovæmdir, án
þess að áður hafi verið fcann-
að vísindaJega, hvort þaer fram-
kvæmdir valdi tjóni á náttúru
landsins og öðrum verðmæfc
um. Taldi fundurinn samþykki
sáttatillagnanna jafngilda að
afsala þeim rétiti til að varndia
Laxá og Mývatn, sem félags-
menn hiafa lögum samkvæmit
og hafa þegar fengið nokkra
viðurkenningu á með dómi
Hæstaréttar hinn 15. desember
sl. Þá var og bent á í ályktun
fundarins, að sáittatíllöigur
ráðuneytis gengju langt út fyr-
ir vdirkjunarheimiJd í seittum
lögum landsins.
Þrátt fyrr þessa ályktun al-
menns flundar í Landeigend'a-
félaginiu hinn 9. marz si. töidu
Laxárvirkjun og Iðnaðaxráðu-
neytið rétt, að diedluiaðilar
kæmu enn saman til sáttafund-
ar á Húsavík hinn 11. marz
sl. og var það gert.
3. Á sáttafundinum á Húsavík
ítretoaði ráðuney tí ss'tj óri Iðn-
aðarráðuneytis hr. Ámi Snæ-
varr. þá spnmingu, hvoart deilu-
aðilar gaetu failizt á sáttatil-
lögu ráðuneytts. í giyeinargerð,
sem Laxárvirkjun lagði fram,
var sáttatillögunni hafnað. For-
maður LandeigendafélagBdns
vísaði tii hins atonenna fundar
í félaginu, þar sem sáttaitíl-
lögunni hafði verð synjað sam-
þykfcis af fyrrgreindum ásitæð-
um.
Einnig kom skýrt fram af
háifiu Landeigendafélagsiins, að
það væird bæði óröfcrétt og ó-
eðlilegit, þegar Iðnaðarráðuneyt-
ið, sem í reynd er .anniar .diejlu-
aðilinn, legði fram sáttatiilögu,
sem fjallaði um virkjunar-
framtovæmdir vdð annan og
jafnvei þriðja áfan'ga vwkjnn-
ar í Laxá, samtímis því sem
hin raunveruiegia Laxárdeila
stæði um framltovæmd l.áfanga
Gljúfuirversvirkjiunar. Sáttaitll-
lögur ráðuneytisins f jödiuðu því
í reynd efcki um það, sem um
væri deiit. J afnframt ítrefcaði
stjóm Landeigendafélagsdns, að
það væri með öliu ótímabsert
að gangia til samninga um siík-
ar virkjtmairframJcvæmdir, þar
sem þegar væri búið að semja
um vísándalegar rannsóknix á
því, bvort af þeim hlytist tjón,
og hefði Iðnaðanráðuneytið lýsit
yfir, að þær virkjnnáx yrðu
aidirei framJcvæmdiar. ef niður-
sitöður rannsókna yrðu nedfcvæð-
ar. Táldi stjóm Landeigendiafé-
lagsins þá fyirst tímabært að
athuga samnimga um þessar
sáttaitiEögur, þegar hinar vís-
indialegu niðuiratöður lægju
fyrir.
Á siáttafundinum ítirekaði
sitjórn Landeigendiafélagsdns þá
kröfu sdna, að framkvæmdum
við virkjun Laxár yrði frest-
að, unz fyirir lægju vísindialeg-
ar niðursitöðuir. Jafnframt gerði
stjómin tillögu þess efnis, að
Landeigendiafélagið og Laxár-
virkjtm gerðu með sér sam-
kamuiag um, að á vegum Lax-
árvirkjuinar, Rafmaignsveitna
ríkiisdns og sýslufélaga á Norð-
uirlandi eystra yrðd reist guifu-
viirkjun vð Kröflu tii að full-
nægja raforfcuþöirf sivæðisdns
í bili.
II
Á sáttafundinum á Húsavík
mætti fyrir hönd stjóm-
ar Landeigendafélagsins Guð-
munduir G. Þórairinsson, verk-
fræðingur, sem gert hefur fyr-
ir félagið samanburð á raf-
magnsverði firá 6,5 megawaitta
virkjun í Laxá ammars vegar og
fré 50 megawatta báspenmu-
límu frá Búrfelli.
