Þjóðviljinn - 19.09.1971, Page 3

Sunmudagur 19. septemtaer 1971 — í>JÓÐVILJINN — SÍÐA J
I
Leikfélag Reykjavíkur
Þetta er ordið of langt mél,
meðtferð Leikfélagsins skáptir
auðvitað höfuðmáili. írsíkur leik-
stjóri stýrir leiknum, það er
Alan Simpson, listrænn stjórn-
andi við Abbeyleikhjúsið, fjöl-
hœfur og fæ-r miaöur og ger-
þekkir auðvitað Dutalin og alit
sitt hedmafólk auk skáldskapar
O'Casey sjálfs, og ólítill fengur
að slíkum listamönnum. Sviðs-
myndimar eru fjórar að tölu,
eða jafnmargar og þættimir, en
leikstjórinn birtir fræðandi orð
eftir SEAN O'CASEY
Leikstjóri Alan Simpson
Það er aflmælisár í leikhúsinu
við Tjömina, Leikfélagið vetröur
sjötíu og fimm ára þann 11.
janúar, og hyggst með réttu að
sýna að mestu ný leikrit ís-
lenzk; viðfiangsefni þessi vekja
að sjálfsögðu eftirvæntingu og
forvitni. En fyrsta sýningin er
þegar hafin og erlend að upp-
runa, hún er hvorki medra né
minna en „Plógur og stjömur'1
eftir O'Casey, eitt af fremstu
snilldarverkum á okkar öld og
tókst vel og framar mínum
vonum.
írland er hvorki stárt laind né
fjölbyggt, og þó hafa ledkritun
og leiklist óvíða náð hæirra á
síðari tímum en á eyjunni
grænu. Joihn MiUinigton Synge,
sá undramaður, lézt því miður
langt um aldur fram, en Sean
0‘Casey tók upp merki hans,
annað af mestu leikskáldum
íra. O'Casey dló í elld, en hlaut
aldrei Nóbelsverðlaun, þótt fá-
ir samtímamenn hans ættu þau
fremur skilið — ef til vill hef-
ur enginn haldið fram nafni
Jians.
Seam O'Casey var fátækur
verkamannssonur úr Dufolin og
vann fjnár sér með erfiiðisvinnu
framian af ævi, en helgaði sdðan
skáldskapnum alla krafta sína.
Hann barðist geign dæmafárri
harðstjóm Englendinga og f
kúgun, en fór eigin leiðir, var
kommúnisti og ákafur friðar-
sinni; þjóðemdsgort og aftur-
haldssemi ýmissa landa sinna
voru honum lítt að skapi, og
enn síður myrkraveldi og
hræsni kaiþólskrar kirkju. i
„Plógur og stömuir“ skýra frá
undirbúnmgi Páskauppreisnar- ,
innar frægu árið 1916 og bair-
dögunum sjálfum, hinni von- 1‘
lausu en hetjulegu baráttu; þess _
má geta að skáldið var um sdnn
ritari borgairahersdns, en tðk
engan þátt í þessum hörmu-
lega hildarleik, dró sig í hlé. ,<
Hann leit á atburðina sfkyggn- ,
um, hlutlausum augum og hafði '
á réttu að standa að mínu viti.
„Plógur og stjömur“ var sýnt
í Abtaeyieikhúsinu, en af mörg-
um talið siðlausast írskra leik- !
rita, enda létu andstæðingamir
ekki á sér sitamda. Á f jórðu sýn-
ingu keyrði um þverbak, eng-
inn heyrði orðaskil, fjendurn-
ir réðust meina að segja upp á
sviðið og lömdu leikarana með
hnúum og hnefum. Mairgt
hth'eykslaði þá, sumir toldu
leikinn háð og svívirðingu um
írska frelsdsbaráttu, ekki sízt
þegar foringjamir bera fánana
inn í bjórkrána í öðrum þætti,
og gleðikonan Rósa var full-
komin ofraun flrómum og trá-
uðum sálum; svo mætti reynd-
ar lengi telja.
