Þjóðviljinn - 11.11.1971, Blaðsíða 4

4 SlÐA — fMÓÐVOILJINN — FSmmtttuxlaiauiP H. rtónremiber 19'Zl.
Málgagn sósialisma, vprkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Utgefandi: Utgáfufélag Þjóðviljans.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Bitstjórar: Sigurður Guðmundsson, Svavar Gestsson (áb.).
Auglýsingastjóri: Heimir Ingimarsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig 19. Sími 17500
(5 línur). — Askriftarverð kr. 195,00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 12,00.
| ÞINGSJÁ ÞJÓÐVILJANS____________________ ’
Póstleiðin milli kauptúnanna
á Snæfellsnesi um Reykjavík?
Skúli Alexandersson gerði alþingi grein fyrir ástandi samgöngumála
á Vesturlandi og lagði til endurskoðun sérleyfisleiðanna
50 milur eru áfangi
Með landgrunnslögunum 1948 mörkuðu íslend-
ingar stefnu sína í landhelgismálum á þann
veg að íslenzk stjómvöld gætu með reglugerð
ákvarðað fiskvemdunarsvæði við strendur lands-
ins „innan endimarka landgmnnsins þar sem all-
ar veiðar skuli háðar íslenzkum reglum og eftir-
liti“. íslendingar hafa fellt þann úrskurð í kosning-
um nýlega að næsti áfangi til þess að tryggja ís-
lendingum yfirráðarétt yfir landgrunninu öllu
skuli vera að fsera landhelgina á næsta ári út í 50
mílur. Stj órnarands'taðan hefur leyft sér að halda
því fram, að með 50 mílna landhelgi sé íslenzka
þjóðin að afsala sér þeim hluta landgrunnsins sem
lendir utan 50 mílnanna undan Vesturlandi. Um
þetta niál fjallaði Lúðvík Jósepsson meðal ann--
ars í ræðu á alþingi í fyrradag og sagði:
J^andgrunnið við ísland er ekki nákvæmlega
skilgreint eða afmarkað fremur en við önnur
lönd. Mjög breytilegar skoðanir eru um það við
hvaða dýptarmörk eðlilegast sé að miða land-
grunnið. Flestar þjóðir viðurkenna 200 metra
dýptarmörkin. Aðrar halda fraim 300 metra mörk-
um, sumar 400 m. og enn aðrar 600 m. Eitt aðal-
verkefni væntanlegrar hafréttarráðstefnu er ein-
mitt að setja alþjóðlegar reglur um þetta atriði.
Það er fráleitt að leggja til á þessu stigi að við
ákveðum ytri mörk okkar landgrunns, enda þrýst-
ir ekkert á okkur með skyndiráðstafanir í þeim
efnum. Tillaga 10 þingmanna Sjálfstæðisflokks-
ins, sem nýlega hefur verið flutt, um að fiskveiði-
lögsaga okkar skuli ná út í mörk landgrunnsins,
sem fyrst um sinn skuli miða við 400 metra
dýptarlínu, en jafnframt skuli heimila erlendúm
skipum að veiða upp að 50 mílna mörkunum, er
einnig furðuleg. Samkvæimt henni gefum við í
skyn að ytri mörk landgrunnsins skuli miðast við
400 meíra, sem er mjög hæpið að gera á þessu
stigi málsins og með henni er lagt til að fiskveiði-
landhelgin fylgi, á ýmsum stöðum við landið,
hinni mjög svo breytilegu 400 metra dýptarlínu,
en gæzla á slíkri landhelgislínu er óframkvæm-
anleg.“
gnnfremur sagði sjávarútvegsráðherra: „Tillaga
ríkisstjórnarinnar uim 50 mílna fiskveiðiland-
helgi miðast við það, að svo að segja allt það
landgrunnssvæði sem markast af 200 metra dýpt-
arlínunni og einnig svo að segja allt landgrunn-
ið sem markast af 400 metra línunni, verði
innan lögsögusvæðisins. Að sjálfsögðu fer 50 mílna
línan alllangt út fyrir þessi mörk á ýmsum stöð-
um við landið því landhelgin er ákveðin jafn-
breið allt 1 kringum landið. Með útfærslu fisk-
veiðimarkanna í 50 mílur er stigið stórt skref í
landhelgismálinu, en réttur okkar til frekari út-
færslu er ekkj í neinu skertur, og takist samkomu-
lag um ákvörðun landgrunnsmarka sem ná lengra
út höfum við opinn rétt til frekari útfærslu.“ sv.