Niðurstöður hans voru í fá-
um orðum, þær sem hér skai
greima:
Útrei'kningur á raforkuverði
er háður ýmsum forsendium,
sem menn kann að gireina á
um. MiikJar sveiflur era í raf-
miagnsþörf tíltekins svæðis
bæði á sólarhringi hverjum og
á mismunandi áratimum. Þann-
ig er vitaskuld raforkuþörfin
mifclu meiri á diaginn, þegar
vélar ganga á verfcstæðum og
fólk notar rafmagn tl ljósa og
hita en á, nóttunni, þeg,ar flest-
ir sofa. Af sömu ástæðum er
meira rafmagn notað í sfcatnm-
degi. Þegar raforkuneyzlian er
mest,, er talað ,um álagstpppa.
Þar sem jafnmikið vatn renn-
ur að jafnaði allan sólarhring-
inn 5 gegnum bverfla rennslis-
virkjena, er sú leið einatt far-
in að slétta úr þessum „álags-
toppi“ með því að nota topp-
stöðvar, sem ganga fyirir dísil-
vélum, og setja þaar í gang,
þegar álagið er mest. Það er
hagfræðilegt reikningsdæmi,
hivenaar raflorkuiþörfin beflur
ankizt svo mi'kið, að ekki borgi
siig lengur að slétta álagstopp-
ana út með diíselrafölum. Þeg-
ar sú stund er komin, er tíma-
bært að reisa nýj® virkjun.
Það kom flram í niðurstööum
Guðmundar G. Þórarinssonar,
að Laxárvirkjun gerir í sínum
útreikningum ráð fyrir þvi, að
gufuiaflsstöð bennar í Bjarnar-
flagi sé rekin siem toppsitöð, þ.
e. hún sé eins og disilrafsföðv-
air sú stund er komin, er tínna-
álagið er rnest. Hins veigar
munu flesitír á ednu máli um,
að næg gufluorfca sé tii staðar
í bonhoium gufuvirkjun arinn air
og afköst Námask'arðsj'arðhita-
svæðisins næg tíl þess að reka
miklu stænri gufu.virkjun þama
með veruJegu rekstraröiryggi.
Stjóm Laxárvirkjpjnar hiefur
rökstutt þessa rekisitrartiJhö'gun
gufustöðvarinnar með því, að
hún þuirfi að kaupa gufu tii
fraimleiðslu á bveirri kílówatt-
sitund á verði, sem Jairðvarma-
deild rí'kisins ákiveði, Hún þurfi
þvd að kaupa afl þessarar
stöðvar með sama hættí og hún.
væri að fcaupa diisiioliu. Þetta
telur Landeiigendaféiaigið mjöig
óeðiilegt og þjóðhaigsiega óhag-
kvæfM. þar' sem það er hireint
bókhaldsatriði milli tveggja rík-
isstofnana, á bverju verði guf-
an úr borholunum er keypt.
Þjóðhagslega er hagkvæmast,
að gufluvirkjunin sé látin ganga
ailan sólarhringinn, úir því að
hún hefur á annað borð verið
reist. Rafstöð, sem gen,gur all-
an sóiarhringinn, er kölluð
grunnsitöð.
Ef gert er ráð fyrir því, að
gufuvirkjunin í Bjarnarflagi sé
rekin sem grunnstöð, þ.e. aJJ-
an sólarbringinn, þýðir það, að
þörf Norðurlands fyrir aukna
raforku og þar af leiðandi nýj-
ar virkjanir er miklum mun
minni en stjóm Laxárvirkjun-
ar hefur viljað vera láta í siín-
um útreknin,gum. Þá þairf að-
eins að' útvega lítillega rneiri
raforku, edns og málin standia
í diag, til að amna aiuJrinni þörf.
eins tilfinnanleg, þegar áiagið
er mes't. Þjóðhagsiega er sam-
kvæmt útrei'kningum Guð-
mundar G. Þórarinssonar bag-
kvæmast að bíða í nokfcur ár
með að hefjia framkvæmdir við
vatnsaflsvirkjun, en að nota
gufluvirkjunina í Bjamarflagi
sem grunnstöð og slétta áiags-
toppana út með dísilrafstöð.
