Þjóðviljinn - 27.08.1972, Blaðsíða 5

Sunnudagur 27. águst 1972 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5.
Or nýjustu mynd Ingmars Bergmans. Agnes (Harriet Anders.son) i fangi þjónustu sinnar (Kari
Sylwan).
Aðalpersónurnar eru fjórar að
tölu. Fjórar konur. Ég ætla að
lýsa þeim stuttlega:
Agnes (Harriet Andersson) er
álitin eigandisveitasetursins, hún
hefur búið þar frá þvi að foreldr-
arnir dóu. Htín hefur aldrei látið
verða af þvi að flytjast burt, hér
hefur hún átt heima frá fæðingu,
og hefur látið lifið liða áfram
kyrrlátt og venjubundið, til-
gangslaust og slysalaust. Hún
hefur nokkrar listrænar tilhneig-
ingar, hún málar svolitið, leikur
dálitið á pianó, þetta er allt
saman ofurlitið átakanlegt.
Enginn karlmaður hefur orðið á
vegi hennar. Fyrir henni er ástin
innilokað og aldrei uppvist
leyndarmál. 37 ára gömul er hún
kominmeð.legkrabbamein og býr
sig nú undir að hverfa burt úr
þessum heimi jafn stillt og hæg-
látlega eins og hún hefur lifað.
Hún er i rúminu mestan hluta
sólarhringsins. stóra rúminu sinu
i fallegu en ofhlöðnu svefnher-
bergi foreldranna. En hún getur
enn farið á fætur við og við þar til
sársaukinn yfirbugar hana. Hún
kvartar ekki mikið og henni finnst
ekki að guð sé vondur. Hún beinir
bænum sinum til Krists i auð-
mjúkri von. Hún er mjög horuö,
en magi hennar hefur bólgnað
upp eins og hún sé barnshafandi,
komin langt á leið.
Karin (Ingrid Thulin), systir
hennar, tveim árum eldri, giftist
auðugum manni og fluttist burt.
Hún komst fljótt að raun um að
hjónaband hennar var mis-
heppnað. Eiginmaðurinn, 20
árum eldri, er henni ógeðfelldur,
bæði andlega og likamlega. Hún á
fimm börn, en virðist ekki bera
Bergman og konurnar fjórar
Það er orðið alllangt
síðan ný Bergmans-mynd
hefur verið sýnd hérlendis.
„Stund úlfsins" frá árinu
1968 var sú síðasta, en nú er
von á „Ástríðu" (69) í
Háskólabíói. Þá eru
ókomnar „Skömmin" (68)
og „Snertingin" (70) auk
2-3 sjónvarpsmynda, sem
væri mikill fengur í að fá
hingað, sérstaklega
„Riten" (69). Þjóðviljinn
hefur áður sagt ýtarlega
frá öllum þessum myndum
og í dag segir Bergman
sjálfur frá nýjustu mynd
sinni„Viskningaroch rop",
sem tekin var á síðasta ári
og er ekki fullgerð enn.
Upphaf kvikmyndahand-
ritsins er ávarp til sam-
starfsfólksins og hljóðar
eitthvað á þessa leið:
Kæru góðu vinir.
Við ætlum nú að vinna saman
að kvikmynd. Þar sem hún mun
verða öðruvisi en fyrri verk
okkar, þá mun handritið einnig
lita öðruvisi út. Við munum reyna
á það með óvenju flóknum hætti
hvers kvikmyndin er megnug. Ég
verð þess vegna venju fremur að
tala um það sem ég er á höttunum
eftir. Siðar ræðum við sameigin-
lega hvernig við leysum kvik-
myndaleg og listræn vandamál.
Þegar ég læt hugann leika um
þetta viðfangsefni, sé ég það
aldrei sem lokaða heild. Það litur
einna helzt út sem dimmt renn-
andi vatn, andlit, hreyfingar,
raddir, látbragð, hróp, skuggar
og ljós, hughrif, draumar, ekkert
fastmótað, ekkert raunverulega
áþreifanlegt nema á einu andar-
taki og þá aðeins óljóst.
Draumur, þrá, eða kannski von,
ótti, þar sem hið óttalega er
aldrei nefnt á nafn. Ég gæti'haldið
endalaust áfram að lýsa tónbiæ
og lit. En við verðum engu nær af.
þvi. Það væri nær að byrja.
Timinn er siðustu aldamót.
