Þjóðviljinn - 31.12.1972, Blaðsíða 19

Þjóðviljinn - 31.12.1972, Blaðsíða 19
Sunnudagur 31. desember 1972 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 19. Margrét Björnsdóttir: ÍSLAND HELDUR ÁFRAM AÐ STANDA Siðastliðið sumar efndi hljóðvarpið til þeirrar nýbreytni að gefa fólki kost á að segja i stuttu máli frá þeim bókum eða þeirri bók sem þvi var kærst. Hétu þættir þessir „Við bóka- skápinn”. Einn þeirra, er þar kom fram og kynnti eftirlætisbók sina er Margrét Björnsdóttir á Neistastöðum i Vill- ingaholtshreppi. Margir lesendur Þjóðviljans hafa farið þess á leit að erindi Margrétar verði birt,og er nú loks um sið- ir orðið við þeim óskum, en Margrét veitti góð- fúslega heimild sina til birtingarinnar. Bækur eru eitt af þvi sem ég vildi sizt vera án. Þó er það svo, að oft hafa önnur áhugamál og heimlisannir valdið þvi, að ég hef ekki hreyft bók dögum og jafnvel vikum saman. En hafi bók orðið mér svo nákomin, að sögusvið, atburðir og fólk standi mér fyrir hugskotssjónum, þá fylgir sú bók mér i önnum dagsins eins og minningar liðinnar ævi. Og á sama hátt og mig skortir stund- um skilning á þvi sem er að ske, þó ég horfi á það gerast, les ég stundum bækur sem ég skil ekki. Ég stend bara og glápi eins og ugla eða umbi með segulband, og skilningurinn kemur ekki fyrr en atburðir eða sögusvið verða mér kunnugleg. Ein af þeim bókum sem ég skildi ekki, þegar ég las hana i fyrsta sinn, var Atómstöðin eftir Halldór Kiljan Laxness. Þá var ég ungl. austan úr sveit og vann i mjólkurbúð i Reykjavik. Atóm- stöðin var mikið umtöluð og um- deild bók þegar hún kom út, og af meðfæddri forvitni og vegna þess að á þeim árum þótti það sérstakt merki um gáfur að lesa Laxness, þá fékk ég bókina lánaða. Ég sá strax, að annað hvort var bókin vitlaus eða ég, og ég hélt það væri bókin. Ég þekkti margar vinnu- konur, en þær voru ekki jafn vit- lausar og Ugla. Þær fundu á sér hvenær átti að þegja og hvenær tala, og þær létu ekki barna sig fyrr en þær voru trúlofaðar. Og þær sem fóru i spilatima áttu að mæta á minútunni og fara án þess að fá kaffi, hvað þá skorpin vfnir- brauð. Ég hafði aldrei kynnzt manni eins og organistanum, en hann minnti mig á ömmu mina og aðrar góðar gamlar konur, sem ég hafði kynnzt. Þær stúlkur i mjólkurbúð sem áttu börn og ég þekkti, þær höfðu börnin heima hjá mömmu og tengdamömmu, og piltarnir þeirra heimsóttu þær ekki i vinnuna, þvi að þeir voru að vinna. Seinna kynntist ég stúlkum sem áttu börn og voru i vandræð- um, en það liðu mörg ár áður en ég heyrði stúlku segja nokkuð, sem liktist orðum Uglu: ,,Hvorki kauplaus ambátt einsog konur þeirra fátæku né keypt maddama einsogkonur þeirrariku; þaðanaf siður launuð hjákona; og ekki heldur fángi barns sem mann- félagið hefur svarið fyrir." Ég þekkti fátæka bændur, sem áttu útigangshross, en engum þeirra datt i hug að byggja kirkju, og ég þekkti marga bændasyni, en mér fannst fráleitt að nokkur þeirra fengi köllun til að gerast þjófur, og aldrei hafði ég kynnzt fjöl- skyldu eins og Búa Árlands, þar sem allir voru dauðleiðir að drepa timann, nema húsbóndinn var önnum kaíinn við að selja og græða og vasast i stjórnmálum til að tryggja að sölugróðinn rynni ekki til almennings. Svoleiðis menn kannaðist ég jú við; ég vissi að það er lélegur sölumaður, sem ekki kann að hrósa sinni vöru og koma þvi inn hjá fólkinu að vara hans sé betri en hinna, og