Niðurstöður benda til þess að
hagstætt sé jafnvel að láta þær
100 miljónir fcróna, sem þegar
eru komnar í vdrkjunarfram-
kvæmdimar liggja ónotaðar í
tvö til þrjú ár og draga fjár-
festingu þeirra 300 milj. fcr.,
sem áættað er að verja til
fnamkvæmdanna. 40p milj. kr.
virkjun, sem framleiðir og sel-
ur svo litla raforku fyrstu ár-
in, sem fiyrsti áfangi „Laxár
III‘ er mjög óhaigstæð nýting
fjárma.gnsins. Við þessa út-
reikninga er iögð til grundvall-
ar sú orkuspá, sem raforku-
nefnd Norður- og Austurlands
heflur geirt árin 1966-67 rneð
þeirri auknu raforkunotfcun,
siem leiðir af kísilgúrfram-
leiðslu við Mývatn og talin er
í góðu siamræmi við raforfcu-
þörfina i diag.
Það verður því að teJjast
vera reikningsleg blekking af
hálflu stjómar Larárvirkjunar,
að raforfcuiþörf Norðausturlandis
kalli á virkjunarframkvæmdir
í Laxá strax. Um leið má vera
Ijóst, að nægur tími er til und-
irbúnings annarra virkjana
eins og t.d. gufiuvirkjunar við
Kröfllu eða vatnsafllsvirkjunar
Við Skjálfandiafllj. eða þá Ul að
leggja háspennulinu yfir bá-
lenddð flrá BúrfeJIi. Þá hefur og
yflirmaður Jarðvarmadeildiar
ríkisims, Karl Ragnars vexk-
fræðingur upplýst, að marg-
falda ■ megi orfcuframleiðsiki
gufuvirkjunarinnar í Bjamiar-
flagi með því að setja nýjan
vélbúnað í stað hinna gömlu
véla, sem munu vera yfir 30
ána. Hin aukna raforfca fæst
m.a. með því að setja nýja
gufuihverfla, sem gamga fyrir
minni þrýstingi, og haJdia þvií
efcfci gufunni niðri í borholun-
um, eins og gömlu.'. háþrýsti-
hverfllamir munu nú gera. Auk
þess munu hinar nýju vélar
nýta vairma guflunnar rniklu
betur og þar með minnfca á-
hættuna af hugsanlegrx meng-
un frá gufuvirkjuninni í Bjam-
arflagi.
Þá er rétt að geta þess, að
stjóm Larárvirkjunar gwir
ekki í úitreifcningum sinum
ráð fyrir neinum "jndirbún-
íngsikostnaði né heldur ráð fyr-
ir því, að gredða þurfi noktor-
ar sfcaðabætur vegna þeirrar
sfcerðingar á umráðum jrfir
rennsli Laxár, sem virfcjimin
hefuir í för með sér. Umráða-
skerðingin er einkanlega fólgin
5 því, að 38 metra íall í þrýsti-
vatnsgöngum direpur niður-
gönguseiði lax og torveldiar
virkjunina því stóirlega að á-
liiti sérfiræðinga möguleika
landieiigendia vdð ána til lax-
ræktar og nytja af henni. Sam-
kvæmt vatnalögum nr. 15/1923
Fnamlhald á 9. síðui.
