Þjóðviljinn - 31.12.1972, Síða 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINNI Sunnudagur 31. desember 1972
ÁRAMÓTAHUGLEIÐINGAR
og leggja þyngri byrðar á þá, sem
mikið hafa. Til frambúðar er þó
aukning framleiðslunnar
öruggari trygging fyrir batnandi
hag en nokkuð annað. En sam-
hliða þessu — að undirstaða at-
vinnulifsins sé breikkuð — þarf að
gera þjónustukerfið i landinu ein-
faldara og ódýrara, bæði hjá
einkaaðilum og þvi opinbera.
Bent hefur verið á, að væru
bankastarfsmenn hlutfallslega
jafn margir á Islandi og i Sviþjóð
þá ættu þeir að vera um 800. Þeir
eru hins vegar tvöfalt fleiri, enda
er bankakerfið hér á landi fárán-
lega margþætt. Lúðvik
Jósepsson, viðskrh., tilkynnti
fyrir fáum dögum, að ákvörðun
hefði verið tekin af hálfu rikisstj.
um sameiningu banka, og yrði
frumvarp um það efni lagt fyrir
alþingi á þessum vetri.
Frumvörp sem stefna að þvi að
endurskipuleggja vátrygginga-
kerfið og gera innflutning og
drcifingu I y f j a ódýrari og
öruggari en verið hefur, eru i
undirbúningi og verða senn lögð
fyrir alþingi.
Þannig þarf að halda áfram og
ryðja til i kerfinu og skera niður
óþarfa eyðslu og milliliðagróða.
Embættiskerfi rikisins þarf vafa-
laust að endurskoða og koma á
nýrri umdæmaskipan á ýmsum
sviðum i samræmi við breyttar
aðstæður.
Allt eru þetta hin stóru við-
fangsefni efnahagsmálanna sem
hér hafa verið rakin og stefna
rikisstjórnarinnar miðast við:
Að minnka misréttið og bæta
lifskjör láglaunamanna.
Að hindra að atvinnurekendur
velti launahækkunum jafnóðum
út i vcrðlagið.
Að stórauka framleiðsluna með
útfærslu landhelginnar, togara-
kaupum, iðnvæðingu i eigu
íslendinga sjálfra, viðtækri
áætlanagerð og margvislegum
öðrum ráðstöfunum,
og að minnka yfirbygginguna
og skera niður óþarfa eyðslu og
milliliðagróða.
Um leið eru þetta markmið sem
fela i sér grundvallarbreytingu
frá þvi sem áður var, og þar með
breytta efnahagsstefnu i af-
gerandi atriðum. En þá er hins
vegar eftir að nefna eitt mikils-
vert viðfangsefni, sem þessi
rikisstjórn hefur ætlað sér að
leysa, þótt enn hafi það ekki
tekizt: Að viðhalda þolanlegu
jafnvægi i efnahagslifinu, og
koma i veg fyrir mikla verðbólgu,
sem ella leiðir af sér alræmd koll-
stökk i efnahags- og gjaldeyris-
málum.
Stórkostleg aukning hefur orðið á llfeyrisgreiðslum og öðrum greiðslum
stofnunarinnar er nú 132% hærra en fyrir tveimur árum. Myndin er tekin
til tryggingamála, síðan stjórnin tók við. Framlag rikisins til Trygginga-
við greiðslu ellilífeyris I Tryggingastofnuninni.
Gengisfellingin
Skal nú vikið að þessum sér-
staka þætti efnahagsmálanna og
þá fyrst og fremst nýafstaðinni
gengisfellingu krónunnar. Eins
og kunnugt er, var Alþýðubanda-
lagið andvi^t þvi að leysa þann
vanda, sem við hefur blasað i
efnahagslif inu i haust, með
gengislækkun. Hins vegar náðist
ekki samkomulag i rikisstjórnni
um þá leið, sem Alþýðubanda-
lagið vildi fara. Alþýðubanda-
lagið taldi ekki rétt, að rikisstjórn
færi frá út af ágreiningi um þetta
efni með hliðsjón af mörgum öðr-
um verkefnum stjórnarinnar, og
gengislækkun varð niðurstaðan.
t umræðum um þessi mál, er
hins vegar afar nauðsynlegt að
láta ekki einstök orð koma i stað
hugsunar, heldur aðgæta, hvað á
bak við þau stendur. Svo dæmi sé
nefnt, er raunverulega enginn
eðlismunur á 10% tollgjaldi á inn-
fluttar vörur og 10% hækkun
erlendg gjaldeyris. Ef tollurinn er
siðan notaður til að styrkja út-
flutningsatvinnuvegina, er
munurinn orðinn enn minni. 1
öðru lagi ætti að vera ljóst, að
gengisfelling annars vegar, sem
ekki er látin koma fram i visitölu-
kerfinu, og hins vegar gengisfall
með fullum launauppbótum
vegna hækkunar verðlags, á fátt
sameiginlegt nema nafnið.