Kjólar kvennanna eru miklir um
sig, rikmannlegir, ætlað sam-
timis að fela og sýna. (Við
þurfum ekki að binda okkur við
ákveðin ár, þetta þarf ekki
endanlega að vera upphaf aldar-
innar, gæti alveg eins verið tveir
siðustu áratugirnir fyrir alda-
mótin. Það sem skiptir máli er,
að kjólarnir samþýðist kröfum
okkar um kvenlegan yndis-
þokkaJ. Það sama gildir um hi-
býlin , sem verða að vera þannig
gerð, að þau gefi tækifæri til
þeirra ljósabrigða sem við
þörfnumst: dögun, sem ekki
getur likzt rökkri, dauft skin af
arineld.i, hið dularfulla óbeina
ljós þegar snjóar, hinn mildi
bjarmi oliulampans. Miskunnar-
laust sólskin á hausti. Einsamalt
ljós i næturmyrkri og flöktandi
skuggar sem fara á kreik, er ein-
hver sveipaður viðum náttserk
hraðar sér um stór herbergin.
Það er jafnframt mikilvægt, að
leikmynd okkar skeri sig aldrei
úr. Hún verður að falla að, vera
nákvæm, hverful og þó nálæg,
vekja áhrif án þess að vera of
áberandi.
Eitt er þó dálitið einkennilegt,
öll hibýlin eru rauð, með margs
konar rauðum blæ. Spyrjið mig
ekki hvers vegna þetta verður að
vera þannig, þvi að ég veit það
ekki. Ég hef sjálfur velt þessu
fyrir mér og skýringarnar eru
hver annarri hlægilegri. Hin
klaufalegasta en þó liklega sú
réttasta er sennilega, að þetta er
allt saman innra með mér og ég
hef alveg frá barnæsku imyndað
mér sálina raka himnu i rauðum
blæbrigðum.
Húsgögn, munir og annar út-
búnaður á að vera einkar ná-
kvæmt, en við verðum að geta
notað þessa hluti að duttlungum
okkar og þörfum. En þeir verða
að vera fallegir og falla að heild-
inni. Þetta á að vera eins og i
draumi;eitthvað er til vegna þess
að við óskum þess og þörfnumst
þess, rétt eitt andartak.
nein merki móðurhlutverksins
eða ömurleika hjónabandsins.
Yfirbragð hennar er lýtalaust,
hún er drambsöm, fjarlæg.
Tryggð hennar við hjónabandið
er óhagganleg. Djúpt undir yfir-
borði sjálfstjórnar dylur hún van-
máttugt hatur til eiginmannins og
stöðuga illsku gagnvart lifinu.
Ahyggjur hennar og örvænting ná
ekki fram að ganga nema i
draumum sem kvelja hana annað
slagið. Mitt i ólgu niðurbældrar
reiði á hún til i sér mikinn inni-
leika og þrá eftir náinni vináttu.
Þessi auðuga uppspretta liggur
ósnert og ónotuð.
Maria (Liv Ullmann) er yngst
systranna, hún er einnig harðgift
auðugum, myndarlegum og vel
metnum manni (Henning
Moritzen) i góðri þjóðfélagsstöðu.
Hún á fimmára dóttur og er sjálf
eins og dekurbarn, blið, leikandi
létt, brosmild, stöðugt forvitin og
lifsglöð. Hún dáir mjög sina eigin
fegurð og hæfileika likama sins til
nautnar. Hana skortir allan skiln-
ing á þeim heimi sem hún lifir i,
hún er sjálfri sér nóg lætur ekki
truflast af eigin eða annarra sið-
ferðistakmörkunum. Eina
hugsun hennar er að vekja að-
dáun.
Anna (Kari Sylwan) er vinnu-
konan á bænum. Hún er um
þritugt. Á unga aldri eignaðist
hún dóttur og Agnes tók þær að
sér. Þetta leiddi til þess að Anna
tengdist Agnesi náið. Þögul og
innileg vinátta varð með þessum
tveim einmana konum. Barnið dó
þriggjaára að aldri, en tengslin
héldust á milli kvennanna. Anna
er mjög þögul, afar feimin, óað-
gengileg. En hún er alls staðar
nálæg, hún sér allt, leitar og
hlustar. Allt er þungt við Önnu,
likami hennar, andlit, munn-
svipur, auglit. En hún talar ekki,
kannski hugsar hún ekki heldur.
Þegar kvikmyndin byrjar er
ástandið d þessa leið: Agnesi
hefur skyndilega versnað og
læknirinn (Erland Josephson)
segir að hún eigi skammt eftir
ólifað. Systur hennar tvær ( einu
ættingjarnir ) eru komnar að
dánarbeði hennar...
Ingmar Bergman og
Ingrid Thulin.