ég vissi, að þessir menn töluðu oft þveröfugt við það sem þeir vissu sannast og réttast. En það hlutu að vera takmörk fyrir þvi hvað þeir vildu ganga langt i blekk- ingariðjunni og sölumennskunni. Stjórnmálamenn bókarinnar, eigendur Snorraeddu hf., Búi Ár- land, forsætisráðherrann og fleiri stjórnmálamenn — þeir vildu selja landið — svoleiðis menn gátu ekki verið til. Það var útilok- að, að nokkur hefði slikan hugsunarhátt. En það voru fleiri guðir en mammon i Atómstöðinni. Þar eru ýmis afbrigði af trú þeirra, sem trúa á einn sannan guð og þann sem hann sendi,Jesúm Krist. Og það sem ég skildi verst og mér gramdist mest i þessari bók var meðferðin á guðstrúnni i lýsing- unni af þeim guðnum Briljantin og Benjamin. Þeir sögðust mega allt og geta allt, af þvi að þeir væru i beinu sambandi við guð og sögðust hafa drepið mann til hátíðabrigðis á jólunum. 1 fyrsta lagi voru svona menn ekki til. I öðru lagi, væru þeir til þá væru þeir alls ekki látnir ganga lausir. En svo las ég frásögn af þvi, þeg- ar Bandarikjamenn fengu prest til að leggja guðsblessun yfir kjarnorkusprengjurnar sinar áð- ur en þeir köstuðu þeim á Hiró- sima og Nagasaki og brenndu fólkið lifandi i guðsnafni. Þá skildi ég að þeir ganga einmitt lausir. Og það fór svo, að þegar ég las Atómstöðina öðru sinni, nokkrum árum eftir að ég las hana i fyrsta sinn, þá fann ég það helzt að bók- inni, að i henni var of mikill sann- leikur. 1 þessari bók fer saman góður texti, mikil lifsspeki og hörð ádeila, og það sem mér fannst snjallast þegar ég las bókina aft- ur var þetta með beinin og pipu- hattajarðarförina til að draga at- hyglina frá landssölunni. Það hef- ur alltaf verið siður að benda fólki i aðra átt meðan verið er að stela „Menn með réttar skoðanir halda áfram að kasta sprcngjum og úða með eitri yfir þjóð með rangar skoðanir og rangan litarhátt.” Fyrst flutt í útvarpinu í þættinum „Við bókaskápinn. ” — lagt út af Atómstöð Halldórs Laxness. af þvi. A þessumtima var það sið- ur að benda mönnum á sólarlagið i Vesturbænum, ef þeir kvörtuðu yfir atvinnuleysi og of lágu kaupi, og benda þeim á hvað Esjan væri fallegt fjall, ef þeir kvörtuðu yfir lélegu húsnæði. Og meiri hlutinn kaus þá til að stjórna, sem áttu heima i fallegum húsum og áttu nóga peninga og gleymdu að spyrja hvernig þeir væru fengnir. Atómstöðin ber með sér, að höf- undur hennar bindur miklar vonir við kommúnismann. Siðari bækur hans sýna að þar átti hann eftir að verða fyrir vonbrigðum, vegna þess að þeir hafa fallið i þá gryf ju að takmarka skoðanafrelsið. Skoðanakúgun er hvorki kapital- ismi né kommúnismi. Á öllum timum sögunnar hafa veraldlegir og trúarlegir valdhafar kúgað þá sem hafa rangar skoðanir. En það er engin afsökun. Ekkert er jafnviðkvæmt og vandmeðfarið og frelsið. Mönnum, sem vantar vinnu, finnst ekkert jafn frelsis- skerðandi og atvinnuleysið. Og ég gerði mér ekki grein fyrir hvað skoðanankúgun var fyrr en ég og unnusti minn lentum i þvi á at- vinnuleysistima að vinna á Kefla- vikurflugvelli. Þá fékk enginn vinnu þar nema veita ýmsar per- sónulegar upplýsingar; gefa upp nafn á vini sinum og að hann væri Framhald á bls. 23 Óskum viöskiptavinum okkar | um land allt I farsæls komandi árs og þökkum ánægjuleg samskipti á líóandi ári. SUÐURLANDSBRAUT 32 • REYKJAVlK • SlMI 86500 • SÍMNEFNI ICETRACTORS

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.