Kjarni vandamálsins er sá, að
útflutningsatvinnuvegirnir hafa
lent i fjárhagslegri klemmu, eins
og svo oft áður, — að þessu sinni
vegna rýrari og verðminni bol-
fiskafla en áður fékkst og um leið
að nokkru vegna aukins launa-
kostnaðar, sem flestar aðrar at-
vinnugreinar geta staðið undir.
Andstaða Alþýðubandalagsins
við gengisfellingaraðgerðir af þvi
tagi, sem fyrri rikisstjórn stóð
aftur og aftur fyrir og miðast við,
að kaupgreiðsluvísitala sé tekin
úr sambandi að meira eða minna
leyti, byggist á þvi, að þar með er
verið að lækka umsamin laun
með skerðingu krónunnar. Kjara-
skerðingin gengur jafnt yfir alla
þjóðfélagshópa og er þvi hlut-
fallslega þungbærustfyrir þá sem
minnst hafa. Allar tillögur svo-
kallaðrar valkostanefndar fólu i
sér verulega visitöluskerðingu
af þessu tagi, i hvaða formi sem
þær voru, og þess vegna hafnaði
Alþýðubandalagið þeim öllum.
Viðhorf Alþýðubandalagsins til
gengisfellingar, sem hefur
óhindruð áhrif á visitölukerfið,
byggist hins vegar á allt öðrum
rökum, enda er slik efnahagsað-
gerð gjörðlík i eðli sinu. í við-
ræðum stjórnarflokkanna lýsti
Alþýðubandalagið andstöðu sinni
við þess háttar gengislækkun og
benti á, að hún örvaði mjög vixl-
ha>kkanir verðlags og launa og
f. . . : Jjf

■ i
Minnka verður yfirbygginguna I þjóðfélaginu, m.a. með einföldun bankakerfisins. Verið er að unuirbúa
frumvarp um sameiningu Utvegsbankans og Búnaðarbankans.
væri þvi ekki skynsamleg frá
efnahagslegu sjónarmiði,enda
hlyti fljótlega að sækja i sama
horfið.
Alþýðubandalagið vildi hvor-
uga gengislækkunarleiðina, sem
hér hefur verið lýst, en þó miklu
siður þá, sem fól i sér visitölu-
skerðingu og launalækkun. Hitt er
allt annað mál, að vafalaust er
óhjákvæmilegt að endurskoða
visitölukerfið fyrir næstu samn-
inga, enda er það augljóslega
gallað að ýmsu leyti. Alþýðu-
bandalagið taldi sjálfsagt að
rikisstjórnin leitaði annarra úr-
ræða gagnvart aðsteðjandi vanda
og gæfi sér gott tóm til að móta
nýja stefnu i þessum málum, en
felldi þvi aðeins gengið, að þró-
unin sýndi augljóslega, að
annarra kosta væri ekki völ.
Tillaga Alþýðu-
bandalagsins
Þvi að þeirra var völ. Það var
tillaga Alþýðubandalagsins, að
leitað yrði þeirra leiða til lausnar
vandanum, sem minnst áhrif
hefðu til hækkunar á visitölu, án
þess þó að fela i sér launalækkun
eða aðra árás á samninga laun-
þegasamtakanna. Þessi leið var
einkum i þvi fólgin að yfirfæra
fjármagn til útflutningsatvinnu-
veganna, bæði með þvi að létta af
þeim útgjöldum og veita þeim fé
til aukinnar hagræðingar. Þessa
fjár vildi Alþýðubandalagið afla
með þvi að skattleggja ýmsa þá
eyðslu, sem minnst kemur við
láglaunafólk og hefur þvi litil
áhrif á visitölukerfið, til dæmis
með þvi að leggja 11% gjald á
ferðagjaldeyri og farmiðasölu til
útlanda, en hvorugt ber söluskatt
nú, og jafnfr. sérstakt gjald á
helming innflutningsins, og hefðu
þá verið valdar úr þær vörur, sem
siður geta talizt brýnar nauð-
synjar. Einnig vildi Alþýðu-
bandalagið afla fjár með þvi að
skattleggja ýmiss konar gróða-
myndun i þjóðfélaginu meira en
gert er, meðal annars verðbólgu-
gróða af fasteignum.