Ég ætla ekiki að skýra freikar
frá ef'ni hins'ióibrotgjarna sndlld-
a.rverks, en þess mé geta að
O'Casey lýsir fólki því sem býr
í gömlum leiguhjalli, mörgu og
harla ólíku cg gerðu af meist-
arahöndum. Mannlýsingar
“skáldsins eiga^. fáa sína líka, fá-
tækt fólk og'' lítt kunnandd, en
gleymist en^um. „Pló'gur og
stjömur“ er raunsætt verk og
mjög skáldlégt í senn, það er.
mikill harmleikur, • en víða
mjög skoplegt í um leið:
efaist um að.. nokki-u leikskáldi
ha'fi tekizt að sameina harm og
kímni jsifnvel og O'Casey. Mál
hans er þrungið mælstou og
KLÆÐASKÁPAR
Teak
þrótti, en ékfld eins hfljómfiag-
urt og ljóðrænt og hjá Synge.
Næsita leikrdti slkáldsdns var
hafnaö af Abbeyleikhúsdnu, þó
undairlegt megi kalla, og eftir
það dvaldist 0‘Casey í einskon-
ar útlegð í Englandi hrakinn
þangað af íhaldsmönnum. En
hugur hans dvaldi jafnan hjá
ailiþýðunni í Dublin eins og síð-
ari leikrit hans sýnai, hann unni
föðurlandi sínu og ættborg af
heilum hug, göfuglyndur og
sannur mannvinur.
Konurnar í leiguhjallinum
standa hjarta hans næst, þær
eru ekki á móti írlandi, held-
ur foölvun og hrottaskap stríðs-
ins: til bvers er að berjast ef
þær hljóta að missa eiginmenn
sína, syni og heimili? Nora og
Júnó eru á sömu skoðun og
verður þá að minnast þess að
ÞjóðleiJöhúsdð sýndi annað af
fremstu verkum stórskáldsins
írska fyrir tveimur áratugum,
,,Júnó og páfugflinn" og náði
fuirðugóðum árangri, ekki sízt
vegna frábasrs leiks Vafls Gísla-
sonar sem var páfuglhmn sjálfur
og snilli leikstjórans og leikar-
ans Lárusar Páflssonar; þeirri
sýningu mun óg aldrei gleyma.
Borgar Garðarsson, Helgi Skúlason og Sigríður Hagalín í hlutverk-
um sínum í Plógi og stjörnum.
Borgar Garðarsson, Gisli Halldórsson, Valdemar Helgason og Edda Þórarinsdóttir.
Eik
Álmur
Palisander
4 stærðir
Ung hjón búa í hú&inu, Jack
Clitheroe foringi í írska borg-
arahei-num og Nora hin fagra
og ásttfangma kona ihans. Þor-
Húsgagnaverzlun Axels Eyjólfssonar h.f.
Skipholti 7. Símar 10117 og 18742.
og myndir á tjaldinu á meðan
skipt er um svið. og verður
þannig í raummni um engin
hlé að ræða; en þau eru hvim-
leið eins og flestir munu vera
mér samdóima um. Sviðsmyndir
Steinþórs Sigurðssonar eru með
sönnum ágætum, einkum tvær
þær síðustu, en auðvitað ætti
að sýna „Plóg og stjömur" á
stærra sviði. Þýðingin er ekk-
ert áhlaupaverk, en mér virð-
ist Sverrir Hólmarsson smekk-
vís og hugkvœmur; það er til
að mynda vel til fallið að 1>ý9a ‘
„derogatory“, orð það sem
Fluther notar i tíma os ótíma
með .,mannskemimandi“
Söguhetjumar eru æriðmarg-
ar, og það vakti nokkra furðu
mína að hinu fáliðaða félagi
skuli takast að skipa svo vel
í hin vandasömu hlutverflc að
segja má að allsstaðar sé réttur
maður á réttum stað, þö að
frammistaðan sé ekki jafngóð
og huigta^k sem að líkum lætur;
og samledkur með ágætum.
„Hvar skal byrja, hvar skal
standa“, orti Matthías forðum.
Ég held að Gísli Halldórsson og
Guðrún Stephensen hljófci að
verða fyrir valinu, þau túlkuðu
bæði hlutverk sín með sönnum
ágætum. Gísli er Fluther Good
trésmiður, drykflefelldur umsflcör
fram, breyskur og góður mað-
ur í senn, hlæigilegur í fyrstu
þáttunum, sannur Iri. En hann
vex að manndómd þegar á ledk-
inn líður, stofnar lífi sínu hvað
etftir annað í bráða lífshætru
til að bjarga félögum stfnum.
