Þjóðviljinn - 25.10.1972, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 25. október 1972
Ályktun mn mennmgarmál
I. Ýmis menningarmál
AB minnir á, aö íslenzkt
samfélan íæh því aðeins
SÍáöirt, að stöðugt sé lögð
rækt við menningararf
fortiðarinnar um leið og
reynt er að búa sem bezt
aö allri menningarvið-
leitni í landinu á líðandi
stund. Samfélag okkar
heldur ekki sjálfstæði og
sérkennum, nema þjóð-
menning okkar sé rikur
þáttur í daglegu lífi alls
almennings, en verði ekki
aðeins viðfangsefni fá-
mennra hópa. Með öflug-
um stuðningi við listir og
listiðnaö þarf að tryggja
samkeppnisaðstöð>j :,nn-
léíidra listgreina, þannig
að þær nái að dafna i eðli-
legri og sjálfsagðri snert-
ingu við erlenda
menningarstrauma.
lenda bókaútgáfu, þannig
að hún geti staðið undir
sómasamlegum ritlaun-
um fyririslenzk skáldverk
og vandaðar þýðingar.
AB telur að markvisst
beri að auka stuðning við
islenzka listamenn, m.a.
með ríflegum starfs-
styrkjum og eðlilegum
kaupum á verkum þeirra
til fjölmiðla, leikhúsa,
kvikmyndahúsa og safna,
svo og með listskreytingu
bygginga og á almanna-
færi. Áherzlu ber að
leggja á stuðning við inn-
annan hátt gagnrýna hugsun og
heilbrigðan smekk.
AB telur það óhæft með öllu,
að bandariska hernum liðist að
brjóta islenzk lög og samninga
með ólöglegum útsendingum
fjölmiðla til aðalþéttbýlissvæðis
landsins.
menn félagsheimilanna og ann-
arri fyrirgreiðslu við þau.
Endurskoðun
safnamála.
Rikisútvarpið.
List um landið.
AB telur, aö miklar kröfur
verði að gera til Rikisútvarps-
ins, jafnt hljóðvarps og sjón
varps, um vandaðefni og flutn-
ing og tryggja þurfi aðstöðu
þessara stofnana til að auka
verulega hlut innlends efnis,
ekki sizt i sjónvarpinu með efl
ingu lista- og fræðsludeildar
þess. Forheimskandi auglýsing-
um verður að mæta með skel-
eggri neytendafræðslu og örva á
AB fagnar endurvakinni við-
ieitni til listkynningar utan
höfuðborgarsvæðisins og telur
að slika starfsemi þurfi að auka
enn til muna, ekki sizt að
vetrarlagi. Félagsheimilin þarf
að nýta til muna betur i þágu
listkynningar og fræðslustarf-
semi, og ýta á undir slika starf-
semi á vegum heimaaðila með
styrkjum til þeirra og skipuleg-
um námskeiðum fyrir forstöðu-
AB minnir á þátt safna, sem
menningar- og fræðslumið-
stöðva, en að öllum greinum
safnamála þarf að búa til muna
betur en hingað til. Jafnframt
ber að athuga hvort ekki sé unnt
að tengja starfsemi þeirra
félagsheimilum eða öðrum
menningarstofnunum úti um
land. Endurskoða þarf hið
fyrsta skipan og aðstöðu allra
safna, bæði á höfuðborgarsvæð-
inu og úti á landi, ekki sizt með
það i huga, að söfnin nýtist sem
bezt i þágu fræðslu og rann-
sókna og eðlileg samvinna og
II. Um skóla-
og uppeldismál
þeirra i þvi skyni að skapa sam-
ræmt og heilsteypt menntakerfi
og koma i veg fyrir að náms-
brautir endi i blindgötum
Námsaöstaða og
námslaun
og félagslegri aðstöðu, einnig
þéttbýli.
Hlutur landsbyggðar-
innar.
AB bendirá hið tviþætta
markmið menntunar:
Annars vegar að búa ein-
staklinginn sem bezt
undir störf í samfélagi,
sem er í sifelldri mótun,
hins vegar aö veita hverj-
um einstaklingi þann
persónuþroska, sem hon-
um er nauðsynlegur til
sjálfstæðrar hugsunar og
mats á lifs- og
menningarverðmætum.
Til að síðarnefnda
markmiöinu veröi náð,
berað leggja áherzlu á aö
haga svo kennslunni að
hún örvi gagnrýna og
skapandi hugsun og móti
samfélagsleg lífsviðhorf í
stað samkeppnisanda.
Efla þarf kennslu í tónlist
og öðrum listgreinum,
þjóðfélagsfræði, heim-
speki, siðfræði og al-
mennri trúarbragðasögu,
en hverfa jafnframt frá
einhliða kristindóms-
fræðslu.
Lýðræði i skólum.