Gengislækkunin, sem valin var,
er ein hin minnsta, sem hér hefur
verið gerð. Hún eykur nokkuð
þrýstinginn á nýjar verðhækk-
anir, og vafalaust verður að
hleypa talsverðum hækkunum i
gegn á næstu mánuðum. En
þegar sú hrina hefur gengið yfir,
verður enn á ný að taka upp
ströng verðlagshöft. Þrátt fyrir
allt er þó staðreyndin sú, að sein-
ustu tvö árin hefur verðlag hér á
landi hækkað minna en i ýmsum
nálægum löndum.
Enda þótt hinar ýmsu leiðir,
sem tii greina komu, hafi ólikar
afleiðingar, verður ekki sagt, að
valið milli þeirra skipti sköpum i
lifi þjóðarinnar á nokkurn hátt.
Verðbólgan og hin hagfræðilega
jafnvægiskúnst er aðeins einn
þáttur efnahagsmálanna, likt og
girinn er þáttur i gangverki
bilsins. Ekki dugar i akstrinum
að gleyma sér með öllu yfir þeim
vanda, hvað sé rétti girinn, enda
er það svo, að einmitt i þess hátt-
ar málum, sem varða efnahags-
legt jafnvægi, er engin ein leið
algild og ávallt sú rétta. Hér
þurfti skjóta lausn á erfiðu máli.
Samkomulag náðist ekki um aðra
lausn og valið var þvi einfalt. Hitt
hefði verið algerlega fráleitt af
Alþýðubandalaginu að láta úrslit
málsins varða stjórnarslitum.
Landhelgin —
Hersetan
Baráttunni fyrir friðun fiski-
miðanna er ekki lokið. Yfirgnæf-
andi meiri hluti þjóðarinnar er
áreiðanlega þeirrar skoðunar, að
vel hafi verið haldið á landhelgis-
málinu. Alltaf hlýtur að vera
matsatriði, af hve mikilli hörku á
að beita landhelgisgæzlunni, og
ýmsum hefur vafalaust fundizt,
að harðar mætti sækja á. Engum
mun þó hafa komið til hugar, að
við hefðum einhverja möguleika
til að sópa erlendum togurum út
úr landhelginni með afli. Svo
bjartsýnn var að sjálfsögðu
enginn. Þetta hlutu að verða
langvarandi átök, sem miðuðu að
þvi af okkar hálfu að þreyta Bret-
ana og gera þeim úthaldið sem
erfiðast. Það er þetta sem er að
gerast. Og sannarlega hefði það
verið mikið glapræði að afhenda
nú landhelgismálið i hendur
þeirra, sem fyrirfram gáfust upp,
þegar þeir höfðu völdin.
Samningaviðræður við Banda-
rikin um endurskoðun herstöðva-
samningsins og brottför hersins
munu fará fram á næstu mán-
uðum. Náist ekki samkomulag, er
ráð fyrir þvi gert i málefnasamn-
ingi stjórnarflokkanna, að stefnu
stjórnarinnar verði fylgt eftir
með formlegri uppsögn samn-
ingsins frá 1951. A þá herliðið að
vera horfið úr landi að einu ári
liðnu þar frá.
Samskipti Evrópurikja eru nú
loksins að færast i eðlilegt horf
eftir undirritun samninganna
milli Austur og Vestur-Þýzka-
lands. Stefna Brandts kanslara
hefur endanlega sigrað og Þýzka
alþýðulýðveldið hlotið sjálfsagða
viðurkenningu.
Þróun alþjóðamála á þessu ári
hlýtur almennt að hvetja menn til
þesshvar i flokki sem þeir standa
og hvaða skoðun, sem þeir hafa
áður haft, að taka nú loksins her-
stöðvarmálið til gagngerrar
endurskoðunar, eftir rúmlega
þrjátiu ára þrásetu Bandarikja-
hers i landinu. Þeir eru ekki
margir nú orðið, sem ekki for-
dæma striðsglæpi Bandarikja-
manna i Vietnam, enda er
mönnum loksins að verða það
ljóst, að limlestingar og morð á
Frh. á bls. 15.