Þjóðviljinn - 17.06.1973, Blaðsíða 5

Sunnudagur 17. júnl 1973. ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 5
Þannig hugsar Einar Sæmundsen sér
skiptingu Reykjanesskagans eftir nýtingu
landsins. 1) Beit á hrauni. 2) Beit á hrauni
og móbergsmyndunum. 3) Beit á
móbergsmyndunum. 4) Beit á stóru sam-
felldu móbergssvæði. ) Landbúnaðar-
svæði. 6) Þéttbýlissvæði. 7) Þéttbýlis-
svæði i þróun. 8) Núverandi og hugsanleg
útivistarsvæði.
;í

6
8

8

i! i i i
1 ! '
j; i i i1' j:! j i I!;'
j.ipM

, GRÆSNING
. PA LAVA OG
KVARTÆR
GRÆSNING
PA KVARTÆR
STORT SAM.H
OMR
, OMRADE MED
MEDFRITIDS
INTR ETABL OG
I ANHQK ARI ir.P
Rýrt landbúnaðarland
en mikil þörf á
útivistarsvœðum
Tillagan um skiptingu
svæðisins er endurmat á
nýtingu landsins miðað við
breyttar aðstæður. Tekið er
fyrst og fremst tillit til
fjöldans, sem býr á sam-
þjöppuðu svæði og vinnur
við atvinnuvegi sem ekki
krefjast landrýmis, en
einnig til þeirrar stað-
reyndar, að landið er í
rauninni rýrt landbúnaðar-
land, segir Einar
Sæmundsen um niðurstöðu
verkefnis síns.
Einar Sæmundsen lauk prófi
frá Arkitektaskólanum viö Lista-
akademiuna i Kaupmannahöfn i
fyrravor og lokaverkefni hans
þar var tillaga að skipulagningu
landnýtingar á Reykjanesskaga,
byggð á náttúrufræðilegum,
sögulegum og félagslegum for-
sendum. Hann skýrði stuttlega
frá niðurstöðum sinum á land-
nýtingarráðstefnunni, sem haldin
var i Reykjavik i vetur, en tók
fram, þegar Þjóðviljinn bað hann
um viðtal um þetta efni, að hér
væri i rauninni um að ræða dæmi
um vinnuaðferð og tillagan væri i
grófari dráttum en vera mundi ef
hún hefði verið unnin i alvöru, þe.
til að byggja framkvæmdir á.
— Niðurstaðan er fyrst og
fremst dæmi um vinnuaðferð i
sambandi við skipulagða land-
nýtingu. Tillagan er unnin sem
prófverkefni, algerlega óháð vilja
og óskum sveitarfélaga eða ein-
staklinga á svæðinu og þvi hálf-
gerður leikur, einskonar fyrir-
mynd, sagði hann.
Hann kvaðst hafa fengið
verkefnið ákveðiö nokkuð
snemma á skólatimanum og fyrst
unnið við að afla gagna og siðan
endanlega unnið úr þeim i fyrra-
vetur. Orvinnslan er i formi
nokkuð langrar ritgerðar og
fjölda uppdrátta, skýringa- og
skýrslumynda. Við völdum að
birta með þessu viðtali aðalniður-
stöðumyndina, þe. skiptingu
landssvæða á Reykjanesskaga
eftir hugsanlegri nýtingu, þótt
margar hinna séu reyndar stór-
fróðlegar og segi sina sögu um
aðstæður hér i nánasta umhverfi
okkar.
— Hvaða atriði voru það, sem
þú lagðir til grundvallar niður-
stöðu þinni um skiptingu
svæðisins?
— Fyrst þurfti ég að komast að
þvi hvaða ytri og innri skilyrði
væru fyrir hendi á þessu lands-
svæði og i þvi skyni kynnti ég mér
og tek tillit til sögu, menningar,
náttúruauðlinda, jarðsögu og
veðurfars á svæðinu. Ennfremur
gróðurfars og landbúnaðarskil-
yrða og nýtingar landsins fyrr og
nú, bæði á þessu svæði sérstak-
lega og með samanburði við
landið allt. Þá er yfirlit yfir fólks-
fjölda, fjölgun og þróun og ástand
i þeim málum i samanburði við
þróunina á tslandi öllu og tekin er
til meðferðar skipting svæðisins i
kaupstaði og sýslur, þéttbýli og
strjálbýli, ennfremur atvinnu-