AB telur mjög mikilvægt að
réttur nemenda til ihlutunar um
málefni skólanna verði aukinn
verulega frá þvi sem nú er. Með
þvi móti og vaxandi ábyrgð
nemenda i skólastarfinu ætti að
mega bæta úr mörgum þeim
erfiðleikum, sem nú gera vart
við sig. Ahrif nemenda i þessum
efnum ber að auka stig af stigi
með vaxandi þroska þeirra og
aldri.
Ljóst er, að hlutur lands-
byggðarinnar i menntamálum
er óviðunandi og eykur það á
misrétti og stéttaskiptingu i
þjóðfélaginu.
Við áætlanagerð um fræðslu-
stofnanir þarf að taka mun
meira tillit en nú til dreifbýlis-
ins og fráleitt er að ætla öllum
sérskólum landsins aðsetur i
Reykjavik.
Jafnrétti til menntunar fyrir
alla landsmenn er enn ekki
veruleiki, þótt sitthvað horfi i
rétta átt, m.a. nýleg lagasetning
um jöfnun námsaðstöðu. Hvorki
fjárskortur, fordómar né kyn
ferði mega standa i vegi fyrir
skólagöngu manna, og rétt er að
stefna að þvi, að námslánum
verði breytti föst námslaun eft-
ir að ákveðnum áföngum
námsins er lokið. Slikar ráð-
stafanir eiga að gera það kleift
að minnka launamismun lang-
skólagengins fólks og annarra
launastétta.
Forskóli.
Þjóðfélagið verður að láta sig
varða uppeldisskilyrði yngstu
þegnanna strax á bernskuskeiði
þeirra með þvi að tengja saman
á heilbrigðan hátt dagvistun
barna og forskólastarf. Þetta er
i senn réttlætismál fyrir for-
eldra og nauðsyn fyrir börn i
þéttbýli. Þvi þarf að gera átak i
byggingu slikra dagheimila og
mennta um leið fóstrur og for-
skólakennara til starfa við þau.
Skyldunám.
Áætlun um fræðslu-
stofnanir.
AB minnir á það fyrirheit i
málefnasamningi rikisstjórnar-
innar, að framkvæma skuli
endurskoðun á fræðslukerfinu
og gera skuli heildaráætlun um
þörf þjóðarinnar fyrir hvers
kyns fræöslustofnanir, kennara-
lið, námsleiðir og tengsl milli
Aivarlegasta vandamál
landsbyggðarinnar i skólamál-
um á skyldunámsstigi er þó
geigvænlegur kennaraskortur,
sem kæfir i fæðingu flestar
endurbætur og nýjungar , sem
nú eru á döfinni, þannig að
skólarnir úti á landi standa viða
mun verr að vigi en fyrir til-
komu nýjunganna vegna vönt-
unnar á hæfum kennurum. Hér
verður rikisvaldið nú þegar að
hlaupa undir bagga með skipu-
legum ráðstöfunum og hefja
könnun á hinu félagslega um-
hverfi landsbyggðarinnar i
heild. Aðgerðarleysi i þessum
efnum ýtir ekki aðeins undir enn
frekari byggðaröskun, heldur
gerir fyrirhugaðar endurbætur
á skólakerfinu að markleysu
fyrir drjúgan hluta lands-
manna.
Skolinn sem
vinnustaður
Ein af ráðstöfunum, sem gera
þarf til að tryggja betri árangur
og jöfnuð i skólastarfi, er að litio
sé á skólann sem vinnustað,
þaðan sem nemendur og
kennarar fari ekki fyrr en að
loknu dagsverki. Þetta þýðir, að
skólarnir verða að vera einsetn-
ir, og um slika skipan verður að
gera áætlun nú þegar. Þannig
tilhögun mun i senn létta klafa
heimavinnu af nemendum og
gera skólunum kleift að vera sú
uppeldis- og starfsmiðstöð, sem
lengi hefur verið af þeim krafizt
án þess að forsendur fyrir þvi
væru til staðar. Jafnframt þarf
að sveigja skólahúsnæði að nýj-
um viðhorfum um kennsluhætti
og gera þar ráð fyrir mötuneyti
AB væntir þess, að hægt verði
að samþykkja lög um grunn-
skóla á yfirstandandi þingi, og
sú löggjöf verði um margt til
bóta. Sérstök ástæða er til að
tryggja i slikri löggjöf nokkurn
sveigjanleik, bæði varðandi
námstima, stærð námseininga
og fleira er lýtur að skólastarfi,
ekki sizt með tilliti til aðstæðna i
dreifbýli. Tryggja þarf að fram-
kvæmd nýrra laga dragist ekki
úr hömlu, svo ekki endurtaki sig
saga fræðslulöggjafarinnar frá
1946, en ýmis þörf ákvæði
hennar hafa enn ekki komið til
framkvæmda. Má þar m.a.
benda á verknámið, en sérstak-
lega er brýnt að það verði
endurmótað og fellt inn i
skyldunámið hið allra fyrsta.
I skyldunámsskólum þarf að
leggja rika áherzlu á starfs-
fræðslu og fræðslu um náms-
brautir, þannig að nemendur
FRA I