Útlit og tilburðir Gísla gætu
vart ágætari verið, og svo
smeygilega og skemmtilega seg-
ir hann orðsvör Fluthers að á
betra verður ekki kosið. Bessie
Burgess er álíka drýkkfeflfld og
sízt atf öllu ggðfelld eða árenni-
leg fyrst í stað; en hjartahlýja
hennar kemur síðar í ljós, hin
örfátæka kona leggur sig alla í
sölurnar fyrir félaga sína og
deyr loks aif sllysaskoti; mest
kvenhetja leiksins. Það sópar
verulega að Guðrúnu Stephgjt
sen, hæði í tali og gérðum, hún
er þessj kona, svipmikil og
fönguleg og hjartagóð. Guðrún
hefur margt vel gert um ævina,
en tæpast leikið jafnvel eða
betur i áður. Við hlið ' hennar
stendur Sigríður Hagalín, en
þær stöllumar eru einskonar
fjandvinir á stundum. Sigríður
leikur ekki eins vel og í „Hita-
bylgju“, en hæfir hlutverki
hinnar hrjáðu og beinaberu
konu með sóma.
steinn leikur skynsamlega og
hljóðlega, hégiómlegur maður
og nokkuð veikur á taugum og
reynir hvergi að trana sér
fram. Hlutverk Noru er stærra
og vandasamara, en fegurð og
ástúð Guðrixnar Ásmundsdótt-
ur láta ekki að sér hæða. Hún
má ekki af manni sínum sjá,
leitar að howum í miðri kúlna-
hríðinni, fæðir andvana bam og
verður alveg geðveik að lókum.
Túlkun Guðrúnar er dálítið
misjöín en jafnan innileg, og
hún nær otft-góðum tiiþrifum.
Hinn gamili frændi Noru Pet-
er Flynn er mjög við aldur,
hégómflegur og einskis nýtur,
uppstökkur og bráðlyndur og
eir.n atf hinum kímdlegu per-
sónum leiksins. Peter gamla o.r
forkunnlega vel borgið í ör-
uggum höndum Helga Skúla-
sonar sem vænta má. Clitheroe
á ungan frænda, Covey að
naflni en hann stríðir gamla
manninum án afláts og gerir
honum graimt í geði. Náungi
þessd er kommúnisti og í ýmsu
sammála O'Casey í skoöunum,
en vægast sagt ógeðtfelldur;
ekkert sýnir betur hlutlægni
skáldsdins. Borgar Garðarsson
hætfir vel hlutverkinu, en er
mjög sjálfum sér líkur, eykur
eikkert við hæð sína að þessu
sdnnd.
í kránni, það er í öðrum
þætti sem er ef til vill snjall-
astur allra, kynnumst við meðal
annars hinum sköruflega og
trausta þjöni Valdemar Heiga-
syni og gleðiflconunni ungu, fá-
tæku og laglegu Eddu Þórarins-
dóttua* seim lætur ekfld að sér
hæða. Guðmundur Magnússqn
er eðlilegur og trúr sem kaf-
teinn í borgarahemum og Kjart-
ani Ragnarssynj bregður aðeins
fyrir sem dauðvona lautinant.
Kristín Ölafsdóttir er Mcillser
litla, hin berfldaiveika döttár frú
Gogan, og deyr í lokin. Krist-
ín er stærri og þroskaðri en
skáldið lýsir henni, en kemur
ekki að sök; hún ledkur eðliíega
og mjög snoturlega. Þá er Jón
Hjartarson hinn hressilegasti
liðþjélfi og Sigurður Kailsson
undiirforingi. Margrét Magnús-
dóttir er heifðarfrú og fer lag-
lega rnieð sdtt örlitla pund. Og
lóks má ekkd gleyma Pétri Ein-
arssyni, hann er bæði aðstoðar-
leikstjóiri og næðumaðurinn fyr-
ir utan krána og vinnur áreið-
anlega gott verk.
Á aðalætfingu ríkti kótína og
sannur áhugi, en yfir frumsiýn-
ingunni undarlegur drungi. Ég
vonast fastlega til þess að
„Plógur og stjömur“ hfljóti al-
mannahylli, annað væri ekki
sæmandi.
A. HJ,
Smurt brauð
Snittur
Brauðbær
VH) OÐINSTORG
Sími 20-4-90
v
9