Þjóðviljinn - 24.10.1971, Page 7

Sunnudagur 24, októ'oer 1971 — ÞvTÓÐVILJINN — SlÐA 'J
rafmagn
,E
Í6

2,8 miljónir megawattstundír
fólgnar í ám okkar, — aðeins
146 þúsund Mw.stundir
eru nýttar nu.
Ár og fossar hverfa ekki
þó vatnið í þeim sé beizlað
— rennsli í jökulám verður jafnara
og gróðureyðing vegna
flóða minnkar
Tsekuilega nýtaulegt
Ovatusafl sem taliS
et hagkv. aS virkja
#Tæknilega nýtanlegt
vatnsafl sem óvíst er
taliS að hagkvæmt
sé aS virkja
2880 Tölur við hrínga|
tákna meðaltal
árlegrar vinnslu1
getu, GWh °
&2T0j'Samanlögð vinnslugeta
innan afmörkuðu svæð-
anna, GWh/áti
_t=- Veituvirki
Virkjunarstaðir á íslandi
með vinnslugetu 200 GWh/áci
eða meir Aprfl 1969
Kortið sýnir þá staði á landinu, sem búið er að virkja og eins hina, sem talið er tæknilega mögulegt að virkja. Tölumar
tii um .árlega meðaivinnslugetu í gígawattstundum (1 gw.st. er sama og 100 Megawattstundir).
Yirkjunarmöguleikar framtíðarinnar
Virfcjunarmál haia oft verið
umrsedd ■ manna á meðal og
jainvel orðið að stórdeiiluimól-
um, sem heita má að öll þjóð-
in haÆi tekið j>átt í, opiihbeir-
lega og óopinberlega. En þó
meinn hafi sikipzt í flolkka, með
eða móti ákveðnum virkjunuim,
er ekki þar með sagt, að menn
séu með eða móti raímagni, —
enginn vill vera án þess. Það
sem um er deilt er hversu langt
á að ganga á hlut náttúrunnar
£ sambandi við virkjunarfram-
kvæmdir, hvoirt greiða á raf-
magnið því verði að leggja svo
og svo stórar landspildur undir
vatn, kannski þar sem náttúru-
fegurð er fyrir, eða skemma
fallega fossa.
Heiðalönd
í hættu
Fyrir utain Laixárdeiluma, sem
eflaust er frægust virkjunar-
qeilna, hefur verið deilt á á-
ætlanir um miðlunarlón víða á
hálendinu, og nægir að minn-
ast á lönið í Þjórsárverum, sem
ýmsir óttast að murni útrýma
heiðogæsinni úr stærstu varp-
stöðvum hennar í heiminum.
Einnig óttast mairigir afdrif fal-
legra fossa, eins og Gullfbss og
Goðafos® verði þeir virkjaðtr.
En það eru ekki öU kurl
komin til grafar þó upp séu
taldir þeir sfaðir, sem almennt
er vitað að miögulega verða
virkjaðir á næstu árum. Orku-
stofnunin hefur látið gera at-
huganir á mörgum stöðum þar
sem talið er hagkvæmt að
virkja. Af þeim eru einir 18
staðir sem gefa aö minnsta
kosti 200 gígawattstundir þ.e.
200 miljóni . kílówattstundir á
ári. Samanjagt gefa þessir 18
staðir 28 þús GWst á ári. S.l.
ár voru aðeins 5% þessarar
orku notuð', þ.e. þær virkjanir
sem þegar eru fullþúnar fram-
leiddu 1460 GWst. s.l. ár.
Sem stenduir eru ekki not
fyrir alla þessa óvirkjuðu orku,
og verður eíkki í fýrirsjáanlegri
tramtíð nema til komi orku-
frekuir markaður í rikum mæli,
auk hinnar alm. aukningiar á
rafmagnsþörf. En ástæðan fýr-
ir því, að haldið er áfram að
rannsaka virkjunarmöguleika
að gera áætlanir er sú, að
nauðsynlegt er talið að gera
sér grein fyrir því, hiver auð-
lind vatnsorkan er. Þótt vatns-
orka sé auðlind í dag er ekki
víst að svo verðd ávallt. Ný
orkuvinnsluitækni getur gert ó-
virkjaða vatnsorku lítils eða
einskis virði í framtíðinini. Við
lifum í dag á timum örrar
þróunar í þessum efnum. Ekki
getour það talizt varlegt að
treysta því að geyma megi ó-
virkjað vatnsafl enn áratugum
saman og ætla sér þá að nýta
það sem auðlind. Allt öðru
máli gegnir um vatnsorku-
stöðvar sem þá eru afskrifaðar
að meira eða minna leyti.