□ Meðtaín Skúli Alexandersson sat á þingi í haust sem
varamaður Jónasar Ámasonar flutti hann tillögu til þinigs-
ályktunar um að fela ríkisstjóminni að láta athuigia
og enduirskoða reglur þær se!m giilda um sérleyfisleiðir
í landinu.
□ Er Skúli gerði grein fyiir tillögunni í neðri deild
— jómfrúræða Skúla á alþingi — tók hann mörg dæmi
af ástandinu í þessum efnum á Vesturlandi: benfi hann
á, að iðulega em þrjár rútur nær samferða til Reykja-
ví'kur! En þó er skipulagningin svo slæm, að það er
til dæmis auðveldara fyrir íbúa Hellissands að sækja
læknisskoðun í Reykj'avík en í Stykkishólm, og póst-
leiðin milli kauptúnanna á Snæfelllsnesi liggur um Reykja-
vik! — Ræða Skúla er birt hór í heild.
Með þeirri tillögu sem hér
er tii umrseðu, fer ég þess á
laiít að neðrideild samþykki, að
ríkisstjóm inni verði falið að
láta athuga, hvort ekki sé
tímabaert að takai til rækilegrar
endur.skoðunar oc endurskipu-
lagningar sérleyfisleiðir lamg-
ferðaibifreiðia í þiví sikyni m.a.
að koma á betri samigöm'gum
md'Bi byiggðarlaga og lamdsihluta.
Samlkvæmt iögum mr. 42/11956
03 lögum mr. 73/1966 er skipuð
nefmd til að annast skipuilagm-
imigu flólksflutninga með sér-
leyfisbifreiðum. Nefmdim heitir
Skipulagsmefnd fóllksfluitnimgia.
Þrjár rútur samferða
. SkipiumaTtímalbiil nefndar þeirr-
ar, er nú situr, mun niú svo
gott sem á enida rumrnið, en
ekki mum vera búið að skipa í
neípdina á ný. Gildistími sér-
leyfa remnur út á fyrri hluta
næsta árs. Mér finnst því, að
rnú sé um heppilegam og eðh-
legam tímai að ræða til að taka
þessd mál til sérstakrar athug-
umar.
Eins og ég tek fram í grein-
argerð þeirri, sem fylgir tillögu
minni, hetfiur skipulaig sérleyfis-
bifreáða Mtið breytzt frá því* að
áætlunarferðir lan'gferðaibifreiða
hófiust hér á landi. X>að er því
ekki nemia eðliiegt, að víða sé
úrbóta þörf. Ég mun taka sem
dæmi hluta sérleyfamma um
Vesturlamd, þ.e. leiðima Rvík
— Borgames — Snæfe'llsmes, þá
leið, sem mér sjálflum er kumn-
ugust. Ég vil svo undirstrika
að ég tel, að sú leið sé sízt
veirr skipulögð en flestar aðrar
sérlleyfisleiðir.
Samfcvæmt leiðabótoum um
áætlamir sérleyfisbifreiða eru i
gildi á þessari leið 5 sérleyfi.
Leiðin Reyfcjavíik — Bortgarmes
tvö sórleyfi, leiðim Reyfcjavik
— Stykktóhólittur, leiðim Rvik
— Grumdairfjörður og leiðin
Reykjavík — Ólafsvík — Hell-
issandur, eitt sérleyfi hver leið.