Pólit-
ískir geirfuglar
Svo er að sjá sem þedr
Hannibai Valdimarsson og
Bjöm Jónsson imyndd sér að
þeir séu síðustu uppsitoppuðu
geirfuglamir á Mnu póiitíska
martoaðstorgi á ísiandd. Þeir
haJda í sífeJIu uppboð á sjálf-
um sér. Þedr hiafla þingað við
Sjálfstæðisflokkinn og þegið
af honum vegtyltoir í Aiþýðu-
sambandii íslands. Þeir hafa
láitíð Framsóknarflokkinn
kjósa sig í nefndir. Þeir hafia
boðið þdngfllokki Alþýðuibanda-
lagsdns upp á satmvinnu til
þess að tryggja þeim tvi-
menningunum þjóðféJa-gsieg
trúnaðaretörf. Þedr hafia boð-
izt til að ganga í Alþýðu-
flofckinn nú þegar fyrir kosn-
ingar — ef þedr fengju aðeins
örugg þingsæti. En þetta þrá-
láta uppboð hefur gengið
öðruvisii. en það sesm Finn/uæ
Guðmundsson sótti í Lund-
únalbong. Tilboðin í hina pól-
itísku geirfugia bafa sífellt
farið læktoandi, enda ai-
menningur ekki sýnt neinn á-
huga á þvá að legigja til upp-
boðsfé. Nú síðast voru þeir
Hannibal og Bjöm eftír skild-
ir með fáeinum framiagosum
úr Sambandi ungra Fram-
sóknarmanna; þeir einir
reyndust haf a áhuiga á þess-
um undariegu minjum uim
pólifcístot fuglaiíf fartíðarinn-
ar. Þessum síðasta þætti upp-
boðsins lauk að vísu með há-
værri yfirlýsingu, þar sem
talað er um nauðsyn þess að
stofna nýjan stjómmálaflokk,
sem verði til með „sameigin-
legu átaki FramsóknarfJokks-
ins, Alþýðuflokksdns og Sam-
talca fxjálsJyndra og vinstri
manna“ og verði „samstund-
is sitærsta og sterkasta stjóm-
máiaafl þjóðarinnar“. En
slíkir daigdraumar vekja að-
eins vortounnsamt bros. Þeir
eru ámóta raunsæir og ef
Finnur Guðmundsson ætlað-
ist til þess af fuglinum sín-
um að hann færi að verpa og
koma upp nýjum geirflugla-
stofni á ísiandi.
Sam-
starfshæfari
Þrátfc fýrir allt hefur þetita
geirfuiglsmál þó vakið nokkr-
ar pólitískar bollaleggingar;
að vísu ekki hlutur þeirra
Hannibais og Bjöms heldur
firjmkvæði ungra Framsókn-
armanna. í sáðasta hefti af
Stefni, tímariti ungra íhalds-
manna. skrifar Styrmir Gunn-
arason grein og segir m.a.:
„Samband ungra Framsókn-
armannia er skipulega séð
hluti af Framsóknarflokknum
og það gefur nokkra innsýn
í ástandið í þedm flokki, að
hluti hans skuii með þessum
hætti taka upp viðræður við
annan stjómmálaflokk. Þátt-
taifca Samb. ungra Framsókn-
armanna í þessum viðræðum
hefur að vonum valdið nokkr-
um áhyggjum meðal forustu-
manna Framsóknarflokksins.
Tilboð um þátttötou í viðræð-
unum kom firá Samtökum
frjálslyndira og vinstri manna.
en mairgt bendir til að fxum-
kvæði að þeim hafi átt tveir
florystumenn ungra Fram-
sókniarmanna, þeir Baldrjr
Óskarsson og Ólafur Ragnar
Grímsson".
Síðain dregur Styrmir afar
fróðlegar ályktanlr af þess-
ari uppreisn ungra Fram-
sóknairmanna gegn leiðtogum
sínum. Hann segir:
„Hér stoaJ engu um það
spáð. hvort Ólafur Ragnar
Grímsison og einhverjir aðrir
ungir Framsóknarmenn sem
verið hafla í vinstri armi
Framsóknarflokksdns, hafla
kjark til þess að taka stötok-
ið yfdx í herbúðir Samtatoa
frjálsJyndra og vinstri manna.
Geri þeir það, og reynist það
rétt að Kristján Thorl-
acius og ýmsir óánægðir
stuðningsmenn hans styðji
Alþýðubandalagið í kosning-
unum í vor, má með nokkr-
um sanni segja að Framsókn-
arflokkurinn verði mun sam-
starfshæfari í rikisstjórn en
hann er nú‘‘
Þannig telur Styrmir
hið þráJáta uppboð á Hanni-
bal og Blmi geti þrátt fyrir
allt haflt póliiásk áhrif; það
geti stuðlað að samstjóm
SjáJfstæðisfllokksins og Fram-
sóknarflokksins efltir kosn-
ingar. Fari svo er einsætt að
þeirri stjóm ber að hafa tvo
geirfuigla í skjaldarmerki
sinu. — Austri.