Þjóðviljinn - 22.12.1972, Blaðsíða 5

Kösturiagur 22. desember 1972 IMÓÐVILJINN — SÍÐA 5
S.T. Astavin, ambassador Sovétríkjanna á Islandi:
Þróun Sovétríkjanna í
félagsmálum og atvinnulífi
Um þessar mundir eru liðin 50 ár
frá stofnun Sovétrikjanna. Af þvi
tilefni birtum við hér grein eftir
sendiherra Sovétrikjanna á ts-
landi:
Fyrir 50 árum gerðist sá
merkisatburður i lffi sovétþjóða
að stofnað var samband sósíal-
fskra sovétlýðvelda.
Stofnun Sovétrikjanna hafði úr-
slitaþýðingu um að tryggja tókst
hagkvæm skilyrði fyrir umsköp-
un þjóðfélagsins á sósialiskum
grundvelli, fyrir eflingu efnahags
og menningar allra sambands-
lýðvelda. Stofnun sovétrikis
margra þjóða var áframhald
hinnar sósfalisku byltingar, rök-
rétt niðurstaða sögulegrar þróun-
ar. Með henni var fullkomnað hið
mikla starf Kommúnistaflokks-
ins, Lenins, að launs þjóðerna-
mála i landi ráðanna.
Sameiningarmálið var áður
rætt viða á óteljandi fundum
alþýðu um allt land, á þingum
allra sovétlýðvelda. Ákveðið var
að mynda á frjálsum grundvelli
sambandsriki, eina þjóðafjöl-
skyldu, til að byggja upp með
sameiginlegu átaki nýtt, sósial-
ískt þjóðfélag.
30. des 1922 samþykkti fyrsta
sambandsþing ráðanna einróma
yfirlýsingu um stofnun SSSR.
Sovétrikin sameina nú 15 lýð-
veldi, 20 sjálfstjórnarlýðveldi, 8
sjálfstjórnarhéruð og 10 þjóða-
sýslur. 1 landinu búa yfir 100 þjóð-
ir, stórar og smáar.
Hver þjóð á sina fulltrúa i æðstu
löggjafarstofnunum sambands-
lýðvelda og sjálfstjórnarlýðvelda
og i valdastofnunum á hverjum
stað — ráðum alþýðufulltrúa. 1517
S.T. Astavin, sendiherra
fulltrúar Æðsta ráðs rikisins eru
sendimenn 62 þjóða.
Einbeiting krafta og fjármuna,
gagnkvæm aðstoð sovétþjóða
hafa tryggt Sovétrikjunum á
hálfrar aldar skeiði mjög veru-
legan árangur á sviði atvinnulifs,
visinda og menningar.
Árið 1922 voru i landinu fram-
leiddar 800 miljarðir kilóvatt-
stunda af raforku, en á hálfri öld
hefur sú framleiðsla þúsundfald-
azt. Oliuvinnsla óx úr 4,7 milj.
smál. i 400 miljónir smál. á ári.
bjóðartekjur hafa 112-faldazt
siðan 1922.
Sovétrikin framleiða nú fimmt-
ung iðnaðarvöru sem til verður i
heiminum — en aðeins 1% árið
1922.
1 stað lénsskipunarútkjálka
keisarans Rússlands hafa risið
margar miðstöðvar iðnaðar og
menningar, vel byggðar borgir og
þorp. t öllum lýðveldum hefur
verið komið á fót háþróuðum iðn-
aði og stórtækum, vélvæddum
landbúnaði.
Menning sovétþjóða hefur
staðið með blóma. Aðeins um 20
árum eftir byltingu hafði ólæsi
verið útrýmt i öllum lýðveldum.
bað nægir að nefna tvær tölur til
að skýra, hvilikt firnastarf hér
var að vinna: h.u.b. 75% ibúa
keisarans Rússlands kunnu
hvorki að lesa né skrifa, og þa
99% af ibúum Mið-Asiu. 48 þjóðir
áttu sér ekkert ritmál.
Nú eru um 80 miljónir lands-
manna við einhverskonar nám.
Niðurstöður manntals sem tekið
var fyrir tveim árum sýna, að
ekki er um neinn verulegan mun
lengur að ræða á menntunarstigi
ibúa hinna ýmsu lýðvelda. t öllum
iýðveldum starfa þeirra eigin há-
skólar og miðskólar, visinda-
stofnanir, Akademiur. Fyrir bylt-
ingu var enginn háskóli starfandi
i Kákasuslöndum eða Mið-Asiu,
en nú eru þar meira en hundrað
æðri skólar.