hættir og atvinnusaga.
Þá tek ég tillit til hvernig
landinu er deilt upp til afnota nú,
tek þéttbýliskjarnana og fólks-
fjölda i bæjum og sveitum, tel býli
og eyðibýli og sáluhjálparbúskap
eða tómstundabændur, geri grein
fyrir vega- og öðru samgöngu-
kerfi og skiptingu útivistarsvæða,
en þar er um að ræða td. skiða-
lönd, veiðisvæði, sumarbústaða-
svæði, iþróttamannvirki, fyrir-
hugaðan fólkvang osfrv.
Þetta eru þau atriði sem ég legg
til grundvallar, en það sem fyrst
og fremst verður að ganga út frá i
sambandi við Reykjanesskagann
er, að engar tilsvarandi kringum-
stæður eru til annarsstaðar á
tslandi, hvergi jafnmargir ibúar
á jafn tiltölulega litlu og ekk sér-
lega frjóu landi og ekkert annað
landssvæði hefur sömu þéttbýlis-
einkenni. Þéttbýlustu svæðin á
Reykjanesskaga eru i sjálfu sér
land minnst og öll svæðin um-
hverfis þéttbýlissvæðin eru
þverrandi landbúnaðarsvæði,
bæði vegna þess hve rýrt landið
er til búskapar, en einnig vegna
þeirra áhrifa sem þéttbýlið hefur
á umhverfið i kring, þar sem at-
vinnumarkaðurinn verður arð-
bærari en hokurbúskapurinn.
Vaxandi þéttbýli hefur aftur
meiri og meiri þörf fyrir úti-
vistarrými og þessi landnýtingar-
athugun min miðar kannski ekki
sizt að þvi, að komast að niður-
stöðu, þar sem tekið er tillit til
þessara atriöa; annarsvegar
þessa rýra lands til landbúnaðar
og hinsvegar vaxandi þarfar á
útivistarrými. I tillögunni er
reynt að gera endurmat á nýtingu
landsins miðað við núverandi,
breyttar kringumstæöur. Þessar
breyttu aðstæður koma td. greini-
lega fram i þeirri staðreynd, að i
einni af stærstu sveitunum á
þessusvæði, Selvognum, búa ekki
orðið nema 26manns á sjö býlum.
Eyðubýlin eru 11.
— Hvernig er niðurstöðutil-
lagan i stórum dráttum?
— Það verður að taka þaö
fram, að niðurstaðan er ekki
unnin i samráði né samvinnu við
nokkurt sveitarfélag á svæðinu,
Rœtt við Einar
Sœmundsen
arkitekt um
prófverkefni
hans um
skipulagningu
landnýtingar á
Reykjanesskaga
þannig að tillagan er orðin til við
sannkallaðar óskaaðstæður, þar
sem hvergi þarf að taka tillit til
sérhagsmuna nokkurs sveitar-
félags né annarra aðila. Slikar
aðstæður væru auðvitað aídrei
fyrir hendi i raun, en vegna þessa
frelsis get ég gengið útfrá þeirri
staðreynd ma. hve landið er i
rauninni rýrt til búskapar og
þessvegna kemur tillagan
kannski mest við hag þeirra, sem
stunda landbúnað á svæðinu og
rýrir athafnafrelsi þeirra mest.
Skerðingin kemur einkum niður á
þeim sem stunda fjárbúskap og
hrossarækt, en i sjálfu sér ekki
niður á þeim, sem stunda naut-
gripa- eða svinarækt til dæmis.
1 þessu sambandi er lika at-
hyglisvert, að einmitt þéttbýlið
kallar á fjölbreyttari búskapar-
hætti i nágrenninu, enda hvergi á
landinu jafn fjölbreyttur bú-
skapur kringum höfuðborgar-
svæðið, svinabú og alifuglarækt i
stórum stil, ylrækt og fleira.
Þetta er búskapur, sem ekki
krefst mikils landrýmis i þeim
skilningi sem við höfum aðallega
miðað við á Islandi, þe. fyrir beit
og heyskap.
— Tillagan kæmi semsé helzt
niður á sauðfjárbændum og
hrossaeigendum, en hvaða
breytingum öðrum gerir hún ráð
fyrir?
— Það er i sjálfu sér ekki gert