Orkuverð Iflrá þeim er svo lágt,
að við það munu fáar nýjar
auðlindir geta kieppt. EÆ við
því viljum vera vissir um að
glata ekki vatnsorfcu okkar sem
auðlind, er óvarlegt að geyma
hana óvirkjaða mjög lengi enn. í
þessu sambandi ber að hafa í
huga, að vatnsorka er, gagn-
stætt olíuiindum, varanleg arfcu-
lind, sem eyðist ekki þótt
nýtt sé. Þegar á það
er litið, að 10 ár er lágmarks-
tími til forrannsókna, fulUnað-
arrannsókna, undirbúnings fram-
kvæmda og byggimgar raf-
orkuvers, er Ijóst, að við
þurfum að hailda á spöðunum
til þess að vera ekki allt £ einu
í þeirri aðstöðu að eiga ekki
lenigur ódýrustu orfculindina.
Þessar upplýsingar og þærsem
flara hér á eftir um einstaka
virkjunarstaði, fengum við hjá
orfcumálastjóra, Jakobi Gísla-
syní og Jakóbi Björmssyni for-
stöðum, raforkudeildar Orku -
stofnunar.
Til þess að lesendur geti
glöggvað sig aðeins á þeim á-
ætlumum, sem Orkustofnun
hefur gert í sambandi viðvirkj-
anir á næstu áratugum, og
viwkjunum, sem þegar er unnið
að sfculu helztu möguleilcar
taldir hér upp:
Austurlandsvirkjun. Miðlun-
arllón í Jökiulsá á FjöiIl'Um, Jök-
ulsá á Brú og Jöfcuisá í Fljóts-
dal og ár þessar tengdar sam-
an með skurðum og jarðgöng-
um. Virkjun staðsettt ofarlega
í Fljótsdal (staður ekfci endan-
lega áfcveðinn).
Lagarfossvirkjun. í fram-
kivæmd. Verktaki er Norðurverk
hf. og hófusit undirbúnings-
framkvaamdir í haust, en verk-
ið á að hefjast næsta vor.
/
Þdrisvatn. Unnið er að þvi að
reisa mdðlunarstíflur í Köldu-
kivísl og Þórisósi og grafa á-
veitusfcurði við Vatnsfell. Þór-
isvatn verður miðlunarlón fyrir
allar virkjanir, sem fyrir eru,
og er gert ráð fyrir, á vatna-
svæði þess.
Laxárvirkjun. Leyfi heíur
verið veitt til þess að setjanið-
ur eina vél, grafa jarðgöng,
reisa neðanjairöarstöðvairhús og
inntak í Laxá ofan við gömlu
stífluna.
Dettifoss. Þó vatni úr Jökuisá
á Fjöllum veirði veitt £ Aust-
urlandsvirkjun verður nægilegt
vatn £ flossinum eftir sem áður
til að reisa megi þar haig-
bvæma virkjun.
Skjálfandafijót. Þar virðast
virkjanir fremur dýrar vegina
ójafns rsnnslis, en af þeim or-
sökium þarf dýrar miðlunar-
framfcvæmdiir. Athuganir hafa
verið gerðar við Isóifsvaitn, en
þair þarf að leiða vaitnið nokkra
kflómetra til þess að flá um
100 metra flali. Orfca þaðan
yrði mun dýrari en fáanleg er
annarsstaðar að.
Skagafjöröur hefur lítillega
verið athuigaður, en í liós hef-
ur komið að nýtingairmöguleik-
ar ánna bar eru fremur dýrir.
Blanda. Möguieikar eru talddr
á allstórri virkjun í Blöndu, er
sé sæmilega hagkvæm.
Þó menn séu
með eða móti
áhveðnum
virkjunum, er
ekki par með
sagt að menn
séu á móti
rafmagni
Veita suður. Til greina hefiur
komið að veita leysingavatni
úr Hofsjökii og Tungnafells-
jökli. sem nú fellur í skag-
firzku jökulsámar og £ Skjálf-
andafljót, til suður í Þjómsé, og
nýta það þar. Við það yrðu
árnar í Skagafirði og Skjáif-
andafljót, til suðurs, í Þjórsá, og
Óvíst er þó að þessi veita suð-
ur borgi sig.