Grumdaxfjaröar- og Stykkis-
h'óamsleyfið er nú raumverulega
eitt sérileiyfi, þar sem samd sér-
leyfisihafi hefur þau bœði.
Brottfarartími SnæfeMsmesssér-
leyfanmia á tímaibUinu frá 1.10
— 31.5. er sá sami, kl. 10 frá
Reykjavfk og ki. 9 frá Hellis-
sandi og Grumdarfirðó. Rúturn-
ar verða því samferða leiðina
vestur milli veigamóta í MMa-
holtshreppi og Reykjavikur í
báðum leiðum. Þegar til Borg-
amess kemur á suðurleið bæt-
ist ein rúta sérleyfishafa við í
hópinn, þvi að burtfarartími
aenars Borgamesssérleyfisims er
M. 12,30, þ.e. á svipuðumtíma
og Snæfellsnessrúturnar eru á
ferðinmi. Þessar þrjár rútur
verða svo næstum samferða
til Reykjavíkur. Pjrrir fcemiur,
að farþcgafjöldi er ekiki meiri
en svo að eim rúta muindi nægja
fyrir alla farþegama.
Þess ber að geta, að það
dæmá, sem ég hef tekdð hór,
miðast við vetrairáætluttinia,
þ.e. 1. 10. — 31. 5, — átta
miánuði ársdns. Sumaráætiunin
er breytilegri hvað viðkemur
brottfarartíma að vestan og er
sú breytimig mjög til bóta, þótt
sá breytilegi brottfarartími
lagi að litlu höfuðigalla skipu-
laigsins. Ammmairtoar á skipulagi
þessara ferða fcoma fram íþví,
að þaö er ekki hægt að nota
þser sem samgiöttgutætoi inman
landshluta til styttri ferða en
tveggja daiga. Ef við á utam-
verðu Smæfellsmesi þurfum að
reka crimdi í Borgarnesd og
töfcum okkiur far með sérleyf-
isrútu kamuimst við eltiki heirn
fyrr eni á öðrum degi. Ferðalag
mdlli endastöðva, t.d. milli
Reykjavíkur og Hellissamds,
tekur a.m.k. 3 daga, ef við-
kornandi þiarf að refca erindi,
sem útrétta þarf á vemjuiegum
afgreiðsilutítma opinjberra stofn-
ana, þ.e. það fara tvedr dagar í
ferðailög og eittn dagur í erind-
rekstur. Það skiptir ékki máli
hve fljötlegt er að fcoma cr-
ittdiinu að. Viðkomandi verður
að bíða næsta daigs eftir því að
ferð fallL Farþegi með nefmd-
um rútum hefuir ekfci miögu-
leika tfl þess að nota feröina
á Smæfelisnes í Borgairtfjörð
sem áfamga á leið til Norðui'-
lamds, Stramda, Vestfjarða eð'a
Dala, þótt þessar leáðir slker-
ist allar við vegamótin vestan
Hvitár. Slíkir farþegar þurfaiað
fiara tfl Reykjavdfcuir, gs'sta þar
eitta nlóltt.
Þá býður skipulag sérilieyfis-
bifreiða upp á ferð til Norður-
lamds og hinna staðanna. Það
ber eikki mikdð á því í sam-
gömgukerfiimu, aö eimi kaup-
staðurinn á Vestutriandi og þar
með stærsti þéttbýlisstaðurinm
er Akrames, svo gersamlega er
Afcranes slitið úr samgömgu-
kerfi umihverfisins. Farþegar
sérleyfisbifreiða á Snæfellsmesi
komast efclti til Alkrgmess nema
mieð sérstötoum ráðstöfunum.
látai sæfcja sig frá Akranesi eða að
svoköltuðum Akranessvegamót-
um eða fcomast þaðam til Alfcra-
mess á puttamum, eims og kall-
að er. Ég mun ræða frefcarum
samgönigmr við Atoranes hér á
eftir.