ráð fyrir svo mikilli breytingu,
heldur er þetta öllu fremur fólgið
i að gera sér ljósa hluti og að-
stæður, sem þegar eru staðreynd,
og komast að niðurstöðu um
heppilegustu og eðlilegustu not-
kun landssvæðanna næst i kring-
um þéttbýlissvæðinu.
1 atvinnurannsókninni kemur
td. berlega i ljós, hve óverulegur
búskapurinn er á þessu svæði, svo
litill, að varla er ástæða til að
taka tillit til hans, þótt kannski sé
ljótt að segja það. En bú-
skapurinn tekur aðeins til 2%
ibúanna og hinir vinna við alls-
konar annan atvinnurekstur, sem
er samþjappaður á þessu svæði
og krefst ekki mikils landrýmis.
Það hlýtur að vera eðlilegt að
taka fyrst og fremst tillit til þessa
mikla fjölda fólks við skipu-
lagningu á nýtingu svæðisins.
Það er fróðlegt að velta fyrir
sér, hvenær ásóknin á Reykjanes-
svæðið hefst og hversvegna,
hversvegna ibúafjöldinn þar er
svona mikill miðað við landið allt
og hvernig og hversvegna at-
vinnuvegirnir byggjast þar upp.
Asókn fólks þangað er bæði til-
viljunarkennd að hluta og ekki.
Góð fiskimið i nágrenninu hafa
alltaf laðað að og atvinna kring-
um sjósóknina og góðir hafnar-
möguleikar hafa átt sinn þátt i
þessu. En landið hefur ábyggi-
lega frá öndverðu verið fremur
rýrt til búskapar, enda sennilega
hvergi á landinu jafn algengur
blandaður búskapur, þe. bæði sjó-
sókn og landbúnaður. Þessu reyni
ég að gera nokkur skil i þáttunum
um þröun byggðar og fólksfjölda
og um atvinnusögu svæðisins.
1 stórum dráttum geri ég ráð
fyrir skiptingu svæðisins eftir
landnýtingu þannig, að útivistar-
svæði væri svæðið um Heiðmörk
yfir að Kleifarvatni og fjalllendið
suður til Krisuvikur, þar sem
fólksvangurinn stóri er fyrir-
hugaður, og teygt lengra vestur
til Grindavikur. Einnig yfir Blá-
fjöllin, Hengilsvæðið og Þing-
vallasvæðið með Botnssúlum og
öðrum fjöllum i kring.
Svæðin sem liggja næst aðalúti-
vistarsvæðinu þvert yfir skagann
eru hraunbreiður, sem hafa
hvorttveggja i senn mjög tak-
markað gildi sem útivistarsvæði
og sem beitland. Beitlandið er
æskilegastá eldri jarðmyndunum
á svæðinu, þvi beitin hlýtur að
vera mjög takmörkuð á yngstu
svæðunum, þe. hraunasvæðun-
um. Af eldri svæðunum er Esju-
svæðið hálendast og þvi ekki eins
heppilegt, en heiðasvæðið á milli,
Mosfellsheiðin, er hinsvegar lág
og að miklu leyti gróin og mundi
vera æskilegasta og eðlilegasta
beitilandið, lika vegna þess, að
flest sveitarfélögin á svæðinu
eiga land þar að. Þar yrði þá að
vera hólfabeit og að einhverju
leyti ræktað beitiland. Stórt svæði
austan til á Reykjanesskaganum,
þe. það sem liggur að ölfusinu, er
einnig hugsað sem beitiland og
ölfusið og Esjusvæðið með
Kjalarnesinu sem landbúnaðar-
svæði. Þá eru dregin upp aðal-
þéttbýlissvæðin og skiptast i nú-
verandi byggt höfuðborgarsvæði
og aftur þéttbýlissvæði i þróun.
Að sjálfsögðu er þetta allt i
grófum dráttum og mikið af
skiptingunni byggist á
ónákvæmum skilum. Ég miða td.
mikið við hæðarlinur kortsins, en
þó ekki alltaf, og þvi eru td. land-
búnaðarlöndin i ölfusi, sem
dregin eru upp i 100 m linu, og á
Esjusvæðinu, þar sem ekki eru
gerð skil, enganveginn sambæri-
Framhald á 12 siðu