Mikilvægur árangur af farsælli
lausn þjóðernamála kemur fram i
alhliða þróun tungumála allra
þjóða landsins. bjóðir sem áður
áttu sér ekki ritmál eiga sér
nú auðugar fagurbókmenntir.
Bókmenntir eru gefnar. út á 89
tungum sovétþjóða. Beztu verk
rithöfunda sovétþjóða eru við-
kunn heima fyrir sem erlendis.
Og fagurbókmenntir eru þýddar
og gefnar út á mörg sovétmál. Til
dæmis veitti dómnefnd Akademi-
unnar frönsku i ár Tsjúvasa-
skáldinu Gennadi Ajgi verðlaun
ársins fyrir beztu þýðingar á
frönskum ljóðum á önnur tungu-
mál heimsins — en Ajgi hefur
tekið saman sýnisbók franskra
ljóða á tsjúvösku. Verk islenzkra
höfunda hafa verið þýdd á nokkur
sovétmál — m.a. Halldórs Lax-
ness, bórbergs bórðarsonar,
Ölafs Jóhanns Sigurðssonar, Jó-
hannesar úr Kötlum, Halldórs
Stefánssonar, Jónasar Árnason-
ar, Njarðar Njarðvik.
Fyrir hálfri öld áttu margar
þjóðir landsins sér hvorki leikhús
né bókasöfn né heldur menn, er
helguðu sig tónlist eða myndlist.
Nú hefur verið komið á fót i öllum
sambands- og sjálfstjórnarlýð-
veldum viðtæku neti klúbba,
bókasafna, safna, leikhúsa, tón-
leikamiðstöðva. 547 leikhús
landsins flytja verk á 42 tungum.
Rétt fyrir siðustu aldamót kom
enskur ferðalangur, Dixon að
nafni, til Búrjatiu, sem er nú
sjálfstjórnarlýðveldi innan
Rússneska sambandsins. Hann
komst að þessari niðurstöðu:
„Hið kalda ævintýraland handan
við Bækalvatn er þúsundir kiló-
metra frá heiminum. Liklega
kemst evrópsk siðmenning aldrei
hingað — Shakespeare, Dickens,
Balzac, Púsjkin”. Ferðaiangur
þessi gat ekki tekið það með i
reikning sinn, að sósialismi og
bróðurleg vinátta þjóða mundi
hvetja Búrjata til risaskrefa i
menningarþróun sinni. Árið 1969
sýndi bjóðleikhús Búrjata Lér
konung i Stóraleikhúsinu i
Moskvu og Kim Bazarsadaéf,
einsöngvari við Búrjatiuóperuna,
hélt tónleika á Englandi.
Eining og fjölbreytni i menn-
ingu sovétþjóða, gagnkvæm áhrif
þeirra, — þetta er hinn frjósami
jarðvegur sem margir ágætir
menningarfrömuðir hafa sprottið
úr, listamenn sem enginn getur
villzt á vegna sterkra persónu-
legra sérkenna og þjóðlegra ein-
kenna sköpunargáfu þeirra.
Rússnesku sovéttónskáldin
Prokoféf og Sjostakovitsj, arm-
enski málarinn M. Sarjan,
úkrainski kvikmyndastjórinn
Dovzjenko, rússneski rithöfund-
urinn Sjolokhof, kirgiski rithöf-
undurinn Tsjingis Ajtmatof,
grúsiski leikarinn Zakariadze —
þessi nöfn og mörg önnur eru við-
iræg um allan heim.
Við lftum ekki svo á, að þróun
sovézkrar menningar margra
þjóða sé lokað, einangrað fyrir-
bæri. Sovétrikin ýta með öllum
ráðum undir þróun menningar-
tengsla við þjóðir annarra landa,
og þá einnig við Island. bað nægir
að minna á, að á þessu ári einu
hafa heimsólt tsland listamenn
frá ýmsum sovétlýðveldum —
söngvarar frá Litháen og Azer-
bædzjan, fiðluleikari frá Lett-
landi, dansarar frá Eistlandi,
sellóleikari frá Moskvu. i sumar
skipulagði MIR sýningu i Reykja-
vik á verkum sovézka lista-
mannsins Vereiskis. Og fyrir
skemmstu var haldin sovézk
kvikmyndahátið i Laugarásbió.