Mikilla úrbóta þörf
Með því skipulagi sérlieyfis-
bdfreiða, sem nú er í gildi, virð-
ist það eitt ráðamdd að fcoma
farþegum að og firá Reykjavfk.
SMpulagið gerir eklM ráð fyr-
ir öðru oig er þó nógu iMa séð
fyrir því, eins og ég netodi í
samibattdi við emdastöðviaimar.
Ettgar áætlunarferðir eru á
milli Irauptúna á norðanverðu
Smæfellsmesi, — og við það
baetist, að heilir hreppar á
Snæffeflsnesi njóta efckí þessai-a
samgöngutæfcja, Sklóg-arstrand-
Skúli Alexandersson.
arhreppur alls ekkd og Breiðu-
vfkurhreppur að mjög tak-
mörfcuðú leyti.
Þeir amramairkar á sfcipuiagi
ferða sérleyfisbifreiða, sem ég
hef hér miimnzt á, leiða ótví-
rætt í Ijós, að hér er úrbóta
þörf. Það er mjög lamgt frá því,
að sú viðleitni, sem felst í því
að halda uppi þeim sérleyfis-
ferðum, sem mú eru fiamar um
landið, fullnægi á viðunandi
hátt þedrri naiuðsym, að þess
sé kostur að ferðast á milli
byggða og landshluta ám þess
að það kosti of miikið og án
þess að ferðalagáð taki allt of
langan tíma. Rifcjamdi skipulag
hindrar eðlileiga og sjáMsagða
þróum þjómustu menrata og
heilbrigðismiðstöðva í lamds-
hlutum.
Með því að tafca diæmi enn
aff Vesturiandi, bemdi ég á, að
í Stykfcishólmi er sjúfcrahús.
Það er mjöig vcl búið tækjum
og í Stykfcishólmi eru startfiamdi
tveir lœkmar.
En ástandið í samgöngumál-
nm á Snæfellsnesi er þannig,
að það er auðveldara fyrirokk-
ur á Hellissandi að komast til
Rcykjavíkur til læknisskoðunar
en til Stykkishólms og mun ó-
dýrara.
Kauptúnin á SnæfeHsnesi
hafa hvert fyrir sig upp á
ýmsa þjómustu að bjóða, en
það sem fyrir hendi er í
einu kauptúninu, er kannski
ekkí til í hinu, en sam-
gönguleysi milli kauptúnamna
hindrar það, að um gagn-
kvæma og eðlilega verka-
skiptingu sé að ræða miili
þeirra. Og því verður það
oftast, að sú þjónusta, scm
fyrir hendi er í næsta kaup-
túni, er undir flestum
kringumstæðum fengin frá
fjariægari stö’ðum. Þaðmætti
geta þess svona innam sviga,
að póstleiðin milii kauptún-
anna á Snæfcilsnesi liggur
um Reykjavík.
Akranes eins ogr eyja
Næststærsti kaupstaður lands-
iras, utan Reykjanessvæðisins
og Vestmamttaeyja, Atoranes, er
skfldnn eftir eims og eyja í út-
hafi, án raofckurra samigangna
við það svæðd, sem kauipstað-
urimm ætti og þyrfti að vera í
samigömigutengslum við. ÁAIfcra-
nesi er fullkomið sjúkrahús og
mjög góð heUbrigðisþjómusta.
Þar er og miargskomar iðmaður.
Akraness býður upp á fjölbr.
verzlum, fjöibreyttairi en á
nidklkrum öðrum stað á Vestur-
landi. Með bœttum samgömg-
um og þar með stæktouðu við-
sfciptasvæði gæti þessi verzlun
orðið fjölbreyttaii og söHuium-
setnimig auMzt. Saima er að
siegja um iðnað o. fl. Slíkþró-
un er mjög æsfcileg og hagstæð
fiyrir íbúa AJkiramess og afla
Vestlemddnga. Þrátt fyrir saai>-
gömguleysdð hafa lætanar á
Akrattesi hjálpað fódlki af Vesí-
uriamdi í ótalmörgum slysa- og
veiMndatiifelílium og það má
kianmski segja, að það hafiverið
fýrst og fremst umdár slífcum
krimgumstæðúm, að við þar
vestra gerðum okkur grein
fyrir og vitum, að það erstað-
reynd, að Akranes er ekfci eyja.
