Þjóðviljinn - 02.12.1973, Síða 7

Sumiudagur 2. descmber 1973. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Sveimað á flatneskjunni
bækur
Emil Jónsson: Á milli Was-
hington og Moskva. Minn-
ingaþættir. Skuggsjá. 1973.
Emil Jónsson hefur óneitanlega
komiö mjög mikiö viö sögu is-
lenskra stjórnmála. Hann hefur
setið á þingi i nær fjörutiu ár og
setið i miðstjórn Alþýðuflokksins
álika langan tima, er margfaldur
ráðherra allt frá 1944, og hann
hefur setið i fleiri nefndum en
nokkur maður fær talið. begar
maður með slika forsögu sest nið-
ur og skrifar minningar sinar er
liklegt að menn opni bók hans
vonglaðir um að fá að vita eitt-
hvaö nýtt, að fá nýl. upplýsingar
um það sem réði afdrifarikum á-
kvörðunum, en kannski þótti ekki
rétt að flika i hita dagsins. Þessar
vonir rætast ekki. Bók Emils á
það sammerkt með miklum
fjölda islenskra endurminninga-
rita, að hún býður fyrst og fremst
upp á tilviljunarkennt rand um
yfirborð hlutanna. Þar fer sorg-
lega litið fyrir skilgreiningu, út-
tekt, að maður ekki tali um sjálfs-
rýni, en þeim mun meira fyrir
sjálfsögðum hlutum og tilbreyt-
ingalausri flatneskju.
Til dæmis um þetta má minna á
lýsingar Emils á sessunautum
hans á ráðherrafundum Nató.
Um Dean Rusk og Rogers segir:
„Virtust mér þeir báðir bráðgáf-
aðir, flugmælskir og áhugasamir
um vöxt og viðgang NATO”. Um
Harmel frá Belgiu: „Hann virtist
mér mjög greindur maður og
gegn, rökfastur i besta lagi og tók
mikinn þátt i umræðum”. Utan-
rikisráðherrar Englands og Nor-
egs fá allir samtals þá einkun að
þeir hafi verið „góðir menn og
gegnir”. Tyrkinn var „hæglátur
maður og greinargóður”. Við get-
um einnegin huggað okkur við
það, að bæði Willy Brandt og
Scheel eru að dómi Emils „mestu
ágætismenn'! Þetta meiningar-
lausa fjólusafn er þvi miður
dæmigert fyrir mannlýsingar
Emiis Jónssonar-, og ekki kemst
hann mikið lengra i lýsingum á
atburðum og löndum : „Allir voru
fundirnir lærdómsrikir og upp-
byggilegir... Holland er merkilegt
land og Hollendingar á vissan
hátt merkilegt fólk”. Mér er nær
að halda að fáir hafi náð lengra i
þeirri list sem Halldór Laxness
kallar að banaliséra i stað þess að
karakterisera.
Þessi margfaldi ráðherra og
leiðtogi sósialdemókrata virðist
reyndar haldinn lýgilegum skorti
á forvitni. Árið 1955 fer hann með
sendinefnd til Bandarikjanna og
heimsækir verklýðssamböndin
AFL-CIO. Þar fær hann þær upp-
lýsingar að verklýðsfélögin hafi
„ekkert fast samband við
pólitisku flokkana og engan flokk.
sem tæki að sér að beita sér fyrir
áhugamálum þeirra. Einnig
skildist mér á þeim, að þeir
myndu ekki, að minnsta kosti
ekki i nánustu framtið, hugsa sér
til að stofna neinn slikan flokk”.
Þetta nægir alveg Emli, að við-
bættum smátilvisunum til
lobbiisma á þingi, hann hefur
engar áhyggjur frekar af
pólitisku heilsuleysi bandariskrar
verklýðshreyfingar i skugga
tveggja náskyldra borgara-
flokka. Þetta er raunar aðeins eitt
dæmi af mörgum um það, hve
langt Emil Jónssyni hefur tekist
að koma sér frá þeim hugðar-
efnum sem manni er tamt að
tengja við sósialdemókrata. Skal
nú nánar vikið að þvi.