Um leið gerist það einmitt i
þessu að fólk i ýmsum sovétlýð-
veldum kynnist fulltrúa islenzkr-
ar listar, söngvaranum Kristni
Hallssyni, sem er i söngferð um
Sovélrikin. Félagið Sovétrikin-ts-
land hefur á þessu ári tekið á móti
ýmsum lulltrúum islenzkrar
menningar og efnt með þeim til
lróðlegra og gagnlegra funda.
Sovétrikin munu framvegis
sem hingað til þróa menningar-
lengsli sem og viðskipli og póli-
tisk samskipti við Island, sem
verða mættu þjóðum beggja
landa i hag.
Menningarþróun sovétþjóða
hefur að sjálfsögðu stuðlað að efl-
ingu þjóðarvitundar, þjóðar-
stolts. Jafnframt finnur hver
sovétmaður, hvar i lýðveldi sem
hann er annars settur, að hann er
borgari Sovétrikjanna, lifir og
hrærist i málum sem landið allt
varða. 50 ár i sögu okkar hafa
staðfest með sannfærandi hætti
að vinátta þjóða, sem frelsaðar
hafa verið undan félagslegu oki
og þjóðakúgum, er órjúfanleg um
alla framtið. A heimsstyrjaldarár-
unum risu allar þjoðirlandsins upp
til að verja ættjörðina. Styrjöldin
varpaði skæru ljósi á ágæta eigin-
leika sovétþjóða — hugrekki
þeirra, fórnfýsi, hjálpsemi.
Meðal þeirra sem hlutu nafnbót-
ina Hetja Sovétrikjanna eru 8160
Rússar, 2069 Úkraínumenn, 309
Hvitrússar, 161 Tatari, 108
Gyðingar, 96 Kazakar, 90
Armenar, 90 Grúsiumenn, 69
Úzbekar, 43 Azerbædzjanir, 15
Litháar, 13 Lettar, 10 Komi, 9
Eistar — o.fl.
Allar þjóðir Sovétrikjanna ein-
kennir viðleitni til traustari ein-
ingar, samstarfs og gagnkvæmr-
ar aðstoðar . Órjúfanleg vinátta
sovélþjóða heldur áfram að efiast
við skapandi starf, sem beint er
að þvi sameiginlega markmiði
þeirra að byggja upp kommún-
fskt samíélag.
mm
KILJUR
Pappírskiljur Máls og menningar
HANDHÆGAR ÓDÝRAR
l’órlicrour
Þóróarson
Einum kennt-
öörunt bent
Tuttuyu ritgcrrtir og hrcf
1925 1970
lVlark Lane
Og svo fór
égað skjóta...
Frásagnir bandartskra
hcrmanna úr
VíctnamsiríÖinu
Jóhann Páll
Árnason
Þættir úr
sögu
sosíalismans
Che Guevara
Frásögur
úr
byltingunni
jgg____________
('Ir* (iticvara
I rásiitiur
íir hyitin<*iiniii
QQQ
aaa
Peter L.
Berger
Inngangur
aö
félagsfræöi
David
Horowitz
Kalda stríöió
~pmm
David llorowitz
kalda striðiö
Karl IVlarx og
Friörik Fngels
Kommúnista
ávarpiö
Thor
Vilhjálmsson
FOLDA
Mögnuð bók eftir sérkennilegan
og snjallan rithöfund.
Folda er í raun réttri þrjár stuttar
skáldsögur; háðsk lýsing á
samkvæmisháttum okkar,
stórkostuleg lýsing á sendiför
til heimkynna sósíalismans,
og mönnum þeim, sem til stíkra
ferða veljast, og síðast en ekki
sízt, ferðasaga nútíma hjóna í
Suðurlandaferð.
Auðlesin bók og auðskilin.
bókaskrá
ísafoldar
Kynnir efni og útlit glæsilegs
úrvals bóka við hæfi lesenda
á öllum aldri.
Sérstaklega heppileg fyrir þá,
sem vilja spara sér ómak og velja
bækurnar í ró og næði heima fyrir.
Allar jólabækurnar á einum stað.
Sjálfsævisaga manns, sem lengi
hefur lifað, margt séð, og kann
frá ýmsu að segja.
Sigfús M. lohnsen
rithöfundur og fyrrverandi
bæjarfógeti Vestmannaeyja hefur
komið víða við um æfina.
Yfir fold og flæði er sjötta bók
hans, - athyglisverð og
skemmtileg.
ÍSAFOLD
MAL OG MENNING Laugavegi