Það er ótrúleg staðreynd, að
á meðam lækna- og hedlibrigd-
isþjóttustu varaitar um land allt,
er ekkert gart til þess að giera
fódfci í nærsveitum Ataramess
og Stykkishóllims Meift aðkorn-
ast til þessara staða, þar sem
þessi þjónusta er fyrir hemdi
nema með mikium fcostnaði og
fyrirhöfn.
Dæmi um breytt
fyrirkomulag
Þetta margnefnda skipulliag
sérleyfisledða vinnur gegm
þieirri stefflniu, sem kölluö er
byggðaþróumarsteiflna, vimmur
gegn eðiilegri samvinmu byggð-
arlaga og landshiliuta og kemiur
í veg fyrir, eims og ég hef hér
áður sagt, uppbyggittgu hei!-
brigðisþjónustu og menotaimið-
stöðva í landshlutium og skapar
fcröfur um uppbyggingu . sMkra
sdöðva í hverju byggðarlagi..
Þlóltt ég hafi tekið hluta af
Vesturiattdi sem diæmi um ó-
fuMnætgjandi skipulag þessara
málai, þá vil óg mú afitur ít-
reka það, að ég ted, að úrbóta
sé engtu að síður þörf á þessu
sviðd í öðrum landshliutum. En
óg sé ekki ástæðu til þess aið
lengja miái rnitt með diæmium
þar m Ég vil og taka íflram,
að gagmrými mdnni er eikiki
beint til sérieyfishafla, himma
svoköfluðu rútubílstjóra, sem í
mö-rgum tilfelllum eru sömu
memnimir. Sérleyfishafar sýma
í mörgum tiifellum sérsitakam
dugttað við það að halda uippi
ferðum við erfiðar aðstæðurcg
ofit og tíðum litla efftirtefcjiu.
Ég ætla nú að scgja firam
dæmi um breytt fyrirkomiulag
sérleyfisiledðiamtta Reykja/vífc —
Borgarraes — Sniæfielil'sines. Dæm-
ið er þammiig:
Svæðinu yrði stoipt í fjögur
sérleyfii.
1. sérleyfi: Borgames — Rvik:
Farmar yrðu 4 ferðir á dag
báðar leiðir. Ferðir hæfiust
sttemma morguns fré Reykjavik
og Bargamesi. Hér gæti verið
um tvö sérleyfi að ræða eins
og raú er. Áætíamir sérleyfisbif-
reiða á Norðurlandi, Dali, Vest-
firði og Strandir yrðu sam-
ræmdar áætlun Borgames-sér-
leyfis, þannig að farþeigi geti
skipt um bíla við vegamiót vest-
an Hvítár eftir því, hvert ifierð
þeirra er heitið.
2. sérieyfi: Atoranes — vega-
mót Vesturtattdsvegar, 4 ferðir
á daig í beinum tengsllum við
Borgames — Reykjavik.
3. sérleyfi: Borgames — Ól-
afsvdk — Heflissamdur. Tvær
ferðir á dag báðar leiðir í
hieinum tengslum við Borgor-
nes — Reykjavík.
4. sérleyfi: Vegamót — Stykk-
ishóiimiur — Grundarfjörður.
Tvær ferðir á dag í beinum
tengslium við Borgarnes — Ól-
aifisvfk — Hellissand. Þetta sér-
leyfi annaðist auk þess áætl'
umarferðdr um Snæfeflsines.
Fjöldi áætlunardaga yrðd sál
Framhald á 9. siðu.