Gufuafllsvirkjanir. Þegar er í
notkun á oricusvæði Laxárvirkj-
unar gufluaflsstöð við Náma-
skarð. og getur orfca hennar
flarið upp £ 2800 kw með
skiptum á túrbínuhjóli sem nú
er unnið að. Undanfarin tvö
ár hafla fárið fram á vegum
jarðlhitadeildar Orkustofnunar
rannsótonir á jarðhitasvæðum
með virkjun í huga.
Að imdanfömu hefur og ver-
ið uninið að áætlanagerð um
jarðgufuaflsstöðvar og eru nið-
urstöður hennar væntanlegar nú i
haust. Rannsófcninnar beinast
einkum að því að kanna hvort
gufuafllsvirkjanir séuhagfcvæm-
ari en vatnsaflsvirkjamr. Eiink-
um hefur Kröflusvæðið verið
kannað, en Hengilssvæðið og
Krýsuvíkursvæðið eru einníg
staðir sem til greina komia.
Ýmis stærri jarðhitaswæði svo
sem Torfajöfculssvæðið eru ó-
rannsökuð.
Sigalda og Hrauneyjafoss eru
meðal virikjana, sem ætlaður
er staður í Tungnaá, fyrir neð-
an Þórisvatn og njóta mdðlun-
ar þaðan. Mædingum og rann-
sótonum varðandd Sigölduvirkj-
un er lokið og verið að gera
útboðslýsdngar.
Efri Þjórsá (ofan Tungnaár).
Forrannsóknum er þar mikið
til lokið, að öðru leyti en því
sem tekur til umhverfisvanda-
mála í Þjórsárverum, en að
þeim rannsóknum er nú umnið.
Miðlunarlóni er ætiaður staður
í Þjórsárverum, er mundi koma
að notum fyrir virkjun £ Efri
Þjórsá og raunar bednt og ó-
beint ailar viriqanir á Þjórsár-
Hvítársvæðinu. Virkjun í EJfri-
Þjórsá er talin mjög hagfcvæm.
Hvítárvatn. Miðlunarlóm. fyr-
ir 3-4 virkjamir niður með Hvít-
á er náðgert í Hvítárvaitni.
Gullfossvirkjun @r meðal
virkjana á Hvítársivæðinu.
Skaftá. Hugsanlegt er að veita
Stoaf tá í Tungnaá, og nýta vatn
hennar í virfcjunum í Tungnaá
og Þjórsá neðan ármóta-
Aiuk þessara virkjama og
miðlana, sem taldar hafa verið
upp, er fljöldi annarra staðaþar
sem unnt er að reisa smærri
virfcjamir, og ennfremur er viða
unnið að stækteun virkjana. Þar
er stærsta verkefnið um þessar
mundir Búrféllsvirkjun þar
sem verið er að setja niður
síðari þrjár velarnar.
Fossarnir
þorna ekki
Margsfconar misskiiiningsgiæt-
ir oft mamna á meðal þegar
viikjunairmál ber á góma, edns
og eðiilegt er, þar sem um ér
að ræða ail-flókið tækndlegt
mál. Margir virðast jaflnvel á-
lita, að þegar vatnsfaill hefur
verið virkjað þorni það upp
neðan virkjunarinnar og allir
fossar, sem neflndiir em i sam-
bandi við virkjainir, hverfi.
Einniig deila margir á þá rösk-
un í náttúrunmii, sem miðiunar-
lón vaida. Þeir menn hafla notok-
uð til síns máls, og ber ráða-
mönnum raiforkuméia að fara
variega í því að fasra stórland-
sivæði í kafl.
En viiricjajmr haifa ekki eins
mikia eyðilegigiingu £ för með
sér og margir vilja vera láta.
— Tötoum Austurlandsvirkj un
sem dasmi, en þar er vatnd úr
þremur stórum jötoulám leitt
frá árflarvegimum og notað í
virkjun. Sannleitourinn er sá,
að þarna er um að rasða þrjú
stór lóm þar sem flóðtóppuin
sumarsdns er safnað saman og
vatmið geymt til þess árstíma
Framtoald á 10. síðu.
V
í