Pólitiskur vegur Emils Jóns-
sonar hófst eins og kunnugt er á
þvi, að Alþýðuflokksmenn i
Hafnarfirði tókust af myndar-
skap, sem margir hafa i minnum,
á við þann vanda sem steðjaði að
bæjarbúum, þegar einkafjár-
magnið hafði gefist upp á að
græða á störfum þeirra i krepp-
unni. Þá var stofnuð bæjarútgerð,
keyptir togarar og fleira i þeim
dúr. Nú hefði mátt ætla, að Emil
Jónsson hefði numið staðar við
þessa daga, stoltur af þeim
árangri sem hafnfirskir jafnaðar-
menn náðu i slagnum við auð-
valdið og kreppu þess. En þvi er
ekki að heilsa. Þetta timabil er
afgreitt með kæruleusri fljóta-
skrift, þótt ekki gleymi höfundur
að tiunda þær mannvirðingar
sem á hann söfnuðust á þessum
tima. Það gætir meira að segja
afsökunartóns þegar minnst er á
togaraútgerðina: ..Andstæðing-
arnir vildu reyna að halda þvi
fram, að hér væri Alþýðuflokkur-
inn að koma i framkvæmd þjóð-
nýtingarstefnu sinni, en svo sann-
arlega var það ekki tilfellið, held-
ur vorum við með stofnun þessa
fyrtækis að reyna að draga sár-
asta broddinn úr þvi atvinnuleysi
sem þjakaði bæjarbúa”. Sist af
öllu má rifja það upp að verklýðs-
flokkur kunni önnur úrræði i efna-
hagsmálum en auðvaldið — held-
ur er eitt skásta timabil islensks
sósialdemókratisma dregið niður-
á stig einskonar góðgerðarstarf-
semi („reyna að draga sárasta
broddinn...”). Mikill er andskot-
inn. Það er þá ekki heldur að
undra þótt Emil Jónsson segi sem
allra fæst um vinstrisinnaða
stjórnmálaforingja (varla hann
fáist til að geta þeirra með nafni),
en leggi svo hvað eftir annað
lykkju á leið sina i þvi skyni að
hrósa leiðtogum Sjálfstæðis-
flokksins fyrir mannvit og elsku-
lega samvinnu.
En þótt Emil Jónsson hafi mjög
takmarkaðan áhuga á þeim
gamla kratisma sem stóð yfir
pólitiskri vöggu hans, þá er ekki
þar með sagt að hann sé gjör-
sneyddur pólitiskum áhugamál-
um. Við eitt atriði nemur hann
staðar, reynir að vera ýtarlegur,
gerist mælskur, hleypir sér i til-
finningaham. Þetta gerist þegar
hann kemur að inngöngu Islands i
Nató og hingaðkomu bandarisks
herliðs upp frá þvi. Þar kom loks
að þvi, að Emil vildi verja sin
sjónarmið af kappi. Að visu er
það gert með ósköp hversdags-
legum dagblaöaleiðaraaðferð-
um og röksemdum svo gatslitn-
um, að það er ljóst að þessi fyrr-
verandi utanrikisráðherra hefur
aldrei kynnt sér neitt af þvi sem
skrifað hefur verið um þróun
kalda striðsins nema það sem
HAPPDRÆTTI ÞJÓÐVILJANS 1973
DREGIÐ A ÞORLÁKSMESSU
EFLUM ÞJÖÐVILJANN
Sumarhótcliö Hallormsstaö
Vinningar eru að þessu sinni niu, allt ferðir fyrir tvo. Attundi
vinningurinn er vikudvöl fyrir tvo á sumarhótelinu Hallorms-
stað. Innifalin er flugferð frá Reykjavik til Egilsstaða og bilferð
þaðan til Hallormsstaðar. Verðgildi þessa vinnings er kr.
35.000,00.
Hallormsstaðaskógur er einn af fallegustu stöðum hérlendis.
Skógurinn nær niður að Leginum og þar mætast gróðurinn og
vatnið. Ekki hafa allir tslendingar komið i Hallormsstaðaskóg,
en allir hafa þó heyrt um Atlavik. Þangað er skammt frá hótel-
inu.
Emil Jónsson sat i sjö stjórnum — siðast i þessu ráðuney li Jólianns llafsteins
stóð i Mogganum fyrir svosem
tuttugu árum. En það er allavega
ljóst, að Nató og herinn eru hin
einu hjartans mál Emils Jónsson-
ar. Þetta kemur fram i smáu sem
stóru. Hann birtir Nató-sáttmál-
ann i heild. Hann fjallar með ó-
dulinni gremju um þau firn, að
Framsóknarflokknum og Alþýðu-
flokknum skuli hafa dottið það i
hug 1956, að best væri að láta her-
inn fara. Lotning hans fyrir fjöl-
skyldusælunni hjá Nató, þar sem
fyrrnefndir „gáfna- og ágætis-
menn” koma saman, er svo mik-
ill, að manni liggur við að stansa.
Emil er bersýnilega bölvanlega
við þá utanrikisráðherra Dan-
merkur og Noregs sem dirfast að
fremja nokkur helgispjöll þar á
Parnassinum: „Hann (Hartling)
var formaður Vinstri flokksins i
Danmörku, en virtist hala sér-
stakan áhuga á að snúa einræðis-
stjórnum Grikklands og Portúgal
til réttari vegar...” „Allt voru
þetta góðir menn og gegnir, en sá
siðast nefndi (Cappelen frá
Noregi) virtist hafa mikinn hug á
að vlta Grikkland og Portúgal
fyrir þeirra einræðisstjórnir”.
Menn þurfa vist ekki að efa að
hinn sósialdemókratiski utan-
rikisráðherra Islands hafi kunnað
betri borðsiði en þessir dólgar frá
miðflokkum bræðraþjóðanná.
Emil hefur vasast i miirgu, eins
og fleiri flokksbra'ður hans, með-
al annars setið i sjii ríkisstjórn-
um. Það ma-tti vel hafa að mál-
tæki, að margan bitlinginn hel'ur
Drottinn búið til fyrir kratana
sina. En þessi samantekt minnir
menn fyrst og Iremst á að beina
enn einu sinni til alma'ttisins
þeirri brýnu spurnitigu: Til
hvers'?
Arni ltergiiiaiin